Ашық шынжырлы берілісті есептеу

3.1 Бастапқы мәліметтер:

Шынжырлы берілістің жетектеуші жұлдызша білігіндегі айландырушы момент Нмм.

Жетектеуші (кіру) білігінің айналу жиілігі .

Жетектегі (шығу) білігінің айналу жиілігі .

Беріліс қатынасы .

Шынжырдың орналасуы – горизонтальды.

Шынжырдың тартылуы - периодты реттеледі.

Шынжырдың майлануы – периодты.

Жұмыс екі аусымды.

3.2 Шынжыр типін таңдау

Жетекті төлкелі-роликті шынжыр ПР МЕСТ 13568-97 таңдаймыз.

3.3 Жетектеуші жұлдызша тістерінің саны

мұнда – шынжырлы берілістің беріліс қатынасы,

3.4 Жетектегі жұлдызша тістерінің саны

болуы ұсынылады.

3.5 Фактлы беріліс саны

3.6 Пайдалану (келтіру) коэффициенттерін есептеу

Пайдалану (келтіру) коэффициенті мына өрнекпен табылады

мұндағы - динамикалық жүктеме коэффициенті, ;

- шынжыр ұзындығы әсерін немесе өсаралық ара қашықтықты ескеретін коэффициент;

- берілістің горизонтқа қатынасты орналасуын ескеретін коэффицент;

- шынжыр тармақтарын тарту әдісін ескеретін коэффициент;

- берілісті майлау әдісін ескеретін коэффициент;

- беріліс жұмысының аусымдығын ескеретін коэффициент.

Көрсетілген коэффициенттердің мәндері 3.1- кестеде келтірілген.

Өсаралық ара қашықтықты таңдаймыз. Онда ;

Берілген мәліметтер бойынша

3.1- кесте – Коэффициенттердің мәндері

Коэфиценттер	Берілістің жұмыс істеу шарттары	Мәндері
Динамикалық жүктеме коэффициенті -	Бірқалыпты Бірқалыпты емес, түрткімен Күшті соққымен	1,0 1,20¸1,5 1,8
Шынжыр ұзындығы әсері (өсаралық ара қашықтық) коэффициенті -		1,1 1,0 0,95
Жұлдызшалар центр сызығының горизонтқа қатынасты орналасуы коэффиценті -	60° дейін 60° жоғары	1,25
Шынжыр тармақтарын тартуды реттеу әдісі коэффициенті -	Жылжымалы тіректі беріліс немесе автоматты ретелетін Қысым роликті немесе жұлдызшамен керу беріліс Тартылуы реттелмейтін беріліс	1,15 1,25
Берілісті майлау әдісі коэффициенті -	Үздіксіз майлауда (май ваннасында) Тамшылы Периодты майлауда	0,8 1,0 1,5
Беріліс жұмысының аусымдығы коэффициенті -	1-аусымдық (смена) 2-аусымдық 3-аусымдық немесе үздіксіз жұмыс	1,0 1,25 1,5

3.7 Шынжыр топсасындағы мүмкіндік қысымды қабылдау

Шынжыр топсасындағы мүмкіндік қысым мәні шынжырдың қадамына және жетектеуші жұлдызшаның айналу жиілігіне тәуелді (3.2- кесте).

3.2- кесте – Шынжыр топсасындағы мүмкіндік қысым мәні , МПа

, мм
< 50
12,7-15,875 19,05-25,4 31,75-38,1 44,45-50,8		31,5	28,5	23,5 17,5	18,5	22,6 16,5 -	17,5 -	18,5 - -	- - -

3.2- кестеден жетектеуші жұлдызшаның айналу жиілігі үшін топсадағы мүмкіндік қысым мәні бағананың орташа арифметикалық мәнін таңдаймыз

3.1- кестеден жетектеуші (кіші) жұлдызшаның айналу жиілігі (мин^-1) бойынша роликті нормаль типтегі жетекті шынжырдың (ПР МЕСТ 13568-97) алдын ала қадамын таңдаймыз ( болғанда).

3.1- кесте- Жетекті шынжырдың жетектеуші (кіші) жұлдызша айналу жиілігінің мүмкіндік мәні ( )

Шынжырдың ең үлкен мүмкіндік қадамы , мм	Жетектеуші (кіші) жұлдызшаның айналу жиілігі, мин-1
9,525 12,7 15,875 19,05 25,4 31,75 38,1 44,45 50,8

Жетектеуші жұлдызшаның айналу жиілігінің белгіленуі – ұсынылатын, – максимальды, – шекті.

