Пререквизиттер мен постреквизиттер
Пререквизиттер:Физика
Постреквизиттер: Электр жабдықтарын құрастыру,пайдалану және реттеу
4. Курстың қысқаша мазмұны:
Электрлік жарықтандыру және сәулелендіру пәні таңдау компонентіне жатады.
Пәннің мақсаты – шаруашылық өндірісің алдында тұрған мәсеселерді шешуді қамтамсыз ететің электрлік жарықтандыру және сәулелендіру процестерінде электр энергиясын пайдаланудың ғылыми-техникалық негізін қалайтын жүйесін қалыптастыру.
Пәннің міндеті– электр энергиясы оптикалық сәулелендіру энергиясына түрлендірудің физикалық негіздері мен сандық заңдылықтарын оқып үйрену және меңгеру; жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларын есептеудің қазіргі инженерлік әдістерін менгеру.
Пәннің мазмұны:білім алушылардың пәнді оқып білуге ықыласын арттыру, сондай-ақ өз бетімен жұмыс істеуге, білімді саналы түрде игеруге және оғаштық әрекетті дамытуға ынтасын ояту. Жарық техникасы құрамына физикалық заңдары, жұмыс істеу негізі және міндетті бойынша әр түрлі жабдықтар кіретін берік техникалық базаға сүйенеді. Осы себептен тәжірибеханалық және практикалық сабақтар мен жеке тапсырмалардың маңызы зор келеді. Өйткені, олар білімді бекітуге, есептеу тәсілдерін игеруге, электр жабдықтарын сынау және оларда қызмет атқару дағдыларын игеруге, біріктірушілерді жекелей оқытуға және есеп техникасының кең пайдалануға негізделуі керек.
Пәнді оқу нәтижесінде білім алушылар:
Білуі қажет: Электрлік жарықтандыру мен сәулеленуге арналған жабдықтардың қызметін, құрылысын және жұмыс істеу принциптерін; электрлік жарықтандырудың жарық шамаларын және өлшем бірліктері мен параметрлерін; қыздыру және люминесцентті шамдардың параметрлері мен қолданылуын; ауылшаруашылық өндірісінде пайдаланылатын инфрақызыл сәулелену көздерін; жүргізу – реттеу аппаратының құрастырылымдық – эксплуатациялық сипаттамаларын білу керек.
Істей алуы қажет: қазіргі жарық көздерінің, жарықтандырғыштардың және сәулелендіргіштердің құрылысы, жұмыс істеу принципі, оларды электр торабына қосу электр тәсімдері және пайдалану бойынша толық білім алу; жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларын басқару мен автоматтандыру негіздерін және оларды эксплуатациялау және қауіпсіз қызмет атқару ережелерін оқып үйрену.
Дағдысы болуы қажет:ауыл шаруашылық өндірісінің технологиялық процестерінде жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларын пайдалану саласында инженерлік мәселелерді алға қою және шешу дағдыларын игеру, оларды техникалық-экономикалық негіздеу, жобалық шешімдерді ойлап табу, қондырғыларды сынау және реттеу әдістемелерін игеру, техникалық - экономикалық есептерін орындауды білу керек.
Құзыретті болуы керек: Электрлік жарықтандыру және сәулелендіру пәнінен алған білімі мен икемділігін электр энергетикасы, электр жетегі, станция және қосалқы станциясы, электр машиналары, электр тораптары мен жүйелері т.с.с. пәндерді игеруде сондай-ақ, курстық және дипломдық жобаларды жасауда базалық негіз ретінде пайдалана білуі.
5. Баға туралы ақпараттар:
Білім алушылар үлгеріміне ағымдық бақылау оқу пәнінің әр тақырыбы бойынша өткізіліп, аудиториялық және аудиториядан тыс сабақтардағы бақылауды қамтиды. Ағымдық бақылау бағасы (жіберілу рейтингінің бағасы) аудиториялық сабақтардағы ағымдық бақылау мен межелік бақылау (аудиториядан тыс сабақтар) бағаларынан жинақталады.
Үлгеріміне ағымдық бақылау кезінде білім алушылардың оқу жетістіктері, әрбір орындаған тапсырмалары (күнделікті сабақтардағы жауап, үй тапсырмаларын тапсыру, білім алушының өзіндік жұмысы (бұдан әрі – БАӨЖ), межелік бақылау) 100 балдық шкала бойынша бағаланып, үлгерімнің ағымдық бақылаудың соңғы қорытындысы академиялық кезеңде алынған барлық бағалардың орта арифметикалық қосындысы ескеріле отырып есептеледі.
Дисконт:
1. Сабақ қалдыруы – (-10 балл)
2. Тапсырманы орындамауы - (-10 балл)
3. Жұмысты уақытылы тапсырмауы - (-10 балл)
4. Сабақтағы керіұйымдастыру мінезі - (-10 балл)
Бонус:
1. Жақсы жұмыстануы - 10 балл
2. Жауаптың нақтылығы - 10 балл
3. Жұмыстың ерте орындалуы - 10 балл
6. Курстың академиялық тәртібі мен этика саясаты.
Курстың академиялық тәртібі:
1. Сабақ жібермеу, ауырған кезде медициналық анықтама әкелу.
2. Жіберген сабақтарды оқытушы белгіленген уақытта тапсыру.
3. Оқу процесіне белсенді қатынасу.
4. Жеке тапсырмаларды тиянақты және ұқыпты орындау.
Этика саясаты.
Сабақ кезінде білім алушыларға мынадай талаптар қойылады:
1. Сабаққа кешікпей келу.
2. Сабаққа университеттің ішкі талаптарына сай киініп келу.
3. Сабақ кезінде сағыз шайнамау.
4. Ұялы телефонды сөндіру.
5. Сабақ өткізуге кеселдік жасамау.
7. Күнтізбелік – тақырыптық жоспар.
7.1 Күнтізбелік – тақырыптық жоспар (күндізгі бөлім)
| Апта | Тақырыптар | Дәріс | Практ. жұмыс | СОӨЖ | СӨЖ | Сағат көлемі |
| Кіріспе.Жарық өлшемі және бірлігі. | ||||||
| Тарату қондырғыларда және электрқондырғыларда ток таратқыш шиналардың белгіленуі. | ||||||
| Оптиканың сәулелендіру алудың және түрлендірудің физикалық негіздері | ||||||
| Электрлік жарық көздері. | ||||||
| Қыздыру шамдары. | ||||||
| Оптиканың сәулелену көздері | ||||||
| Төменгі қысымды люменесцентті шамдар | ||||||
| Жоғары қысымды люменесцентті шамдар. | ||||||
| Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ), Жарық нормалар мен сипаттамалар. | ||||||
| Жарықтандыру жүйесін, жарық көзін, Светильниктерді таңдау және оларды орналастыру орындары. | ||||||
| Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеу. | ||||||
| Сәулелену қондырғылары (СҚ), СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалау. | ||||||
| Жарық таратуына байланысты светильниктер түрін таңдау. | ||||||
| ДРЛ шамының негізгі параметрлері | ||||||
| Жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі. Ерекшеліктері, қуат және бұрмалау коэффициенттері. | ||||||
| БАРЛЫҒЫ: |
7.2 Тақырыптық жоспар (сырттай бөлім)
| Апта | Тақырыптар | Дәріс | Практ. жұмыс | БӨЖ | Сағат көлемі |
| Кіріспе. Жарық өлшемі және бірлігі. Сәулелік энергия және сәулелік ағын. | |||||
| Тарату қондырғыларда және электрқондырғыларда ток таратқыш шиналардың белгіленуі. | |||||
| Оптиканың сәулелендіру алудың және түрлендірудің физикалық негіздері. | |||||
| Электрлік жарық көздері. | |||||
| Қыздыру шамдары. | |||||
| Оптиканың сәулелену көздері | |||||
| Төменгі қысымды люменесцентті шамдар | |||||
| Жоғары қысымды люменесцентті шамдар. | |||||
| Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ), Жарық нормалар мен сипаттамалар. | |||||
| Жарықтандыру жүйесін, жарық көзін, Светильниктерді таңдау және оларды орналастыру орындары. | |||||
| Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеу. | |||||
| Сәулелену қондырғылары (СҚ), СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалау. | |||||
| Жарық таратуына байланысты светильниктер түрін таңдау. | |||||
| ДРЛ шамының негізгі параметрлері | |||||
| Жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі. Ерекшеліктері, қуат және бұрмалау коэффициенттері. | |||||
| БАРЛЫҒЫ: |
8. Практикалық сабақтар жоспары
1 сабақ
Тақырыбы:Кіріспе. Жарық өлшемі және бірлігі.
Мақсаты:Сәулелену және сәуле шығару энергиясының түрлерімен танысу
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Жарық шамалары және өлшем бірліктері, түсініктері мен анықтамалары.
2. Сәуле шығарудың түстері,дененің жарықтық қасиеті
2 сабақ
Тақырыбы: Тарату қондырғыларда және электрқондырғыларда ток таратқыш шиналардың белгіленуі.
Мақсаты:Тоқ таратқыш шиналардың белгіленуін меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Тарату қондырғыларда тоқ таратқыш шиналардың белгіленуі.
2. Жарық көздерінің дамуы және негізгі қолдану орындары.
