Жылдық жиынтық табысты есептеудегі шегерімдер және корпоративтік табыс салығының ставкасы

Шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда салық төлеушінің жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстары салық салынатын табысты анықтау кезінде шегерілуі тиіс.

Салық шегерімдері - деп салық төлеушінің заңнамамен реттелмеген шекте жиынтық жылдық табыс алумен байланысты шығындарын айтады. Оларға өткізілген тауарлар, қызметтер көрсету бойынша шығындар мен басқа шығыстар, соның ішінде мына шегерімдер жатады:

Қызмет бабындағы іс-сапарлар кезіндегі және өкілдік шығыстар бойынша өтем сомалары;

Сыйақы бойынша;

Төленген күмәнді міндеттемелер мен күмәнді талаптар бойынша;

Резервтік қорларға аударымдар бойынша;

Ғылыми-зерттеу, жобалау, іздестіру және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын шығыстар бойынша;

Сақтық сыйақылары жөніндегі шығыстар бойынша;

Әлеуметтік төлемдерге жұмсалған шығыстар;

Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік жұмыстарына жұмсалған шығыстар бойынша және жер қойнауын пайдаланушылардың басқа шегерімдері;

Теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асып кетуінен шегерім.

2-кесте. 12.01.2010ж. Астана қаласының Салық департаменті бекіткен салық ставкалары:

Салық түрі	Салық Ставкасы	Салық ставкасына ескертпе
Корпоративтік табыс салығы, төлеу көздеріне салынбайтын	20%	ҚР 2008жылғы 10желтоқсандағы №100-IV«Салық кодекісін жүзеге асыру туралы » заңына сәйкес КТС ның келісідей мөлшерлері қолданылады:   1.2009жылдың 1қаңтарнан 2013жылдың 1қаңтарына дейін 20% 2.2013 жылдың 1 қаңтарнан 2014 жылдың 1 қаңтарына 17.5%
Ауыл шаруашылығымен өндірісімен айналысатын заңды тұлғалар үшін КТС	10%	ҚР ның 16.11.2009ж. №200-IV заңына сәйкес 2010жылдың 1қаңтарынан бастап жүзеге асырылады
Резиденттерге салынатын КТС	15%
Бейрезиденттерге салынатын КТС	5%-20%
ҚР заңды тұлға болып саналатын бейрезидент ұйымдарға	15%	Салық кодекісінің 5тарау 147бабына сәйкес

Қазақстан Республикасындағы қызметтерін тұрақты мекемесі арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысына 15 процент ставка мөлшерінде салық салынады. Бұл ретте айта кететін басты жәйт, резидент емес заңды тұлға өзінің тұрақты мекемесі арқылы жүзеге асырған қызметтеріне орай тапқан табыстары бойынша бірінші кезекте салық салынатын табысынан 15 проценттік ставка көлемінде салық төлеуге мәжбүр болады.

Салық төлеушілері корпоративтік табыс сағын төлеуді өзінің тұрып жатқан орын бойынша жүзеге асырады және бұл салық бойынша аванстық төлемдерді бюджетке салық кезеңі ішінде белгілі мөлшерде ағымдағы айдың 20-сынан кешіктірмей ай сайын төлеп тұруға міндетті.

Салық кезеңі ішінде енгізілген аванстық төлемдердің сомасы салық кезеңі үшін корпоративтік табыс салығы жөніндегі мағлұмдама бойынша есептеп шығарылған оны төлеу есебіне жатқызылады.

1.3 Жылдық жиынтық табыс негізінде корпоративтік табыс салығының есептеу және төлеу тәртібі

Салық сомасын азайту Салық кодексінің 126-бабына сәйкес айқындалатын корпоративтік табыс салығы бойынша аванстық төлемдердің сомаларын есептеу кезінде де қолданады.

Арнаулы салық режімін қолданушы заңи тұлғалар – шағын бизнестің субъектілері, шаруа (фермерлік) қожалықтары, заңи тұлға – ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер, кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлері корпоративтік табыс салығын төлейді.

Шегерімдерден кейінгі салық салынатын табыс түзетіледі. Салық төлеушінің салық салынатын табысынан оның екі пайызы шегінде әлеуметтік сала объектілерін ұстауға салық төлеушінің нақты жұмсаған шығыстары, коммерциялық емес ұйымдарға өтеусіз берілген мүлік, жеке тұлғаларға берілген атаулы әлеуметтік көмек шығарылып тастаулы тиіс. Мүгедектердің еңбегін пайдаланатын салық төлеушілері салық салынатын табысты мүгедектер еңбегіне ақы төлеуге шығарған шығыстар сомасынан екі еселенген және мүгедектерге төленетін жалақы мен басқа төлемдердің есептелген әлеуметтік салық сомасының 50% мөлшеріндегі соманы азайтуға құқығы бар.

Кәсіпкерлік қызметтен шегетін залалдарды, сондай-ақ салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметінде пайдаланылған үйлерді, құрылыстарды, ғимараттарды өткізуден шеккен залалдарды кейінгі салық кезеңдерінің салық салынатын табыс есебінен өтеу үшін үш жылға дейнгі мерзімге (үшінші жылы қоса есептеліп) ауыстыруға рұқсат етілген. Жер қойнауын пайдалану келісімшарттары бойынша жүзеге асыралатын қызметке байланысты туындайтын залалдар жеті жылға дейінгі мерзімге (жетінші жылы қоса есептеліп), ауыстырылады. Бұл жағдайда табыс залалдардың сомасына азайтылады және тиісінше, төленетін салық азайады.

Корпоративтік табыс салғының төлеу тәсілдері мен мерзімі Салық кодесінің тиісті қағидаларына сәйкес қатаң сақталынады. Корпоративтік табыс салығы бойынша салықтық міндеттемені орындау мына келесідей жолдарды пайдалану, яғни: 1) Мемлекеттің қаржылық мүддесін қамтамасыз етуді көздейтін салық агенттерінің көмегімен тиісті салық сомасын табысты төлеу көзінде ұстап қалу; 2) Салық төлеушінің өзіне тиесілі салық сомасын біржақты – ерікті түрде өзі табыстаған декларациясы негізінде төлеу арқылы жүзеге асырылады.(ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік » туралы заңы №234-ІІІ. 28.02.2007). Жылдық жиынтық табыс алуға жатпайтын шығыстар

1) Жылдық жиынтық табыс алуға байланысты емес шығыстар:

1-1) сот жалған кәсiпорын деп таныған салық төлеушiмен қылмыстық қызметтiң сот белгiлеген басталу кезiнен бастап жасалған операциялар бойынша шығыстар;

1-2) Қазақстан Республикасы салық төлеушiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiнен шартты түрде шығарылған әрекетсiз заңды тұлғамен осындай шығарылған кезден бастап жасалған операциялар бойынша шығыстар;
2) құрылысқа және негiзгi қаражаттарды, материалдық емес активтердi сатып алуға арналған шығыстар мен салық төлеушiнiң жылдық жиынтық табыс алуына қатысты емес күрделi сипаттағы басқа да шығыстары;
3) мемлекеттiк сатып алу туралы шарттар бойынша мемлекеттiк бюджетке енгiзуге жататын (енгiзiлген) айыппұлдар мен өсiмпұлдарды қоспағанда, мемлекеттiк бюджетке енгiзуге жататын (енгiзiлген) айыппұлдар мен өсiмпұлдар;

4) шегерiмдерге жатқызудың осы Кодекспен белгiленген нормасынан асып түсетiн жылдық жиынтық табыс алуға байланысты шығыстар;
5)Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде белгiленген нормадан артық төленуге тиiс (төленген) бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер сомасы;

5-1)кәсіпкерлiк қызметте пайдаланылмайтын объектiлердi салу, пайдалану мен күтiп-ұстау жөнiндегi шығыстар;

5-2)салық төлеушiнің өтеусiз негiзде берген мүлкiнің, орындаған

жұмыстарының, көрсеткен қызметтерiнің құны.

2 ХҚЕС және ҰҚЕС бойынша корпоративтік табыс салығы

2.1 ХҚЕС 12 «Пайдаға салынатын салықтар»

Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты 1973жылы қабылданып содан бері қолданылып келеді. Қазақстан Республикасында 1998 жылы 1 қаңтардан бастап қолданылады.

ХҚЕС(International Financial Reporting Standards) (стандарттар және интерпретациялар) құжатты теру, экономикалық шешiмдердiң кәсiпорынның қатынасындағы оған қабылдану үшiн сыртқы қолданушыларға қажеттi қаржы есеп беруiн құрастырудың регламент белгiлейтiн қажеттi ережелерi.Қолдану аясы:мемлекеттік арнайы қаржы ұйымдарында және секюритизм негізінде жұмыс істейтін ұйымдарда қолданылмайды;өндірістік,әкімшілік салаларда қызмет істейтін барлық ұйымдар мен кәсіпорындарда салықты есептеу кезінде қолданылады.

Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарының 12 мақсаты пайдаға салынатын салықтарды есепке алу тәртібін анықтаудан тұрады.Пайдаға салынатын салықтарды есептеудегі басты мәселе қазіргі және келешектегі салық салдарын есепке алуда:

1)ұйым балансында танитын активтердің (міндеттемелердің) баланстық құнының орнын болашақта толтыру (өтеу); және

2)ұйымның қаржы есептілігінде танитын операциялар және ағымдағы кезеңнің басқа да жағдайлары.

Активтерді немесе міндеттемелерді танудың өзінен есеп беретін ұйым осы активтердің немесе міндеттемелердің баланстық құнының орнын толтыруды немесе өтеуді көздейтінін көрсетеді. Егер де баланстық құнының орнын толтыру немесе өтеу бұрынғымен салыстырғанда көбірек (азырақ) салық төлеуге соқтыруы ықтимал болса, егер де мұндай орнын толтыру немесе өтеу салық салдарын тудырмайтын болса, онда бұл Стандарт жекелеген жағдайларды қоспағанда, ұйым кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін (кейінге қалдырылған салық активін) тануын талап етеді.

Осы Стандарт ұйымның салық операцияларының салдары мен басқа да жағдайларды бұл операциялар мен жағдайлардың өзін ескеретін сияқты есепке алуды талап етеді. Сонымен пайда мен залал есептерінде көрсетілген салық операциялары мен басқа да жағдайлардың салдары пайда мен залал есептерінде де көрініс береді. Капиталда тікелей көрсетілген барлық операциялар мен басқа да жағдайлардың салық салдары да капиталда тікелей көрініс табады.

Осы Стандарт пайдаға салынатын салықтың есебі үшін қолданылуы тиіс. ХҚЕС 12 көзқарасы бойынша пайдаға салынатын салықтың құрамына салық салынатын пайдаға негізделетін барлық ұлттық және шетелдік салықтар кіреді. Сондай-ақ пайдаға салынатын салыққа пайданың көзінен ұсталатын, еншілес ұйым, қауымдастырылған ұйым төлейтін немесе есеп беретін ұйымға бөлінген пайдадан бірлескен қызмет шеңберінде төленетін салық сияқты салықтар кіреді.