Тақырып. Классицизм әдісі. Сентиментализм өнері.

1. Кесте бойынша 17-18 ғасырлардағы Батыс еуропа әдебиетіндегі қай ағымға тән сипатты ажыратыңыз.

Дәріс бойынша тапсырмалар Кейіпкері қарапайым адамдар емес, патшалар, қолбасы, батырлар. Сирек кездесетін тосын жайларды бейнелеуге тырысты. Жеке тұлға емес, оның мемлекет, қоғамдағы орны суреттелді. Өкілдері: Теофиль де Вио, Поль Скаррон, Шарль Сорель, Фюретьер, Сирано де Бержерак. Драматургия жанры алға шықты. Италиян тілінен аударғанда «эшекейлі» деген мағынаны береді. Шығармадағы тартыс парыз бен сезім арасынан туындады. Француз тілінен аударғанда «үлгілі» деген мағынаны береді. Сатира жанры дамыды. Әдеби жанрлар қатаң деңгейленді. Өнердегі шьшдьщты бағалап: «Мен ақиқатты тым қатты қадірлеймін», «Мен ақиқатты жасыратындай тым ашықпын» деп үрандады. Өкілдері: Корнель, Расин, Мольер. Бұл ағымдағы ақын-жазушылар қайта өрлеу шеберлерінің фэлсафалық фантастикасына қызығушыльщ танытты. Еліктеудің қажеттілігін қостады. Ең ірі өкілі испан жазушысы - Кальдерон. Мысал жэне афоризм жанры осы ағымның эстетикалық нормасына сай келді. ХҮІІ ғасырдың басында Испанияда ең мықты, ең жемісті, терең халықтық көркем бағыт ретінде көрінді. Үш бірлікті қатаң сақтауды талап етті. Теориясы Францияда туып, сол жерде өрістеді. Тақырыбы- ел өміріндегі елеулі оқиғалар болды.

2.Берілген сипаттамалардың қай дәуірдің тынысынан хабар беретіндігін тарих ғылымымен байланыстыра отырып, кесте арқылы анықтауға тырысыңыз:

1.Кейіпкері көбіне шіркеу қызметкері.

2.Готика стилі дамыды.

3.Діни қағидалардан ада, рухани тәуелсіз,

еркін өнер пайда болды.

4.«Житие», «видение» жанрлары

5..Өнердегі кейіпкері қарапайым адам

6. Бұл кезеңде теологияга, аскетизмге,

схоластикаға, мистикаға қарсы шықты.

7.Ең маңызды ескерткіштері - эпос.

8. Гуманитарлық ғылым дардың әмбебаптығы.

9. Құдайы кітаптарға негізделген

схоластика ғылымы пайда болды.

10..Сенімі үшін тауқымет тартқан

адамдар суреттеледі.

11.Адам тәні эстетикалық әдеміліктің

жоғарғы көрсеткіші ретінде суреттеледі.

10-тақырып: Әдебиеттегі модернистік бағыт-агымдар Тапсырмалар:

1. Классицизм теоретигі кім болды? Еңбегін, ондагы негізгі тұжырымдарды еске түсіре отырып, ХУІІ ғасырда француз королінің қойған сұрагына классицизмнің негізін салушы саналатын Буалоның жауабын тауьш, оның жауабының дұрыс-бұрыстығына тарихи тұрғыдан жауап беріңіз. Классицизм эстетика сының біржақтылығын мысалмен дәлелдеп көріңіз.

2. Ағартушылық дәуір эстетикасының прогрессивті сипаты, бірақ біржақтылығы неде? Оған атақты ағартушылар Дидро, Руссо, Вольтердің ықпалы болды ма? Салыстыра отырып, анализ жасаңыз.

3. Әдеби бағыт, әдеби ағым, эдеби мектептің жақьшдығы және айырмашылығы неде екендігін ағылшын (сентиментализм), француз (классицизм), орыс (натурализм), қазақ (зар заман) әдебиетіндегі агымдар бойынша салыстырып, ажыратыңыз.

4. Натурализм ағымының кемшілігін, өмір сүруін тоқтатқан себебін табыңыз. Оған белгілі бір дәрежеде дэл осы натурализм ағымының негізін салушы Эмиль Золя шығармаларьшьщ әсері болған, болмағандығын «Нана» романы бойынша дәлелдеңіз.

5. Импрессионизм, экспрессионизм, акмеизм неге әдеби ағым дәрежесіне көтеріле алмады? Себебін табыңыз. З.Қабдоловтың «Сөз өнері» оқулығын пайдалана отырып, ғалымның не себепті бұл ағымдарға сатиралық тұрғыда баға берген себебін табыңыз.

6. Декаданс сөзі қандай мағынаны білдіреді? Декаданс ағымы әдеби қүбылыс ретінде өзіне лайықты бағасын алды деп ойлайсыз ба? Неге бүгінгі таңдағы көптеген жазушылар декаданс ағымына бой ұрып жатады? Оған қоғамның, өмір ауыртпалығының себебі бар деуге бола ма? Болса, ойыңызды тарқатыңыз.

7. Өмір құбылыстарын табиғи қалпында айтып, баяндауды мақсат ететін әдеби ағымның бір түрі.

8. Әдеби ағьм - тарихи категория деген тұжырыммен келісесіз бе?

9. Әрбір әдеби ағымның пайда болып, дамығанын, қалай құрығанын зерттейтін әдебиеттану ғылымының бір саласы?

10. Әдеби ағымның стильден ерекшеліғі. Мұны теориялық оқулықтарды пайдалана отырып, таза тарихи тұрғыдан дәлелдеп шықсаңыз.

11. ХУІІ ғасырда батыс еуропада бір емес, бірнеше әдеби ағымдардың дүниеге келгені мәлім. Бірақ соның ішінде Италия жерінде дүниеге келген классицизм ағымыньщ Францияда кең қанат жайып, өрістеуінің әдеби, эсіресе саяси себебі болды ма? Болса қандай тарихи тұлғамен байланыстыруға болады?

12. Классицизмдегі «үш бірлік» ережесі. Осы «үш бірлік» ережесін кардинал Ришелье қандай мақсатпен енгізді деп ойлайсыз? Аталмыш ереженің ақьш-жазушылардың талантына, ақындық шабытына, дарынына тосқауыл қойып, кедергі жасап отырды ма?

13.Классицизм ағымының кемшілігі неде? Не себепті классицизм ағымын тарих сахнасынан сентиментализм ағымы ысырып шығарды? Оған қоғамньщ, тарихтың қатысы бар ма, әлде тек оқырманның талабына ғана қатысты ма?

13. Бір әдеби ағымға жататын қаламгердің дүниетанымы, идеологиялық, суреткерлік концепциясы әртүрлі болуы мүмкін бе?

14. «Гогольдың натуралдық мектебінен» «Абайдың ақындық мектебінің» өзіндік даралығы бар ма? Әлде шын мәнінде Абай тек орыс әдебиетіндегі жаңашылдықты ғана қайталаушы болды ма? Абайдың қазақ әдебиетінде өзіндік келбеті болмады ма?

Тест сұрақтары: