Предмет үҙләштереү кимәле

-уҡытыусы йәки уҡыусыларҙың һөйләгән тексын ишетеп ҡабул итеү;

-тексты һөйләмдәр теҙмәһенән айыра белеү;

-бөтөн һүҙҙәр менән аңлы, дөрөҫ, тасуири уҡыу;

-текстың исемен (атамаһын) аңлау, тексҡа исем һайлап алыу йәки ҡушыу;

-тексты өлөштәргә бүлеү, һәр бүлеккә исем ҡушыу (план төҙөү);

-ентекле йәки һайланған өлөштөң йөкмәткеһен һөйләү;

- тексты ентекле һөйләй белеү;

-ҡыҫҡа хикәйә төҙөү;

-һүҙҙең өндәрен дөрөҫ атау, һүҙҙе ижеккә бүлеү, өндәр һәм хәрефтәр һанын билдәләү, дөрөҫ баҫым ҡуйыу, баҫымлы һәм баҫымһыҙ ижектәрҙе табыу, телдән өн-хәреф анализы яһау;

-һөйләм аҙағында тейешле тыныш билдәләрен ҡуйыу;

-баҫма тексты дөрөҫ итеп күсереп яҙыу, яҙылғанды өлгө менән сағыштырып тикшереү;

-һүҙҙәрҙе һәм ҙур булмаған һөйләмдәрҙе, 30-40 һүҙҙән торған тексты диктант итеп яҙыу;

-һүҙҙәрҙең ауыр яҙылышлы урындарын күреү һәм дөрөҫ яҙыу;

-һөйләмде, кешенең исемен һәм фамилияһын, географик атамаларҙы, хайуан ҡушаматтарын баш хәреф менән яҙыу; нәҙеклек (ь) һәм ҡалынлыҡ (ъ) билдәләрен, йә, йө, йү, йе, йо, йы ҡушымсаларын дөрөҫ яҙыу;

- өйрәнелгән ҡағиҙәләргө хаталарҙы табып төҙәтеү;

-тамырҙаш һүҙҙәрҙең тамырын табыу, ялғауҙарҙы айыра белеү һәм билдәләү;

-һүҙҙәргә һорау ҡуйыу; кем? нимә? һорауына яуап биреүсе һүҙҙәрҙе

-күреү, һөйләмдә кем йәки нимә тураһында һүҙ барыуын асыҡлау;

-бирелгән һүҙҙәрҙән йәки тема буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-картина йәки бирелгән тема буйынса ҙур булмаған текст төҙөү, уҡытыусы ярҙамында 4-5 һөйләмдән торған тексты дәфтәргә яҙыу.

- 2-се класс

.Графика. Өн һәм хәреф. Хәреф һәм өн. Ике өндө белдереүсе хәрефтәр: я, е, ё, ю. У, ү хәрефтәренең ике өндө белдереүе. В хәрефенең үҙенсәлеге. һуҙынҡыларҙың һүҙҙәрҙе үҙгәртеүҙәге, яңы һүҙҙәр яһауҙағы һәм үҙҙәренең янын- да торған тартынҡыларҙың ҡалынлығын йәки нәҙеклеген билдәләүҙәге әһәмиәте. Ьүҙҙе юлдан юлға күсереү, абзац. Башҡорт теле орфографияһының нигеҙҙәре. һүҙҙәге өндәрҙе тикшереү төртибе. Ьүҙҙең өн моделе.

Морфология, һүҙ төркөмдәре. Предмет атамаһын белдереүсе һүҙҙәр. Кем? кемдәр? нимә? нимәләр? һорауына яуап биреүсе һүҙҙәр. Уларҙың белдергән мәғәнәһе, телмәрҙә ҡулланылышы. Кешенең исем-фамилияһын, хайуандарҙың ҡушаматтарын, ер-һыу атамаларын белдереүсе һүҙҙәр, уларҙы баш хәреф менән яҙыу.