3.8 Шынжырдың қадамы

мұндағы - жетектеуші біліктегі айландырушы момент, Нмм;

– шынжырдың қатар санының коэффиценті. Шынжырдың қатары бойынша жүктеменің таралуының бірқалыпсыздығын ескеретін коэффициент. Шынжр бір қатарлы болғандықтан .

Қатар саны, m
		1,7	2,5

Қадамның мәнін 3.3- кесте бойынша шынжырдың нормаль (стандарт) қадамының жақынын таңдаймыз, яғни жақыны . Кестеден осы қадам үшін шынжырдың негізгі параметрлерін жазамыз.

; ; ; .

Немесе шынжыр қадамын алдын ала анықтайтын эмпирикалық формула

12,8 – коэффициент ПР шынжырлары үшін;

13,5 – коэффициент ПРЛ шынжырлары үшін.

3.3- кесте – ПР, 2ПР, 3ПР, 4ПР МЕСТ 13568-97 ( ISO 606-1994) типті жетекті роликті шынжырлар өлшемдері және параметрлері

Тип цепи	t	A	d1	d2	b	b	b1	H	q		– қиратушы күш
1-қатар	2- қатар.	3- қатар. (4-қатар.)
ГОСТ	ISO	мм	кг/м	мм2	кН
ПР-8-4,6	05В	8,00	- 5,64	5,00 5,00	2,31 2,31	3,00 3,00	7,0 7,4	12,0 11,7	7,50 7,11	0,20		4,6 4,6	- 8,0	- 11,4
ПР-9,525-9,1	06В	9,525	- 10,24	6,35 6,35	3,28 3,28	5,72 5,72	10,0 10,05	17,0 16,8	8,50 8,26	0,45		9,1 9,1	- 17,3	- 25,4
ПР-12,7-10-1 ПР-12,7-9 ПР-12,7-18,2-1 ПР-12,7-18,2 2ПР-12,7-31,8 3ПР-12,7-45,4	08А 08В	12,7     12,7	- - - - 13,92 13,92 14,38 13,92	7,75 7,75 8,51 8,51 8,51 8,51 7,95 8,51	3,66 3,66 4,45 4,45 4,45 4,45 3,96 4,45	2,40 3,30 5,40 7,75 7,75 7,75	6,3 7,0 10,0 11,0 11,0 11,0 12,8 12,4	10,5 12,0 19,0 21,0 35,0 50,0 21,7 20,9	10,00 10,00 11,80 11,80 11,80 11,80 12,07 11,81	0,30 0,35 0,65 0,75 1,40 2,00		10,0 9,00 18,2 18,2 - - 14,1 18,2	- - - - 31,8 - 28,2 31,8	- - - - - 45,4 42,3 45,4
ПР-15,875-23-1 ПР-15,875-23 2ПР-15,875-45,4 3ПР-15,875-68,1	10А 10В	15,875	- - 16,59 16,59 18,11 16,59	10,16	5,08 5,08 5,08 5,08 5,08 5,08	6,48 9,65 9,65 9,65 9,53 9,65	11,0 13,0 13,0 13,0 15,0 13,9	20,0 24,0 41,0 57,0 25,9 23,7	14,80 14,80 14,80 14,80 15,09 14,73	0,80 1,00 1,90 2,80	- -	23,0 23,0 - - 22,2 22,7	- - 45,4 - 44,4 45,4	- - - 68,1 66,6 68,1
ПР-19,05-31,8 2ПР-19,05-64 3ПР-19,05-96 4ПР-19,05-128	12А 12В	19,05	- 22,78 22,78 22,78 22,78 19,46	11,91 11,91 11,91 11,91 11,91 12,07	5,94 5,96 5,96 5,94 5,94 5,72	12,70 12,70 12,70 12,70 12,70 11,68	18,0 18,0 18,0 18,0 18,1 16,0	33,0 53,4 76,2 101,9 31,5 27,3	18,20 18,08 18,08 18,08 18,08 16,13	1,90 2,90 4,30 5,75	- -	31,8 - - - 31,8 29,5	- 64,0 - - 63,6 59,0	- - 96,0 95,4 88,5

