Динамика және гидродинамика
ФИЗИКА ПӘНІНЕН
ФОРМУЛАЛАР ЖИНАҒЫ
Тұрақты шамалар:
еркін түсу үдеуі, Солтүстік полюсте
Экваторда, Географиялық ендікте
Теңіз деңгейінде, Хан тәңірі шыңында
Электрон заряды
Электрон массасы
Электр тұрақтысы
Пропорционалдық коэффициент
Вакуумдегі жарық жылдамдығы
Планк тұрақтысы
1м.а.б.=1.6605406·10-27кг =
931МэВ=1,49·10-10Дж Массаның атомдық бірлігі
Тіркес сөздердің белгіленуі, сан мәндері мен жазылуы
| Тіркес сөздер атауы | Белгіленуі | Сан мәндері | Қысқаша жазылуы |
| Мега Кило Гекто Дека | М к г да | 1 000 000 1 000 100 10 | 106 103 102 101 =10 |
| Деци Санти Милли Микро Нано Пико | д с м мк н п | 0,1 0,01 0,001 0,000 001 | 10-1 10-2 10-3 10-6 10-9 10-12 |
Есептеулерге қажет өлшем бірліктер
1 км=1000м=103м
1 дм=0,1м=10-1м
1 см=0,01м=10-2м
1 мм= 0,001м=10-3м
1 га=10 000м2=104м2
1 л= 1 дм3=0,001м3=10-3 м3
1 мл=0,001л=1 см3
1 кН=1000 Н=103Н
1 т= 1000 кг= 103кг
1 г=0,001 кг=10-3 кг
1 мг= 0,000001 кг=10-6кг
1кПа=1000 Па= 103Па
1гПа=100 Па=102Па
1мм сын. Бағ.=133 Па
1 кДж=1000 Дж=103Дж
1 кВт=1000 Вт=103Вт
Кинематика
жылдамдық (м/с)
орын ауыстыру (м)
уақыт (м)
орташа жылдамдық (жүрген жолдар бірдей)
орташа жылдамдық
орташа жылдамдық
жүрген уақыт бірдей болғандағы
орташа жылдамдық
орын ауыстыру (м)
уақыт (м)
немесе Үдеу (м/с2)
Орташа жылдамдық
Лездік жылдамдық
Лездік үдеу
- Жол функциясынан уақыт бойынша туынды алсаң, жылдамдықты табасың!
- Жылдамдық функциясынан уақыт бойынша туынды алсаң, үдеуді табасың!
- Жол функциясынан екі рет уақыт бойынша туынды алсаң, үдеуді табасың!
Бірдей уақыт ішінде дененің жүріп өткен жолдары тақ сандар қатарының қатынасына тең:
Үдеудің формуласынан табылған жылдамдық
Теңбаяулайтын қозғалыс (м)
Теңүдемелі қозғалыс (м)
уақыт белгісіз болғанда жолды есептеу
Егер бастапқы орын ауыстыруды ескеру
керек болса, барлық жолды табу үшін формула
Бастапқы жылдамдықсыз қозғалыс заңы (м)
Соңғы жылдамдықтың жол мен үдеуге
тәуелділігі
Дене төмен лақтырылғандағы жылдамдық
Дене жоғары лақтырылғандағы жылдамдық
(+) – вертикаль төмен қозғалса,
(-) – вертикаль жоғары қозғалса
жоғары лақтырылған дененің максимал биіктігі
жоғары лақтырылғандағы көтерілу уақыты
Түсу уақыты (с)
қозғалыс жылдамдығы
Жерге түскен кездегі жылдамдық (м/с)
немесе Айналу жиілігі (1 с-1)
немесе Айналу периоды (с)
Центрге тартқыш үдеу (м/с2)
Центрге тартқыш үдеу (м/с2)
Сызықтық жылдамдық
Бұрыштық жылдамдық ( )
Бұрыштық жылдамдық пен сызықтық
жылдамдықтың байланысы
Жылдамдықтарды қосудың классикалық заңы
Қарсы қозғалыста, жылдамдықтар қосылады,
бағыттас болса, азайтылады!
Салыстырмалы жылдамдық
Көкжиекке бұрыш жасай қозғалған дене
Бастапқы жылдамдық пен кез келген уақыттағы жылдамдықтың құраушылары:
дененің осьтерге координаталары
көтерілу уақыты (ол түсу уақытына тең) жалпы ұшу уақыты
Дененің көтерілу биіктігі
Дененің ұшу қашықтығы
Динамика және гидродинамика
тығыздық (кг/м3)
масса (кг)
көлем (м3)
Гук заңы (Н)
екі серіппе тізбектей жалғанса ( )
екі серіппе параллель жалғанса( )
Қатаңдығы k серіппені ортасынан тең екіге бөлсе, бір бөліктің қатаңдығы 2 k болады.
Гук заңы
- стерженнің салыстырмалы ұзаруы
- механикалық кернеу,
- беріктік қорын табу
стерженнің көлденең қимасының ауданы
Юнг модулі
Ауырлық күші (Н)
салмақ (кг)
үйкеліс күші (Н)
қысым (Па)
қысым күші (Н)
күш түсетін дененің ауданы (м2)
гидравликалық пресс
сұйық бағанының ыдыстың табанына түсіретін
қысымы
Қатынас ыдыстар
Cұйықтың үздіксіз теңдеуі
Бернулли заңы
Архимед заңы
Дененің сұйықта жүзу шарттары:
батады
жүзеді
қалқып шығады
беттік керілу
беттік керілу күші
беттік керілу энергиясы
аудан арқылы көлемді табу
капиллярдағы сұйық бағанасының қысымы
сызықтық және бұрыштық жылдамдық арқылы өрнектелген центрге тартқыш күш
дене тыныштықта болса, салмақ
дене жоғары көтерілсе (асқын салмақ) (ойыс)
дене төмен қарай қозғалса (салмақсыздық) (дөңес)
Ньютонның ІІ заңы
Ньютонның ІІІ заңы
Бүкіләлемдік тартылыс заңы
Бірінші ғарыштық жылдамдық (денені Жер
орбитасына шығару үшін қажет ең минимал жылдамдық)
Бірінші ғарыштық жылдамдық
Екінші ғарыштық жылдамдық (денені
Жердің тартылыс аясынан шығару үшін
қажет ең минимал жылдамдық)
Екінші ғарыштық жылдамдық
денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалуы
Гравитациялық тұрақты
Жер бетіндегі еркін түсу үдеуі
Жер бетінен қандай да бір биіктіктегі үдеу
Планетаның массасы
Планетаның айналу периоды
Кеплер заңдары:
1. Күн жүйесінде планеталар Күнді айнала эллипстік орбита
бойымен қозғалады, бір фокусында Күн тұрады.
2. Планетаның радиус векторы бірдей уақыт аралығында бірдей
аудандарды сызып өтеді.
3. Барлық планеталар үшін эллипстің үлкен жарты осі кубының
планетаның Күнді айналу периодының квадратына қатынасы
бірдей болады: