Дәріс.Мүліктікемессипаттағыатқарушылыққұжаттардыорындау 1 страница

Жоспар:

1.Өндiрiпалынғанақшасомаларынбөлу

2.Өндiрiпалынғанақшасомасынбөлу

3.Мәжбүрлепорындатушаралары

Негізгіұғымдар:Өндіріпалынғансома,мәжбүрлеушаралары.

1.Борышкердібелгілібірәрекеттержасауғанемесеолардыжасаудантартынуғаміндеттейтінатқарушылыққұжаттардыорындаутәртібіменорындамаудыңсалдары.Борышкердiтекөзiғанажасайалатынәрекеттiжасауғанемесеолардыжасаудантартынуғамiндеттейтiнатқарушылыққұжаттыорындаукезiндесоторындаушысыборышкергемерзiмбелгiлейотырып,осындайәрекетжасаутуралыхабарламанемесеолардыжасаудантартынуқажеттiгiтуралыхабарламажiбередi.

Борышкерсоторындаушысыныңталаптарынбелгiленгенмерзiмдеорындамағанжағдайдасоторындаушысыборышкерденмемлекеткірісінемерзіміөткенәрбіркүнүшінжекеадамдарданбесайлықесептіккөрсеткішжәнезаңдытұлғаларданонайлықесептіккөрсеткішмөлшеріндеөсімпұлөндіріпалутуралыұсыныспенсотқажүгінеді.

Борышкерсоторындаушысыныңталаптарынбелгiленгенмерзiмдеорындамағанжағдайдажәнеегерборышкердібелгілібірәрекеттердіжасауғаміндеттейтінатқарушылыққұжаттыорындауүшінборышкердіңқатысуыміндеттіболмасажәнебұләрекеттердіөндіріпалушыжасайалатынболса,соторындаушысыосыЗаңменөзінеберілгенқұқықтарғасәйкесөндіріпалушыныңатқарушылыққұжаттыорындауынұйымдастырады.

Жұмысқақайтақабылдаутуралыатқарушылыққұжаттыорындаутәртібіменорындамаудыңсалдары.Ұйымныңбасшысы(жұмысберушi)жұмысқақайтақабылдаутуралыатқарушылыққұжаттыорындамағанжағдайдасоторындаушысықызметкергеорташажалақысыннемесеқызметкердiжұмысқақайтақабылдаутуралышешiмшығарылғанкүнненбастапоныорындағанкүнгедейiнгiбүкілуақытүшінжалақысыныңайырмасынтөлеутуралы,сондай-ақұйымбасшысынан(жұмысберушіден)мемлекеткірісінемерзіміөткенәрбіркүнүшінжекеадамдарданбесайлықесептіккөрсеткішжәнезаңдытұлғаларданонайлықесептіккөрсеткішмөлшеріндеөсімпұлөндіріпалутуралықаулышығаружөнiндегіұсыныспенсотқажүгінеді.

Жұмысқақайтақабылдаутуралышешiмнiңорындалуыжұмысберушіжұмыстанбосатунемесеауыстырутуралыөзініңзаңсызактісініңкүшінжоютуралыактшығарғаннанкейiнжұмыстанзаңсызбосатылғаннемесеауыстырылғанқызметкербұрынғымiндеттерiнатқаруғаiсжүзiндекіріскенсәттенбастапаяқталғанболыпесептеледi.

Борышкердiүйденшығарутуралыатқарушылыққұжаттыорындау.Борышкердiтұрғынжайданшығарутуралыатқарушылыққұжатсоторындаушысыбелгiлегенмерзiмдеорындалмағанжағдайда,тұрғынжайданшығару–куәгерлердiң,ішкіістероргандарықызметкерлерініңқатысуымен,алкәмелеткетолмағанбалаларыбарменшікиесін,сондай-ақоныңқорғаншылығынданемесеқамқоршылығындакәмелеткетолмағандарбарменшікиесінтұрғынжайданшығарғанжағдайда,қорғаншылықнемесеқамқоршылықжөніндегіфункциялардыжүзегеасыратынорганөкілініңқатысуыменмәжбүрлепжүзегеасырылады.

Соторындаушысыборышкердіүйденшығарууақытытуралыхабардаретеді.Үйденшығарууақытытуралытиісіншехабардаретілгенборышкердіңболмауыатқарушылыққұжаттыорындауғакедергіболыптабылмайды.Борышкерболмағанкездеатқарушылықіс-әрекеттераудио-,фото-,бейнетіркеуқолданылаотырыпжүргізіледі.

Үйденшығаруатқарушылыққұжаттакөрсетiлгенүй-жайдықонысаударушыдан(аударушылардан),оның(олардың)мүлiктерiнен,үйжануарларынанбосатуданжәнеқонысаударушының(аударушылардың)босатылғанүй-жайдыпайдалануынатыйымсалудантұрады.

Үйденшығарудыжүргізукезiндебосатылатынүй-жайданшығарылатынмүлiктiңтiзiмдемесiжасаладыжәнеқажетболғанжағдайлардашыққаншығысборышкергежүктелiп,онысақтауқамтамасызетiледi.Борышкердiңмүлкiнсақтауекіайданаспайтынмерзiмдежүзегеасырылады,олаяқталғансоңаталғанмүлiкосыЗаңдабелгiленгентәртiппенсатылады.

Борышкердіңмүлкінсатудантүскенжәнеатқарусанкциясынорындаужөнiндегiшығыстарөтелгенненжәнежекесоторындаушысыныңқызметінеақытөленгенненкейінқалғанақшаборышкергеқайтарылады.Борышкерталапетпегенақшааумақтықорганныңқолма-қолақшаныбақылаушотынданемесежекесоторындаушысыныңағымдағышотындасақталады.Үшжылөткенненкейінаталғанақшареспубликалықбюджеткеаударылады.

Мүліксатылмағанжағдайдаолкуәгерлердіңқатысуыменжойылуғажатады.Соторындаушысымүліктіжоютуралыакттолтырып,оғанөзіжәнекуәгерлерқолқояды.Мемлекеттіксоторындаушысыжасағанактініаумақтықорганбасшысыбекітугетиіс.

Өндiрiпалушынықоныстандырутуралыатқарушылыққұжаттыорындау.Соторындаушысыөндiрiпалушыныатқарушылыққұжаттакөрсетiлгенүй-жайғақоныстандырудықамтамасызетедi.

Соторындаушысыөндiрiпалушыныжәнеборышкердiқоныстандырууақытытуралыресмитүрдехабардаретедi.Қоныстандырууақытытуралытиiсiншехабардаретiлгенборышкердiңболмауыатқарушылыққұжаттыңорындалуынакедергiболыптабылмайды.

Өндiрiпалушынықоныстандыруактiменресiмделедiжәнекуәгерлердiңқатысуыменжүргiзiледi.

2.Өндiрiпалынғанақшасомасынбөлу.Мемлекеттіксоторындаушысыборышкерденөндіріпалғансомаданеңалдыменатқарушылыққұжаттыорындаупроцесіндеборышкергесалынғанайыппұлдарөтеледі,содансоңорындаужөніндегішығыстартөленеді,қалғансомаөндіріпалушылардың,оныңішіндеәкімшілік-аумақтықбірлікшегіндебасқасоторындаушыларындағыатқарушылыққұжаттарбойыншаталаптарынқанағаттандыруғатүседі.

Жекесоторындаушысыборышкерденөндіріпалғансомаданеңалдыменатқарушылыққұжаттыорындаупроцесіндеборышкергесалынғанайыппұлдарбойыншасомаларөтеледі,содансоңжекесоторындаушысыныңқызметінеақытөлеужөніндегісомаларжәнеорындаужөніндегі,оныңішіндеосыЗаңның9-бабының10)тармақшасындакөзделгенатқарушылыққұжатбойыншашығыстартөленеді,қалғансомаөндіріпалушылардың,оныңішіндеөзініңәкімшілік-аумақтықбірлігішегіндебасқасоторындаушыларындағыатқарушылыққұжаттарбойыншаталаптарынқанағаттандыруғатүседі.

Барлықталаптарқанағаттандырылғаннанкейінқалғансомаборышкергеқайтарылады.

Борышкерденөндiрiпалынғанжәнеөндiрiпалушыларғаберiлугетиiссомалардысоторындаушысыаумақтықорганныңқолма-қолақшаныбақылаушотынанемесежекесоторындаушысыныңағымдағышотынаесептейді,соданкейiноларҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасындабелгiленгентәртiппенберіледiнемесеаударылады.

Өндiрiпалуғақосу.Бірборышкергеқатыстықозғалғанбірнешеатқарушылықісжүргізуді,сондай-ақортақөндіріпалубойыншабірнешеборышкергеқатыстықозғалғанатқарушылықісжүргізудісоторындаушысыөндіріпалуғақосуымүмкін.

Өндiрiпалушылардыңталаптарынқанағаттандырукезектілігі.АтқарушылыққұжаттарбойыншабарлықталаптардықанағаттандыруүшiнборышкерденөндiрiпалынғансомажеткiлiксiзболғанжағдайдабұлсомаөндiрiпалушыларарасындаосыЗаңдабелгiленгенкезектіліктәртiбiменбөлiнедi.

Әрбiркелесiкезектiңталаптарыалдыңғыкезектiңталаптарытолықөтелгенненкейiнқанағаттандырылады.Өндiрiпалынғансомабiркезектiңбарлықталаптарынтолыққанағаттандыруғажеткiлiксiзболғанжағдайдабұлталаптарәрбiрөндiрiпалушығатиесiлiсомағабарабарқанағаттандырылады.

Бiрiншiкезектеалименттердiөндiрiпалубойыншаталаптар;жарақаталуданнемеседенсаулығынөзгедезақымдаудан,сондай-ақасыраушысыныңқайтысболуынабайланыстыкелтiрiлгензияндыөтеужөнiндегiталаптар;қызметкерлердiңеңбектегiқұқыққатынастарынантуындайтынталаптарықанағаттандырылады.

Екіншікезектепатенттерберілгеншығармаларды,өнертабысты,пайдалымодельді,өнеркәсіптікүлгініпайдаланғаныүшінавторларғатиесілісыйақытөлеутуралыталаптар,азаматтардыңқылмыстықнемесеәкімшілікқұқықбұзушылықпенөздерініңмүлкінекелтірілгензалалдыөтеужөніндегіталаптарықанағаттандырылады.

Үшіншікезектесыйақыны(мүддені),орындаумерзімінөткізіпалуданкелтірілгензалалдыөтеуді,тұрақсыздықайыбын(айыппұлды,өсімпұлды),кепілгеқойылғанмүліктіұстаубойыншақажеттішығындарды,сондай-ақөндіріпалубойыншакепілұстаушыныңшығыстарынөтеудіқосаалғанда,кредиторлардыңкепілменқамтамасызетілгенміндеттемелерібойыншаталаптарықанағаттандырылады.

Төртіншікезектесалықжәнебюджеткетөленетінбасқадаміндеттітөлемдербойыншаталаптар,заңдытұлғалардыңқылмыстықнемесеәкімшілікқұқықбұзушылықпенкелтірілгензалалдыөтеужөніндегіталаптарықанағаттандырылады.

Бесiншiкезектеқалғанталаптардыңбәрiқанағаттандырылады.

3.Соторындаушысыөзініңісжүргізуінеқабылдағанатқарушылыққұжатмәжбүрлепорындатушараларынқолдануүшіннегізболыптабылады.

Атқарушылыққұжаттардыңорындалуынқамтамасызетужөнiндегiшаралар.Соторындаушысыатқарушылыққұжаттардыңорындалуынқамтамасызетужөнiндешараларқабылдауғамiндеттi.

Атқарушылыққұжаттардыңорындалуынқамтамасызетужөнiндегiшаралармыналарболыптабылады:

1) бағалықағаздардыұстаушылардыңтізілімдеріжүйелеріндегіорталықдепазитарийдіңжекешоттарындағыжәнеклиринг(кепілдікнемесерезервтік)қорларынажарналар,маржалықжарналар,қорбиржасыныңсаудажүйесіндеашықсауда-саттықәдісіменжасалғанмәмілелербойыншаміндеттемелердіңорындалуынтолықжәне(немесе)ішінарақамтамасызетуболыптабылатынбағалықағаздарға;

сауда-саттықұйымдастырушыларыныңсаудажүйелерiндеашықсауда-саттықәдiсiменжасалғанрепооперацияларыбойыншанысанасыболыптабылатынмүлiкке;

клиринг(кепілдікнемесерезервтік)қорларынажарналар,маржалықжарналар,қорбиржасыныңсаудажүйесіндеашықсауда-саттықәдісіменжасалғанмәмілелербойыншаміндеттемелердіңорындалуынтолықжәне(немесе)ішінарақамтамасызетуболыптабылатынқаржықұралдарынатыйымсалудықоспағанда,борышкердiңөзiндегiнеөзгедежекенемесезаңдытұлғалардағы(оныңiшiндебанктердегiжәнебанкоперацияларыныңжекелегентүрлерiнжүзегеасыратынұйымдардағы,сондай-ақсақтандыруұйымдарындағы)ақшасыменбағалықағаздарынқосаалғанда,мүлкiнетыйымсалу;

2) борышкердiңөзiндегінеөзгедежекенемесезаңдытұлғалардағыжылжымалымүлкіналыпқою;

борышкердiңөзiндегінеөзгедежекенемесезаңдытұлғалардағыжылжымайтынмүлкiналыпқою;

3)борышкергебелгілібіріс-әрекеттержасауғатыйымсалу,оныңішіндезаңдытұлғаоргандарынашешімдерқабылдауғатыйымсалу,солсияқтызаңдытұлғаныңжылжымалыжәнежылжымайтынмүлкін,мүліктікжәнемүліктікемесқұқықтарын,бағалықағаздарынжәнежарғылықкапиталменмүліктегіүлестеріниеліктеншығаружөніндеқабылданғаншешімдердіңқолданылуынтоқтататұру;

4)борышкердiңоғанменшiкқұқығынегiзiндетиесiлiмүлiктi,оныңiшiндеақшаныпайдалануынатыйымсалунеолардысотатқарушысыбелгiлегеншектепайдалануғанұсқауберу;

5)борышкермүлкiнесүргiсалу;

6)құқықбелгiлейтiнқұжаттардыалыпқою;

7)басқаадамдардыңборышкергемүлiк,оныңiшiндеақшаберуiненемесеоғанқатыстыөзгедеіс-әрекеттердіорындауынатыйымсалу.

Қажетболғанжағдайлардаорындаудықамтамасызетудiңбiрнешетүрiқолданылуымүмкiн.

Қамтамасызетудiңбiртүрiнбасқасыменауыстырутуралымәселенiсоторындаушысыатқарушылықiсжүргiзутараптарыныңарызыбойыншанемесеөзбастамасыбойыншақарайды.Қамтамасызетудiңбiртүрiнбасқасыменауыстырутуралымәселенiқараубұрынбелгiленгенқамтамасызетушараларыныңқолданылуынтоқтататұрмайды.

Атқарушылықісжүргізудітоқтататұру,кейінгеқалдырунемесемерзімінұзартуатқарушылыққұжаттардыңорындалуынқамтамасызетужөніндебұрынбелгіленгеншаралардыңкүшінжоюғаәкепсоқпайды.

Соторындаушысыосыбаптың2-тармағының1),2-1)және6)тармақшаларыбойыншаатқарушылыққұжаттардыңорындалуынқамтамасызетужөніндегішаралардыҚазақстанРеспубликасыныңазаматтықпроцестікзаңнамасындабелгіленгентәртіппеналынатынсот санкциясымен қолданады.

Борышкерболыптабылатынжекетұлғаның,заңдытұлғабасшысының(оныңміндетінатқарушының)ҚазақстанРеспубликасынаншығуынуақытшашектеужәнеуақытшашектеудітоқтататұру.

Борышкерболыптабылатынжекетұлға,заңдытұлғаныңбасшысы(оныңміндетінатқарушы)атқарушылыққұжаттағыжиырмаайлықесептіккөрсеткіштенастамсомағаталаптардыорындамағанкезде,сондай-ақмерзімдіктөлемдердіөндіріпалутуралыатқарушылыққұжаттардыүшайданастаморындамағанкездесоторындаушысыкөрсетілгенадамдардыңҚазақстанРеспубликасынаншығуынуақытшашектеутуралықаулышығаруғақұқылы,алөндіріпалушыныңөтінішібойыншаосындайқаулышығаруғаміндетті.

Борышкерболыптабылатынжекетұлғаның,заңдытұлғабасшысының(оныңміндетінатқарушының)ҚазақстанРеспубликасынаншығуынуақытшашектеутуралысоторындаушысыныңқаулысыҚазақстанРеспубликасыныңазаматтықісжүргізузаңнамасындабелгіленгентәртіппенсоттыңсанкциялауынажатады.

СоторындаушысыныңҚазақстанРеспубликасынаншығудыуақытшашектеутуралықаулыларыатқарушылықісжүргізудіңмемлекеттікавтоматтандырылғанақпараттықжүйесіарқылыҚазақстанРеспубликасыҰлттыққауіпсіздіккомитетініңШекарақызметінеорындауүшінжіберіледі.

Борышкерболыптабылатынжекетұлғаның,заңдытұлғабасшысының(оныңміндетінатқарушының)ҚазақстанРеспубликасынаншығуынуақытшашектеуҚазақстанРеспубликасынантысжерлердеемдеужүргізуқажетболғанжағдайлардатоқтатылатұрылуымүмкін.

Борышкерболыптабылатынжекетұлғаның,заңдытұлғабасшысының(оныңміндетінатқарушының)ҚазақстанРеспубликасынаншығуынуақытшашектеудітоқтататұрумерзімікөрсетілгентоқтататұрутуралысоторындаушысыныңқаулысынсотҚазақстанРеспубликасыныңазаматтықісжүргізузаңнамасындабелгіленген тәртіппен санкциялауға тиіс.

Борышкерболыптабылатынжекетұлғаның,заңдытұлғабасшысының(міндетінатқарушының)ҚазақстанРеспубликасынаншығуынауақытшашектеудіалыптастаумынадай:

- осыЗаңның47-бабындакөзделгеннегіздербойыншаатқарушылық іс жүргізу тоқтатылған;

- мерзімдікөндіріпалулартуралыатқарушылықісжүргізулер бойынша берешек болмаған;

- атқарушылыққұжатсоттыңнемесеқұжаттыбергенбасқаорганныңталапетуібойыншаорындалмай қайтарылған;

- мемлекетпайдасынаөндіріпалулардықоспағанда,өндіріпалушыөтінішберген жағдайларда жүргізіледі.

Лицензияларды,рұқсаттардыжәнеарнайықұқықтардыберужәнеолардыңқолданылуысаласындағыуақытшашектеулер. Борышкер:

жекетұлғаданекіжүзелуайлықесептіккөрсеткіштенастамсоманыөндіріпалутуралы;

заңдытұлғаданбірмыңекіжүзелуайлықесептіккөрсеткіштенастамсоманыөндіріпалутуралы;

мүліктікемессипаттағыатқарушылыққұжаттыдәлелсізсебептерменорындамағанжағдайда–соторындаушысыосыЗаңның39-бабындакөзделгенорындаумерзіміөткенненкейін,алалименттерөндіріпалутуралыатқарушылыққұжаттарбойыншаберешекжиналыпқалғанжағдайдаборышкергелицензиялар,рұқсаттаржәнеарнайықұқықтарберугеуақытшатыйымсалутуралы,сондай-ақборышкергебұрынберілгенлицензиялардың,рұқсаттарменарнайықұқықтардыңқолданылуынтоқтататұрутуралысотқаұсынысжібереді.СотұсыныстыҚазақстанРеспубликасыныңазаматтықісжүргізузаңнамасындабелгіленгентәртіппенқарайды.Соторындаушысыныңұсынысынқараунәтижелерібойыншашығарылғансотұйғарымыныңкөшірмелеріборышкергежәнеорындауүшінтиістіуәкілеттіоргандарғажіберіледі.

Соторындаушысыныңосыбапқасәйкесжіберілгенұсынысынқараудыңнәтижелерібойыншашығарылғансотұйғарымынборышкерменбарлықлицензиарларжәнерұқсаттарберугеуәкілеттіөзгедемемлекеттікоргандарорындауғаміндетті.

Борышкердіңөзініңмүліктікжағдайытуралыақпаратберуі. Борышкерсоторындаушысыныңталабыбойыншаоғанөзіндебармүліктуралыақпаратберуге,сондай-ақтабыскөздерітуралымәліметтердіхабарлауғаміндетті.Берілетінақпараттаборышкерөзінетиесілібарлықмүліктікталаптардыңнегіздерінкөрсетугедеміндетті.

Мәліметтердіұсынуданбастартунекөрінеужалғанмәліметтерұсынуатқарушылыққұжаттыорындамауболыптабылады. Мәліметтердіұсынуданбастартуаудио-және(немесе)бейнетіркеу арқылы тіркелуі мүмкін.

Борышкерлердіңбірыңғайтізілімі.УәкілеттіорганатқарушылыққұжаттардымәжбүрлепорындатужөніндегіміндеттердіжүзегеасыруүшінқажеттімақсаттардаБорышкерлердіңбірыңғайтізілімінжүргізеді.Борышкерлертуралымәліметтеруәкілеттіорганныңресмиинтернет-ресурсындаорналастырылады.

Борышкерлердіңбірыңғайтізіліміатқарушылықісжүргізужөніндегіавтоматтандырылғанақпараттықжүйеарқылықалыптастырыладыжәнежүргізіледі.

Мерзімдікөндіріпалутуралыатқарушылықісжүргізубойыншаүшайданасатынберешегіжоқ,сондай-ақталапқоюдықамтамасызетушараларынқолданужәнетоқтатутуралыатқарушылыққұжаттарыбойыншаборышкерлержөніндегімәліметтердіқоспағанда,

Борышкерлердіңбірыңғайтізілімінеенгізуүшінмәліметтердісоторындаушыларыатқарушылықісжүргізуқозғалғаннанкейінүшжұмыскүніішіндежібереді.

Көрсетілгенмәліметтер:

- борышкердіңтегін,атын,әкесініңатын(олболғанжағдайда)неборышкерұйымныңатауын;

- атқарушылыққұжаттыбергенорганды,берілгенкүнінжәнеборышкердіңорындалмағанміндетініңмазмұнын;

- көрсетілгенмәліметтердіжіберетінсоторындаушысыныңтегін,атын,әкесініңатын(олболғанжағдайда)жәнеаумақтықбөлімніңатауыменмекенжайыннемесежекесоторындаушысыкеңсесініңмекенжайынқамтиды.

БорышкерлердіңбірыңғайтізіліміненборышкердіалыптастауосыЗаңның47-бабындакөзделгеннегіздербойыншаатқарушылықісжүргізутоқтатылғаннанкейінжәнемерзімдікөндіріпалутуралыатқарушылықісжүргізубойыншаберешекболмағанкезде,сондай-ақолатқарушылыққұжаттыңталаптарынорындағанкездеосыЗаңның48-бабындакөзделгеннегіздербойыншаатқарушылықісжүргізуаяқталғаннанкейінжүргізіледі.

СоторындаушысыосыЗаңның48-бабындакөзделгеннегіздербойыншааяқталғанатқарушылықісжүргізубойыншаатқарушылыққұжатталаптарыныңорындалғанытуралымәліметтералғанкездеүшжұмыскүніішіндеуәкілеттіорганғаборышкердіБорышкерлердіңбірыңғайтізіліменалыптастауүшінтиістіақпаратжібереді.