Предметтың хәрәкәтен белдереүсе һүҙҙәр. Уларҙың белдергән мәғәнәһе. Ни эшләй? ни эшләне? ни эшләр? йәки ни әшләйәсәк? һорауҙарына яуап биреүсе һүҙҙәр. Уларҙың һөйләмдәге әһәмиәте һәм урыны.

Предмет билдәһен белдереүсе һүҙҙәр. Уларҙың аңлаткан мәғәнәһе, әһәмиәте. Предмет билдәһен белдереүсе һүҙҙәре булған һүҙбәйләнештәр.

Ярҙамсы һүҙҙәр: һәм, менән, -да, -дэ, -ҙа, -ҙэ, -та, тэ, -ла, -лә, ғына, гена, псына, кенә. Уларҙың айырым яҙылышы, айырым торғанда мәғәнә аңлатмауы, баҫымһыҙ булыуы һәм телмәрҙә ҡулланылышы.

Һүҙьяһалыш. Тамырҙаш һүҙҙәрҙе уҡыу, яҙыу, төркөмләү (термин бирелмәй).

Синтаксис. Һүҙ, һүҙбәйләнеш, һөйләм. Уларҙың оҡ шашлығы һәм айырмаһы. Әйтеү маҡсаты буйынса һөйләм интонацияһы һәм төрҙәре. Хәбәр һөйләм. Һорау һөйләм. Өндәү һөйләм. Ьөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре. Эйә, хәбәр, әйәрсән киҫәктәр.

Орфография һәм пунктуация. Дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәләрен өйрәнеү һәм ғәмәли ҡулланыу. Йә, йө, йү, йе, йо, йы ҡушымсалы һүҙҙәр. һүҙҙәрҙә ике өндө белдергән я, е, ё, ю хәрефтәре. Һүҙ башында [уы], [үэ] өндәре, в хәрефе. Һөйләмдең баш хәреф менән яҙылышы. Кешенең фамилияһы һәм исеменең, хайуан ҡушаматтарының, ер-һыу атамаларының баш хәреф менән яҙылышы. Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр аҙағында тыныш билдәләре. Ьаналып киткән һүҙҙәр араһында тыныш билдәләре.

Телмәр үҫтереү. Аралашыу ситуацияһы. Уға ярашлы һөйләшеү (диалог) төҙөү.Текст. Тексты таныу. Текстың атамаһы. Текстағы һөйләмдәрҙең мәғәнәүи эҙмә-эҙлелеге. Текст төҙөү. Монолог (сығыш яһау, иғлан эшләү, доклад). Аралашыу этикеты (сәләм биреү, хушлашыу, ғәфү үтенеү, һорау менән мөрәжәғәт итеү, рәхмәт белдереү).

Универсаль уҡыу эш төрҙәре. Үҙ аллы белем алыуҙың башланғыс алымдарын өйрәнеү. Уҡыу әшмәкәрлеге буйынса башланғыс күнекмәләр алыу (маҡсат ҡуйыу, уҡыу материалы менән ҡыҙыҡһыныу, эште планлаштырыу, белем алыу буйын­са мәсьәләне хәл итеү, эҙләнеү эше, рефлексия, контроль, баһа). Аралашыу мәҙәниәте,

