Көлік құралдарының іздері

Көлік құралдарының іздері көліктік трасологиямен зерттеледі, оларға төмендегілер жатады:

қозғалатын бөлшектердің іздері;

көлік құралдарының сыртқа шығып тұратын бөлшектерінің іздері;

көлік құралдарынан бөлінген бөлшектер мен детальдардың іздері.

Көлік құралдарының іздері жол-көлік оқиғасын тергеу, сондай-ақ көлік құралдарын қылмыстың құралы ретінде қолданған кездерінде де зерттелінеді.

Көлік құралдары іздерін зерттеу арқылы көліктік трасологиядағы идентификациялық және диагностикалық мәселелерді шешуге болады. Қозғалатын бөлшек іздері және шығып тұрған бөлшектері бойынша, одан бөлінген детальдары мен бөлшектері бойынша көлік құралдары идентификациялануы немесе бір топқа жататындығы анықталуы мүмкін. Сонымен қатар, диагностикалық мәселелер де шешіледі. Мәселен, болған оқиғаның механизмімен байланысты: қозғалу жүйесі мен бағыты, соғысқан (басып кеткен) жері, соғысқан жердің бұрышы мен сызығы және басқа да жағдайлар анықталады.

Артқы қосарланған дөңгелектердің болуы, болмауы арқылы, сондай-ақ автокөлік базасының көлемімен, сорап іздердің ені арқылы жүк таситын және жеңіл көлік құралдарын дифференциациялауға болады.

Сорап ізінің ені – дөңгелектің артқы оң және сол жақтарындағы іздерінің ортасындағы сызықтарының арақашықтығы. Түзу бағытта қозғалған автокөлік іздерін зерттеген кезде алдыңғы дөңгелек іздерін артқы дөңгелек іздері толық немесе жартылай басатынын ескеру қажет. Алдыңғы дөңгелек іздері көлік бұрылған жағдайларда зерттелінеді.

Автокөлік базасы – бұл алдыңғы және артқы дөңгелек остерінің арасындағы арақашықтығы. Базаны көлік құралдары дөңгелектерінің бұрылыс кезіндегі іздері және статикалық іздері бойынша анықтауға болады.

Зерттеуге жататын үлгілер: көлемді және беткі қабатты іздердің сипатына байланысты алынады. Көлемді іздер алу үшін көлік құралдарының дөңгелегінің жалпы және жеке белгілерін бейнелену мүмкіндігінше (мысалы: ылғал құмда) оның дөңгелегін құмда шапшаңдық жылдамдығын азайта отырып айналдырып жүргізеді. Сөйтіп дөңгелектің 2-3 бұрылым ұзындықтағы іздері алынады. Бұдан кейін алынған іздер мұқият қаралып оқиға болған жерді қарау кезінде алынған қалыптағы белгілерге ұқсас белгілері бар екі учаскісі іріктеліп алынады. Экспериментальды іздердің осы учаскілерінің гипстік қалыптары жасалынады.

Егер зерттелінетін іздер беткі қабатты болса, экспериментальды үлгілер де беткі қабатты болуы тиіс. Ол үшін оқиға болған жерде бекітілген белгілерге ұқсас белгілері бар дөңгелек учаскісіне бояғыш заттарды жағып көшірмесін алады. Арнайы бояуды резеңкелі білік арқылы дөңгелек учаскісіне жағады.

Қарау кезінде сәйкес учаскілері анықталмаған жағдайларда барлық дөңгелектердің іздері алынады. Дөңгелектің екі-үш айналған кездегі іздерін алған жөн (дұрыс).

Оқиға болған жерден табылған детальдар мен бөлшектер көлік құралын іздестіру және оны идентификациялау, сондай-ақ нақты оқиға болған (соғысқан, басып кеткен) учаскені анықтау үшін пайдалы.

Оқиға болған жерде қалған объектілер келесідей бейнеде сипатталып топтастырылуы мүмкін:

көлік құралы әйнегінің, фар әйнегінің сынықтарының және басқа да әйнектерінің құрама бөліктері;

лак, бояу қабаттарының бөлшектері;

көлік құралы бөлшектерінің бөлігі;

жеке тораптарының құрама бөліктері немесе тіреуіш детальдары.

Фар және басқа да сынықтарды зерттеу арқылы көлік құралының моделін, типін, маркісін анықтауға болады.

Көлік құралдарынан бөлініп қалған лак және бояу қабаттарының бөлшектері оның түсін анықтауға және бұл мәліметтерді іздестіру жұмыстарына пайдалануға, сонымен қатар, көлік құралы табылғаннан кейін трасологиялық және материалтанушылық сараптама жүргізуге мүмкіндік береді.

Көлік құралы бөлшегінің сынықтары ретінде көбінде оқиға болған жерден табылған автокөліктің сыртына орнатылған (сыртқы жағындағы айналарының, антеннасы, қырындағы қосымша фарының, тұтқаларының, бампері және т.б.) детальдары бейнеленеді. Бөлініп қалған детальдар арқылы көлік құралдарының моделін анықтауға болады. Көлік құралының түрі анықталғаннан кейін одан бөлініп қалған бөлшектер бойынша теңдестірулер жүргізіледі.