ПР-25,4-60 2ПР-25,4-114 3ПР-25,4-171 4ПР-25,4-228	16А 16В 16ВХ	25,4	- 29,29 29,29 29,29 29,29 31,88 -	15,88 15,88 15,88 15,88 15,88 15,88 15,88	7,92 7,92 7,92 7,92 7,92 8,28 8,28	15,88 15,88 15,88 15,88 15,88 17,02 12,70	22,0 22,0 22,0 22,0 22,15 23,45 21,30	39,0 68,0 98,0 129,9 38,9 41,5 37,2	24,20 24,20 24,20 24,20 24,13 21,08 21,08	2,6 5,0 7,5 10,9	- - -	60,0 - - - 56,7 58,0 65,0	- - - -	- - -
ПР-31,75-89 2ПР-31,75-177 3ПР-31,75-265,5 4ПР-31,75-355	20А 20В	31,75	- 35,76 35,76 35,76 35,76 36,45	19,05 19,05 19,05 19,05 19,05 19,05	9,53 9,53 9,53 9,53 9,53 10,19	19,05 19,05 19,05 19,05 19,05 19,56	24,00 24,00 24,00 24,00 26,65 27,70	46,0 82,0 120,0 157,5 47,2 49,3	30,20 30,20 30,20 30,20 30,18 26,42	3,8 7,3 11,0 14,7		89,0 - - - 88,5 95,0	- - -	- - 265,5
ПР-38,1-127 2ПР-38,1-254 3ПР-38,1-381 4ПР-38,1-507	24А 24В	38,1	- 45,44 45,44 45,44 45,44 48,36	22,23 22,23 22,23 22,23 22,23 25,40	11,10 11,10 11,10 11,10 11,10 14,63	25,40 25,40 25,40 25,40 25,40 25,40	30,00 30,00 30,00 30,00 32,00 33,30	58,0 104,0 150,0 197,1 57,4 60,0	36,20 36,20 36,20 36,20 36,2033,40	5,5 11,0 16,5 22,0		- - -	- - -	- -
ПР-44,45-172,4 2ПР-44,45-344 3ПР-44,45-517,2	28А 28В	44,45	- 48,87 48,87 48,87 59,56	25,40 25,40 25,40 25,40 27,94	12,70 12,70 12,70 12,70 15,90	25,40 25,40 25,40 25,40 30,99	34,00 34,00 34,00 34,85 39,95	62,0 110,0 160,0 62,3 72,5	42,40 42,24 42,24 42,24 37,08	7,5 14,4 21,7		172,4 - -	- 344,8 - 344,8	- - 517,2 517,2
ПР-50,8-227 2ПР-50,8-453,6 3ПР-50,8-680,4 4ПР-50,8-900	32А 32В	50,8	- 58,55 58,55 58,55 58,55 58,55	28,58 28,58 28,58 28,58 28,58 29,21	14,27 14,27 14,27 14,27 14,27 17,81	31,75 31,75 31,75 31,75 31,75 30,99	38,00 38,00 38,00 38,00 40,65 46,60	72,0 130,0 190,0 252,3 73,4 75,3	48,30 48,30 48,30 48,30 48,26 42,29	9,7 19,1 28,3 38,0		- - - 226,8	- 453,6 - - 453,6	- -

ПР-63,5-354	40А 40В	63,5	- 71,55 72,29	39,68 39,68 39,37	19,84 19,84 22,89	38,10 38,10 38,10	48,00 50,35 51,50	89,0 90,5 92,8	60,40 60,33 52,96	16,0		353,8	- 707,6	- 1061,4
	48А 48В	76,2	87,83 91,21	47,63 48,26	23,80 29,24	47,63 45,72	57,25 60,05	106,0 109,6	72,39 63,88			510,3	1020,6	1530,2
	56В 64В 72В	88,9 101,6 114,3	106,60 119,89 136,27	53,98 63,50 72,39	34,32 39,40 44,48	53,34 60,96 68,58	69,00 78,45 88,00	126,3 143,9 161,7	77,85 90,17 103,63

Жүктеменің режимдері типтері үшін тозуға және қажулық бұзылуға есептеуде жүктеме қарқындылығы коэффициенттерінің мәндері

Қарқындылық коэффициенті	Жүктеме режимдерінің типтері
Т	А	ОЫ	ОН	Ж	ЕЖ
	1,00 1,00	0,80 0,60	0,60 0,70	0,40 0,65	0,20 0,45

Т – тұрақты; А – ауыр, ОЫ – орта ықтимальды; ОН – орта нормальды; - жеңіл; ЕЖ – ерекше жеңіл

3.9 Жетектеуші жұлдызшаның бөлгіш диаметрі, мм

3.10 Шынжырдың жылдамдығы, м/с

3.11 Жетектеуші жұлдызшадағы шеңберлік күш, Н

3.12 Шынжыр топсасындағы номиналь меншікті қысым, МПа

3.13 Өсаралық ара қашықтықтың алдын ала мәні

Шынжырдың шыдамдылығы бойынша тәжірибеде оның жұлдызшалары өстерінің ара қашықтығының алдын ала мәні мына өрнекпен есептелінеді

Шамалардың азы кіші үшін және көбі үлкен үшін.