8-дәріс.Шет мемлекеттерде сот билігіндегі сот орындаушының қызметі

Жоспар:

1. Шет мемлекеттерде сот билігіндегі сот орындаушының қызметін ұйымдастырудың жалпы сипаттамасы

2. Қазақстан Республикасындағы судьяның құқықтық мәртебесі

Негізгі ұғымдар: Сот билігі, судьяның құқықтық мәртебесі

1. Сот билігі барлық өркениетті мемлекеттерде тұтас сот органдарына жүктелген белгілі, олардың әрқайсысы жүйедегі орнына қарамастан нақты істерді дербес шешеді.

Демократиялық қоғамда сот билігінің әлеуметтік ролі түрлі заң тартыстарда құқық үстемдігін қамтамасыз етуде көрінеді. АҚШ-тың француз зерттеушісі Алексиса де Токвила “Демократия в Америке” кітабында әлеуметтік ролін өте дәл келтірген: “Сот төрелігінің ұлы мақсаты зорлық мұратын құқық мұратына өзгертуден, үкімет пен олар пайдаланатын күш арасында құқықтық бөгет орнатудан тұрады”. Сот төрелігі мемлекеттік зорлықты өркениет шеңберіне шығарып қана қоймай, құқық негізінде жеке субьектілер арасындағы тартыстарды да шешеді. Осылайша, сот билігі қоғамдық қарым-қатынасқа әсер ететін пәрменді құрал болып табылады. Қоғамның құқық танымы деңгейі жоғары батыс мемлекеттер үшін сот шешімінің орындалмауына жол беру мүмкін емес әрі кешірілмейді.

Шет мемлекеттердің басым көпшілігінің сот жүйесі неғұрлым кең тараған екі модельдің біреуіне жатады: англосаксондық( англо-американ) немесе роман-германдық( еуропа континенті). Соңғы кездері екі модельдің жақындасу үрдісі байқалғанын атап өткен жөн. Англосаксондық елдерінде құқық барған сайын сот құрылысы мен сот ісін жүргізуді заңнамалық реттеуге айналуда, ал континентальды жүйедегі елдерде судьяларға қоғамдық қатынастарды заңнамалық реттеудегі проблемаларды өз шешімдерімен толықтыру құқығы беріледі, яғни соттарға кейбір шамада құқық шығару функциясы берілгенін білдіреді.

Әлемдегі барлық елдердің дерлік Конституциясы сот жүйесінің немесе соттардың түрлерін белгілейді, қандай арнайы соттар жалпы заң құзырындағы соттармен қатар құрыла алатыны көрсетеді.

Сот билігі басшылыққа алатын басты ұйымдастыру қағидаты барлық жерде бірдей тек заңға бағынатын судьялардың тәуелсіздігі, оның кепілдіктерінен ажырамас тұтастығында; қызмет атқарған уақытында ауыстырылмайтындығы, иммунитеті, көтермелеудің азаймайтындығы болып табылады.

Бірқатар елдердің Конституциясы халықтың ең алдымен, алқа биі ретінде сот төрелігін атқаруға қатысуын көздейді.

Сот төрелігін атқаруды сапалы ұйымдастыру үшін сот шешімдеріне шағым беру құқығы түрінде көрінетін сатылық қағидатының маңызы зор.

Төтенше соттарға тыйым сала отырып, заңды түрде белгіленген соттардың ғана сот төрелігін атқаруының конституциялық қағидаты кең таралған.

Сот процесінің негізгі қағидаты ретінде сот жүйесі қызметі қағидатын бөліп көрсеткен жөн. Сот процесінің кең таралған конституциялық қағидатын жариялылық болып табылады. Бұл қағидат АҚШ, Жапония, Италия, Испания сияқты көптеген демократиялық мемлекеттердің констиуцияларында бекітілген. Судьялардың тек заңмен байланыстылық қағидаты өте кең таралған. Осы қағида судьяның істі шешу кезінде кімнен болсын ешқандай нұсқау алуға тиіс еместігін білдіреді, заңға қатысы бойынша төменгі тұрған нормативтік актілердің қаншалықты заңға сәйкес келгенінше маңызы бар.