Тақырып 12. Сырткы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржы.

Сабақтың мақсаты -сырткы экономикалық байланыстар жүйесіндегі қаржы дамуын түсіну.

Сұрақтар:

1. Сырткы экономикалық сферасы қызметінің мәні.

2. Сырткы экономикалық байланыстарға не жатады.

3. Инвестициялардың түрлері.

Нарыққа көшу өзара байланыста және дүниежүзілік экономикамен бәсекелестікте дамитын ашық тұрпаттағы экономикамен бірге дүние жүзінгің көптеген елдерімен халықаралық экономикалық байланысты кеңейтуді қажет етеді.

Қызметтің сырткы экономикалық сферасы мемлекеттің ,оның жеке және заны тұлғаларының уксас шетелдiк катысушыларымен және халық-аралық қаржы-кредит институттрымен сауда,кредит трансферт және өзге де операциялар кезiнде катысумен байланысты қатынастардың кен шенберiн камтиды.

Халықаралық байланыстарды дамытудағы қаржының рөлі үш бағыт бойынша көрінеді.

- қаржы көздерін іздестіру және халықаралық ынтымақтастықтың әр түрлі бағыттарын қаржыландыру үшін қажетті қаржы ресурстарын жұмылдыру.

- Халықаралық ықпалдастық процестерді реттеу.

- Халықаралық қатынастардың әрбір түрін және бұл қатынастардың тікелей қатысушыларын ынталандыру.

Дамудың қазігі кезеңінде сыртқы экономикалық байланыстарға мыналар жатады:

1.сыртқы сауда.

2.шетелдік инвестициялау: бірлескен кәсіпкерлік , соның ішінде заңы тұлғалардың мүлкіне акциялар және басқа бағалы қағаздар арқылы үлестік қатысу.

4. концессиялар – елдің аумағында шаруашылық және өзге қызметті жүзеге асыру үшін мемлекет меншігіндегі табиғи ресурстарды, әр түрлі объектілерді пайдалануға мүлік құқықтарын алу, меншікті жалдау.

5. Қазақстан республикасының халықаралық қаржы-кредит ұйымдарына қатысуы; сыртқы экономикалық қызметтің бұл нысанымен шетелдік кредиттер мен қарыздарды беру байланысты және халықаралық қаржы және басқа ұйымдарға жарналар төленеді.

6. ғылым, техника, мәдениет,туризм салаларындағы ынтымақтастық.

7. шет елдерде елшіліктерді, консулдықтарды және басқа қызметкерлерді ұстау жөніндегі есеп-қисаптарды жүргізу.

Арнаулы экономикалық аумактарды-айрыкша құқықтык және экономикалық режимi бар арнайлы бөлінген аумактарды қалыптастыру қызметтің ерекше турi болып табылады.

Аталған сырткы экономикалық байланыстарды дамыту республиканың шетелдермен валюта-қаржы,есеп-кисап және кредит қатынастарының негзiне койылған

Сырткы сауда экспорт камтиды.Өндірістын казыргi қалыптасып отырған курылымына байланысты Казакстан экспортның едэуiр улес эзiрше шикi затка ,тустi металдарга,фабрикаттарга тиiп отыр.

Макро экономикалық теорияга сәйкес экспорттын иасып тусуi таза экспорт таза ұлыттық өнімiн көлемін оны мультипликациялық эсерiне байланысты ұлыттық экономиканы дамытудың қолайлы факторы деп есептелiндi.

Инвестициялардың ек туры болады:тура және портфелдк .Тура инвестициялар дегенмз шетелдк капиталды оның егiснiн оз тэуекелдгiмен пайда алу үшін басқа елдiн экономикасында жумсауы.

Портфелдiк инвестициалар-каражаттарды жалған капиталга-басқа елдiн зани және жеке тұлғаларды шыгаратын багалы кағаздарга жумсау.Сырткы экономикалық қызметтi дамытудың негiзi коптеген шаруашылық зандарында каланған .бұл қызметтi кенейту озара байланыста және орталықсыздандыру койылған.

Сырткы экономикалық қызмет калыпты жүзеге асыруы ушн дамыған сырткы экономикалық инфракурылым қажет.Осы мақсатпен Укiметтің Кржы Экономика және бюджеттiк жоспарлау министрлiгiн Ұлыттық банктің курылымында сырткы байланыстарды басқарудың орғандары курылған.Валюталық реттеу-нормативтiк-құқықтык актiлердi эзiрлеу мен бекiту акпарат жинау ,валюта заннамасының сакталуын бакылау және зандарды көзделген санкцияларды қолдану.

Әдебиеттер:

1. Тінәсілов М.Д., Үркүмбаева Ә.Р. Бағалы қағаздар нарығын реттеу. /оқулық/. РМК «АӨА экономикасы және ААД ҒЗИ» баспаханасы Алматы 2007.

2. Ібрішев И.И., Үркүмбаева Ә.Р. Банктік тәуекелдер. /оқу құралы/. Қазақ көлік және Коммуникациялар академиясының баспасы. Алматы 2009.

3. Әділов Ж.М., Тінәсілов М.Д., Үркүмбаева Ә.Р. Инвестиция менеджменті. /оқу құралы/.ҚазҰТУ-дың ҒТБ орталығы. Алматы 2009.

4. Тінәсілов М.Д. Банк менеджментін ұйымдастыру. /оқулық/. ҚазҰТУ-дың ҒТБ орталығы. Алматы 2009.

5. Тінәсілов М.Д. Сақтандыру ісінің қаржылық негіздері. /оқулық/ ҚазҰТУ-дың ҒТБ орталығы. Алматы 2011.

6. Тінәсілов М.Д., Үркүмбаева Ә.Р. Қаржы негіздері: теориясы, тәжірибелер мен есептеулер. /оқулық/ ҚазҰТУ-дың ҒТБ орталығы. Алматы 2016.