Өсаралық ара қашықтықты қабылдаймыз.

Онда өсаралық ара қашықтықтың алдын ала мәні

3.14 Шынжырдың буындар саны

Жұп санға дейін дөңгелектейміз .

3.15 Өсаралақ ара қашықтықтың нақты мәні

3.16 Шынжыр топсаларын тозуғатөзімділік шартын тексереміз

Жобаланатын берілістің конструктивтік параметрлерінің стандарт берілістің параметрлерінен айырмашылығын ескеретін коэффииценттерді табамыз.

Беріліс (конструтивтік) параметрлер коэффициенттері

мұндағы - беріліс ресурсы (шыдамдылық) коэффициенті

мұнда – базалық ресурс, .;

- есепті ресурс,

мұнда – берілістің қызмет мерзімі, жыл; -берілістің жыл бойы пайдалану коэффиценті; –берілістің тәулік бойы пайдалану коэффиценті;

- жетектеуші жұлдызшаның айналу жиілігі

- жетектеуші жұлдызшаның тістер саны коэффициентті

- беріліс қатынасы коэффициентті

- өсаралық ара қашықтық коэффициентті

Жобаланатын берілістің пайдалану параметрлерінің стандарт берілістің параметрлерінен айырмашылығын ескеретін коэффиицент

мұндағы - шынжырдың салыстырмалы тозу нормасын ескеретін коэффициент

- беріліс жұмыс режимін ескеретін коэффициент

Центрден тепкіш күштен шынжыр топсасына қысым

Шынжыр топсасындағы тозуғатөзімділік бойынша мүмкіндік қысым

Жоғары ресурсты берілістер үшін .

Есептеуде .

Шынжыр топсасындағы тозуғатөзімділік шарты орындалды.

3.17 Шынжырды жұлдызша тістеріне соққы саны бойынша тексеру

мұнда – Секундағы соққының мүмкіндік саны, .

3.5- кесте - Төлкелі (втулка) және роликті шынжыр үшін соққының мүмкіндік саны

Шынжыр қадамы	12,7	15,875	19,05	25,4	31,75	38,1	44,45	50,8
Секундағы соққының мүмкіндік саны,

3.18 Шынжырды беріктікке тексеру

Шынжырға әсер ететін максималь күш

мұндағы - центрден тепкіш күштің әсерінен шынжырдың тартылуы

- шынжырдың салмағынан оның тартылуы

мұнда – шынжырдың салбырауын ескеретін коэффициент (3.6- кесте)

3.6- кесте - шынжырдың салбырауын ескеретін коэффициент мәні

Жұлдызша өсінің горизонтқа көлбеулігі
Горизонталь беріліс Горизонтқа көлбеулік бұрышы 40° дейін Горизонтқа көлбеулік бұрышы 40° көп Вертикаль беріліс	6,0 4,0 2,0 1,0

Шынжырдың беріктік қоры коэффициенті

мұнда - шынжырдың беріктік қоры коэффициентінің минималь мәні (3.7- кесте). Қадамы болған шынжыр үшін .

Беріктік шарты орындалды.

3.7- кесте - Жетекті роликті шынжырлардың беріктк қоры коэффициенттінің минималь мәні

Шынжыр		Шынжыр
ПР-8 ПР-9,525 ПР-12,7 ПР-15,875 ПР-19,05 ПР-25,4	8¸11 7¸8 8¸11 8¸11 7¸8 7¸8	ПР-31,75 ПР-38,1 ПР-44,45 ПР-50,8 ПР-63,5	6¸7 6¸7 6¸7 8¸9 6¸7

3.19 Беріліс білігін жүктейтін күш, Н

мұнда – беріліс жұлдызшалары центр өстерінің горизонтқа қиғаштығын ескеретін коэффициент

– горизонталь беріліс үшін;

– вертикаль беріліс үшін.

-