№	Дәрес темаһы	Сәғәт һаны	План буйынса	1тк2релг2н	примечание	Уҡыусылар эшмәкәрлеге
	Инеш дәрес. 1 сентябрь - Белем көнө.		04.09			Икенсе кластың дәреслеге менән танышыу, яңы уҡыу йылына пландар ҡабул итеү. Бәйләнешле телмәр үҫтереү күнекмәһе алыу.
	Ҙур (баш) хәреф. Ѕөйләм.		05.09			Һөйләмде дөрөҫ интонация менән укыу, аҙағында тейешле тыныш билдәһен ҡуйыу һәм баш хәреф менән яҙыу. Күсереп яҙыу ҡағиҙәләрен үтәү. Үҙ эшеңде тикшереү.
	№0йл2м		06.09
	№0йл2м башы		11.09
	Ҙур хәреф		12.09			Кеше исемдәрен дөрюҫ яҙыу. Башҡорт исемдәренең белдергән мәғәнәһе тураһында һөйләшеү. Үҙ туғанда рыңдың исемдәрен дөрөҫ яҙырға өйрәнеү.
	. Кеше исемдәренең яҙылышы.		13.0
	Кеше фамили ялары.		18.09			Диалог теҙеү күнекмәләре. Әйтелгәнсә яҙылмай торған фамилияларҙың яҙылышын күҙәтеү, орфо граммалар аҫтына һыҙыу. Башҡортостандың күре некле шәхестәренең фамилияларының яҙылышын иҫтә ҡалдырыу.
	Кеше исемд2ре, фамиялары		19.09
	К1неге162р 09т0нд2 эш.		20.09
lo­	Ҙур хәреф.		25.09			Тыуған тәбәктең ер-һыу атамалары, уларға һаҡсыл ҡараш кәрәклеге тураһында һөйләшеү. Үҙҙәре йәшә гән төбәктәге ер-һыу атамаларын дөрөҫ яҙыу. Башҡортостандағы йылға, тау, ҡала исемдәрен дөрөҫ яҙыу.
	Ер- һыу атамалары		26.09
	Ҙур хәреф.		27.09			Хайуандар тураһындағы диалогта ҡатнашыу, хайуанға ҡушамат ниндәй нигеҙҙә ҡушылыуын аңла-тыу. Үҙҙәренең йорт хайуан дары тураһында текст төҙөү, ҡушаматының мәғәнәһен аңлатыу. Ҡушаматтарҙы дөрөҫ яҙыу.
	Хайуан ҡушаматтары.		02.10
	Мине8 д1рт ая7лы ду9тарым		03.10
	Тикшереү эше.		04.10			Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе ҙур хәрефтән яҙыу. Диктантты иғтибар менән тыңлау, яңғыҙлыҡ исемде ишетеү, таныу һәм дөрөҫ яҙыу.
16”	Аралашыу.		09.10			Аралашыу этикеты. Иғтибар менән тыңлау. Тыңлай белеүҙең уңышлы аралашыуға шарт булыуын үҙләштереү. Оло кешеләр менән диа­лог алып барыу тәртибе менән танышыу. Аралашыу мэҙәниәтен өйрәнеү. Ҡара-ҡаршы һөйләшеү формаһын ғәмәли үҙләштереү. Аралашыу өсөн яғымлы һүҙҙәрҙе урынлы ҡулланыу, уларҙы туплау.
	Диалог.		10.10
	Аралашыу этикеты		16.10
	Йәмғиәт урын дарында ара­лашыу		17.10			Таныш булмаған кешегә башлап ендәшеү, ҡыҫҡа һәм аңлайышлы итеп үтенесте белдереү. Үтенес белдерә торған һүҙҙәрҙе туплау, хәтерҙә ҡалдырыу һәм ҡулланыу. «Китапханала », « Дауаханала », «Магазин- да» кеүек темаларға диалогтар ҡороу. Рәхмәт белдереү кеүек тойғоларҙы әйтеүҙе үҙләштереү. Парлап эшләү. Диалогты дәфтәргә яҙыу.
	. Диа­лог.		18.10
	Яҡын кешеләрҙе ҡотлау.		23.10			Яҡын кешеләрҙе байрам, тыуған көн менән ҡотларға өйрәнеү. Кешеләргә ҡарата иғтибарлы һәм ихти рам лы булыу кәрәклеген аңлау. Ҡотлауҙарҙың төрлө осраҡтары буйынса диалогтар төҙөү. Ҡунаҡҡа, киноға һ. б. ергә барырға саҡырыу. Парлап эшләү күнекмәһе алыу.
	Хат я6ыу		24.10
	Аралашыу этикеты.Ны4ытыу		25.10			Ғәфү үтенеү ҡағиҙәләре. Телефондан һөйләшеү этикетын үҙләштереү. Риза булмаған осраҡта баш тарта белеү күнекмәләре адыу. Ғәфү үтенеү, баш тартыу өсөн кәрәкле һүҙҙәр һайлап алыу. Парлап телефон аша аралашыу диалогтары төҙөү. Тасуири һөйләү.
	Т.1. Мине8 ду9ым		30.10
	Тикшере1 эше		31.10
	Мәғлүмәт, белешмә әҙләү.		06.11			Йәмғиәт урындарында, телефон аша белешмә алыу маҡсатында кешегә өндәшеү тәртибе менән танышыу. Ҡыҫҡа һәм аңлайышлы итеп үтенесте тапшырырға өйрәнеү. Тема буйынса диалогтар төҙөү, парлап эшләү, Та­суири һөйләү.
	Инша. Мине8 синыфташтарым		07.11
	!телг2нд2р6е ны4ытыу		08.11
	Диалог ҡороу		13.11			Әйтеш, һанамыш, мәҡәл һәм әйтем­дәр менән танышыу. Телмәр ситуацияларында халыҡ ижады елгөләрен ҡуллана белергә өйрәнеү. Төрлө диа­логтар төҙөү. Төркөмләп һәм парҙарҙа үҙ аллы эшләү. Тасуири һөйләү.
	Әйтеш. һана мыш		14.11
	Мәҡәл һәм әйтемдәр.		15.11
	Иғлан.		20.11			Иғлан, белдереү текстарын ҡыҫҡа һәм аңлайышлы итеп төҙөргә өйрә неү. Бер-береңдең әшен тикшереү күнекмәһе алыу. Газета һәм журналдарҙағы иғлан, белдереү текстарын өйрәнеү һәм өлгө буйынса иғландар, белдереүҙәр тексын төҙөү.
	Белдереү		21.11
	Тикшереү эше		22.11			Аралашыу өлгөһө, диалог төҙөү. Ике кеше араһындағы диалогты дөрөҫ итеп яҙыу. Эшкә анализ.
	. Хаталар өҫтөндә эш.		27.11
	№өйләм тураһында төшөнсә.		28.11			Ьөйләмде тыңлау, аңлау, дөрөҫ инто­нация менән уҡыу, телмәрҙән айырып алыу. Ьөйләм сиктәрен билдәләү. Баш хәреф менән яҙыу, һөйләм аҙағында тейешле тыныш билдәһен ҡуйыу. Тәҡдим ителгән тема буйынса йәки һүҙҙәр менән һөйләмдәр төҙөү. Әҙәпле рәүештә яңынан һорарға өйрәнеү.
	№0йл2м		29.11
	һөйләмдең баш киҫәктәре.		04.12			һөйләмдең баш киҫәктәренең функ- цияһын асыҡлау. Ьөйләмдә кем йәки нимә тураһында һүҙ барыуыы, уның тураһында нимә әйтелеүен асы-клап, эйә менән хәбәрҙе табыу һәм уларҙың аҫтарына һыҙыу.
	Эйә, хәбәр.		05.12
	Ьөйләмдә тыныш билдә- ләре.		06.12			һөйләмдәрҙе тасуири уҡыу. Ьөйләмдә интонацияға ярашлы рәүештә тейешле тыныш билдәләрен яҙыу. Ѕаналып килгән һүҙҙәр араһында өтөр ҡуйып яҙыу.
	№үрәт буйын са өйрәтеү иншаһы «Тор налы күл».		11.12			Дәрестәге эшмәкәрлекте планлаштырыу һәм план буйынса эшләү. Эҙмә- әҙлекле һөйләргә өйрәнеү, структураһын билдәләү. Текстың төрлө өлөштәрен бәйләү. Ҡыҙыл юлдан яҙыу. Хатаһыҙ эшләргә тырышыу. Эштәрҙе тикшереү һәм баһалау. Тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тураһында һөйләшеү.
	Хәбәр һөйләм.		12.12			Хәбәр һөйләмдәрҙе тейешле интона­ция менән уҡыу. һөйләм аҙағында нөктә ҡуйып яҙыу. №өйләм һыҙма һын төҙөү. Әҙәпле итеп ризалыҡты (инҡар итеүҙе) белдереү.
	№0йл2м 3ы6маларын т0601.		13.12
	Өндәү һөйләм.		18.12			Өндәү һөйләмдәрҙе тейешле интона­ция менән уҡыу, һөйләм аҙағында өндәү билдәһе ҡуйып яҙыу. Өндәү һөйләмдәр төҙөүҙә күнегеү. Ьөйләм схемаһын төҙөү. Ҡотлау, теләктәрҙе белдереү, уларға яуап биреү. Рөхмәт белдереү.
	№0йл2м 3ы6маларын т0601.		19.12
46'	№орау һөйләм.		20.12			һорау һөйләмдәрҙе тейешле интона­ция менән уҡыу, һөйләм аҙағында һорау билдәһе ҡуйып яҙыу. Һорау мәғәнәһенең айырым һүҙ йәки киҫәксә (һүҙ киҫәге) менән бирелеү юлдарын өйрәнеү. Диалог төҙөү. Ьөйләм һыҙмаһын төҙөү. Аралашыу этике- тын өйрәнеү. Әңгәмәне башлау, да- уам итеү, тамамлау (шулай уҡ теле­фон аша). Ризалыҡты (инҡар итеүҙе) белдереү.
	№0йл2м 3ы6маларын т0601.		25.12
	Текст.		26.12			Текстың билдәләрен асылау. 2-5 һөйләмдән торған текстар төҙөү. Текстарҙы һөйләмдәргә тарткатму. Дөрөҫ күсереп яҙыу. Үҙеңдең һәм иптәшеңдең эшен тикшереү.
	№өйләм.		27.12
	№0йл2м 3ы6маларын т0601.		15.01
	Тикшереү эше.		16.01			№өйләмдәрҙе дөрөҫ яҙыу (ҙур хәреф менән яҙыла, аҙағында тейешле ты- ныш билдәһе ҡуйыла). Текст күсереп яҙыу.
	№үҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышы.		17.01			Саф башҡорт теленең һүҙҙәрен нисек әйтелә, шулай яҙыу. һүҙлек диктан­ты яҙыу. Орфограммаларҙы билдәләү. Баҫымын ҡуйыу.
53-55	Ҡалын әйтелешле һүҙҙәр.		22.01			№үҙҙәрҙе күҙәтеү, сағыштырыу. №уҙынҡыларҙың һүҙҙәрҙе үҙгәртеүҙә, яңы һүҙҙәр яһауҙа һәм үҙҙәренең янында торған тартынҡыларҙың ҡалынлығын йәки нәҙеклеген бил дәләүҙәге әһәмиөте. Дөрөҫ уҡыу һәм яҙыу. №үҙҙәргә ижектәр, ялғауҙар өҫтәү.
Нәҙек әйтелешле һүҙҙәр		23.01
№1662р62 яр6амсы 31662р, ял4ау6ар		24.01
	Т/ү. Инша. «Елдерәләр са налар!»		29.01			№үрәт йөкмәткеһен үҙләштереү. №үрәт буйынса, уҡыусыларҙың тәжрибәһенә таянып, йөкмәткене әҙмә-эҙлекле бәйән итеү. Сәләмәт тормош алып ба рыу тураһында коллектив фекер алышыуҙа ҡатнашыу. Тексты дөрөҫ итеп яҙырға тырышыу.
	!телг2нд2р6е ны4ытыу		30.01.
	№үҙҙе юлдан юлға күсереү.		31.01			№үҙҙәрҙә ижектәр һанын билдәләү һәм ижеккә бүлеү. №үҙҙе юлдан юл­ға күсереү өсөн ижеккә бүлеү ҡағиҙә ләрен үҙләштереү.
	К1неге162р 09т0нд2 эш		05.02
	У“Ү хәрефтәре.		06.02			У-ү хәрефле һүҙҙәрҙе күҙәтеү, сағыш­тырыу, һығымта яһау. Дөрөҫ укыу һәм яҙыу. Был хәрефтәрҙең һуҙын- ҡы һәм тартынҡы өн тамғаһы булыуын сағыштырыу нигеҙендә үҙләштереү. У-ү хәрефле һүҙҙәрҙең моделей һәм транскрипцияһын төҙөү. ,
	№1662р62 у-1 х2рефт2ре		07.02
	К1неге162р 09т0нд2 эш		12.02
	Т/ү. №үрәт буйынса инша. «Шарлауыҡ янында».		13.02			Күрәттәге төрлө предметтарҙы һәм хайуандарҙы һүрәтләү, уларға билдәне һәм хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәр табыу. Телдән текст төҙөү һәм уны дәфтәрҙә хатаһыҙ яҙырға тырышыу.
	0-ө хәрефтәре.		14.02			0-0 хәрефе булған һүҙҙәрҙе дөрөҫ яҙыу. Нәҙек һәм ҡалын һуҙынҡыларҙы сағыштырыу. 0-ө хәрефе булған һүҙҙәргә ялғау ҡушыу.
	№1662р62 0-о х2рефт2ре		19.02
	Т/ү. Изложе­ние.		20.02			Тексты аңлап уҡыу, төп фекерен билдәләү, мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү һәм һәр өлөшкә исем ҡушыу. План нигеҙендә һәм терәк һүҙҙәр ярҙамында дәфтәргә тексты дөрөҫ яҙыу.
	Ээ өнө һәм хәрефе.		21.02			Э хәрефенән башланған һүҙҙәрҙең яҙылышын күҙәтеү, сағыштырыу, һығымта яһау. Орфографик һүҙлектән ә хәрефле һүҙҙәр табыу. Һүҙҙәрҙе юлдан юлға күсереү ҡағиҙәһен ҡабатлау.
	Тикшере1 эше		26.02
	[э] өнө һүҙ уртаһында һәм аҙағында.		27.02			[э] өнөнәң ике хәреф менән белдерелеүен күҙәтеү. Һүҙ уртаһында [э] өнөнөң е хәрефе менән тамғаланыуын сағыштырыу нигеҙендә үҙләштереү, һығымта яһау, дөрөҫ яҙыу. Һүҙҙәрҙең моделей төҙәү. Р. Ураҡсина ижады менән танышыу, башҡорт халҡының аш-һыуы тураһында әңгәмәләшеү.
	Ы хәрефе.		28.02			Ы хәрефенең һүҙ башында, урта­һында, аҙағында килеүен күҙәтеү. Ы хәрефле һүҙҙәрҙе дөрөҫ яҙыу. Тел­мәр үҫтереү күнегеүҙәре башҡарыу.
	К1неге162р 09т0нд2 эш		05.03
	Тикшереү эше. Контроль дик­тант йәки күсереп яҙыу.		06.03			Грамоталы һәм таҙа итеп яҙыу. Үҙ эшеңде тикшереү һәм баһалау.
	Й хәрефле һүҙҙәр		07.03			Йо, йө, йе, йү, йы, йә ҡушымсаларын дөрөҫ яҙыу күнекмәләре алыу. Һүҙ­ҙәрҙең моделей, һөйләмдәрҙең схема һын төҙөү. Ҡыш, Яңы йыл темалары- на төрлө текстар уҡыу һәм төҙөү. Ор­фографик һүҙлек менән эшләү.
	Й х2рефене8 д0р09 я6ылышы дөрөҫ яҙылышы.		12.03
	К1неге162р 09т0нд2 эш		13.03
	!телг2нд2ре ны4ытыу		14.03
	Телмәр үҫтереү. «№аумы, Яңы йыл!»-.		19.03			Яңы йыл байрамы тураһында дәрес- лектәге һүрәткә һәм уҡыусыларҙың тәжрибәһенә таянып хикәйә яҙыу. Тема буйынса сығыш яһау.