3 сабақ
Тақырыбы:Оптиканың сәулелендіру алудың және түрлендірудің физикалық негіздері.
Мақсаты:Оптиканың сәулелендіру графиктерін тұрғызу және құру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Оптиканың сәулелендіру алудың физикалық негіздері.
2. Оптиканың сәулелендіру түрлендірудің физикалық негіздері.
3. Оптиканың сәулелендіру графиктерін тұрғызу және құру.
4 сабақ
Тақырыбы:Электрлік жарық көздері.
Мақсаты:Электрлік жарық көздері теориясын және мағлұматтарына қойылатын талаптарын меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Электрлік жарық көздерінің негізгі параметрлері.
2. Электрлік жарық көздерінің оптикалық сәулеленуге байланысты бөлінуі.
3. Электрлік жарық көздерінің мағлұматтарына қойылатын талаптар.
5 сабақ
Тақырыбы: Қыздыру шамдары.
Мақсаты:Қыздыру шамдары құрылымы мен қолданылуын меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Қыздыру шамдары, қолданылуы, құрылымы, параметрлері.
2. Галоген қыздыру шамдары.
3. Қыздыру шамдарының жұмыс жасау принциптері, түрлері.
6 сабақ
Тақырыбы:Оптиканың сәулелену көздері.
Мақсаты:Оптиканың сәулелену көздерінің құралдары мен жүйелерін меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Оптиканың сәулелену көздерінің құралдары.
2. Оптиканың сәулелену көздерінің жүйелерінің түрлері, қызметі, олардың сиапттамасы.
3. Сәулелену параметрлері.
7 сабақ
Тақырыбы: Төменгі қысымды люменесцентті шамдар.
Мақсаты:Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың үрдістерін меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың жұмыс жасау принциптері.
2. Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың параметрлері, қолданылуы.
3. Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың техникалық құралдары, олардың сипаттамалары мен құрамы.
8 сабақ
Тақырыбы:Жоғары қысымды люменесцентті шамдар.
Мақсаты:Жоғары қысымды люменесцентті шамдардың үрдістерін меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Жоғары қысымды люменесцентті шамдардың жұмыс жасау принциптері, сипаттамалары.
2. Жоғары қысымды люменесцентті шамдардың параметрлері, қолданылуы.
3. Жоғарғы қысымды люменесцентті шамдардың техникалық құралдары, олардың сипаттамалары мен құрамы.
9 сабақ
Тақырыбы: Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ), Жарық нормалар мен сипаттамалар.
Мақсаты:Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ), жарық нормалар мен сипаттамаларын меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ).
2. Жарық нормалар.
3. Жарық сипаттамалар.
10 сабақ
Тақырыбы: Жарықтандыру жүйесін, жарық көзін, светильниктерді таңдау және оларды орналастыру орындары.
Мақсаты:Жарықтандыру жүйесін, жарық көзін, светильниктерді таңдау және оларды орналастыру орындары мен қолдануды меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Жарықтандыру жүйесі, жарық көзі.
2. Светильниктерді таңдау және оларды орналастыруы орындары.
11 сабақ
Тақырыбы:Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеу.
Мақсаты:Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеуді меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеудің жаңа әдістері.
2. Жарықтандыру қондырғысын есептеу әдісін меңгеру.
12 сабақ
Тақырыбы:Сәулелену қондырғылары (СҚ), СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалау.
Мақсаты:Сәулелену қондырғылары (СҚ), СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалауды меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Сәулелену қондырғылары (СҚ). Жұмыс жасау принципі, қолданылуы.
2. СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалауы.
13 сабақ
Тақырыбы: Жарық таратуына байланысты светильниктер түрін таңдау.
Мақсаты:Жарық таратуына байланысты светильниктер түрін таңдау, құрылысын меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Светильниктердің құрамы.
2. Жарық светильниктердің түрін таңдау.
14 сабақ
Тақырып: ДРЛ шамының негізгі параметрлері.
Мақсаты:ДРЛ шамының негізгі параметрлерін меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. ДРЛ шамының негізгі параметрлері.
2. ДРЛ шамының қырылымы, жұмыс жасау принципі, қолданылуы.
15 сабақ
Тақырыбы: Жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі. Ерекшеліктері, қуат және бұрмалау коэффициенттері.
Мақсаты:Жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі. Ерекшеліктері, қуат және бұрмалау коэффициенттерін меңгеру.
Сабақтың мазмұны –келесідей сұрақтарды қарастыру:
1. Жарықтандыру қондырғыларының электрлік бөлімі, ерекшеліктері.
2. Сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі, ерекшеліктері.
9. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі.
| Тапсырма | Орташа арифметикалық | 1 тапсырма үшін, балл | Апталар | ||||||||||||||
| Практикалық сабаққа қатысуы | |||||||||||||||||
| БӨЖ | |||||||||||||||||
| Аралық бақылау | |||||||||||||||||
| Емтиханға кіру рейтингісі | |||||||||||||||||
| Емтихан | |||||||||||||||||
| Қорытынды баға |
10. БӨЖ тапсырмалары.
Тапсырма №1
Тақырыбы: Кіріспе. Электрқондырғылар, оның рөлі.
Электр жарықтандыру және сәулелендіру құрылғыларын жазу.
Сұрақтары:
1. Жарық шамалары және өлшем бірліктері, түсініктері мен анықтамалары.
2. Электр қондырғылардың түрлері, топтары.
Тапсырма №2
Тақырыбы: Тарату қондырғыларда және электрқондырғыларда ток таратқыш шиналардың белгіленуі.
Тоқ таратқыш шиналардың белгіленуін жазу.
Сұрақтары:
1. Тарату қондырғыларда тоқ таратқыш шиналардың белгіленуі.
2. Жарық көздерінің дамуы және негізгі қолдану орындары.
Тапсырма №3
Тақырыбы: :Оптиканың сәулелендіру алудың және түрлендірудің физикалық негіздері. Оптиканың сәулелендіру алудың және түрлендірудің физикалық негіздерін жазу.
Сұрақтары:
1. Оптиканың сәулелендіру алудың физикалық негіздері.
2. Оптиканың сәулелендіру түрлендірудің физикалық негіздері.
3. Оптиканың сәулелендіру графиктерін тұрғызу және құру.
Тапсырма №4
Тақырыбы: Электрлік жарық көздері.
Электрлік жарық көздері теориясын және мағлұматтарына қойылатын талаптарын жазу
Сұрақтары:
1. Электрлік жарық көздерінің негізгі параметрлері.
2. Электрлік жарық көздерінің оптикалық сәулеленуге байланысты бөлінуі.
3. Электрлік жарық көздерінің мағлұматтарына қойылатын талаптар.
Тапсырма № 5
Тақырыбы: Қыздыру шамдары.
Қыздыру шамдары құрылымы мен қолданылуын жазу.
Сұрақтары:
1. Қыздыру шамдары, қолданылуы, құрылымы, параметрлері.
2. Галоген қыздыру шамдары.
3. Қыздыру шамдарының жұмыс жасау принциптері, түрлері
Тапсырма №6
Тақырыбы: Оптиканың сәулелену көздері.
Оптиканың сәулелену көздерінің құралдары мен жүйелерін жазу.
Сұрақтары:
1. Оптиканың сәулелену көздерінің құралдары.
2. Оптиканың сәулелену көздерінің жүйелерінің түрлері, қызметі, олардың сиапттамасы, сәулелену параметрлері.
Тапсырма №7
Тақырыбы: Төменгі қысымды люминесцентті шамдар.
Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың үрдістерін жазу.
Сұрақтары:
1. Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың жұмыс жасау принциптері.
2. Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың параметрлері, қолданылуы.
3. Төменгі қысымды люменесцентті шамдардың техникалық құралдары, олардың сипаттамалары мен құрамы.
Тапсырма №8
Тақырыбы: Жоғары қысымды люменесцентті шамдар.
Жоғары қысымды люменесцентті шамдардың үрдістерін жазу.
Сұрақтары:
1. Жоғары қысымды люменесцентті шамдардың жұмыс жасау принциптері, сипаттамалары.
2. Жоғары қысымды люменесцентті шамдардың параметрлері, қолданылуы.
3. Жоғарғы қысымды люменесцентті шамдардың техникалық құралдары, олардың сипаттамалары мен құрамы.
Тапсырма №9
Тақырыбы: Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ), Жарық нормалар мен сипаттамалар.
Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ), жарық нормалар мен сипаттамаларын жазу.
Сұрақтары:
1. Жарықтандыру қондырғылары (ЖҚ).
2. Жарық нормалар.
3. Жарық сипаттамалар.
Тапсырма №10
Тақырыбы: Жарықтандыру жүйесін, жарық көзін, светильниктерді таңдау және оларды орналастыру орындары.
Жарықтандыру жүйесін, жарық көзін, светильниктерді таңдау және оларды орналастыру орындары мен қолдануды жазу
Сұрақтары:
1. Жарықтандыру жүйесі, жарық көзі.
2. Светильниктерді таңдау және оларды орналастыруы орындары.
Тапсырма №11
Тақырыбы: Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеу.
Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеу.
Сұрақтары:
1. Жарықтандыру қондырғысын нүктелік әдіспен есептеудің жаңа әдістері.
2. Жарықтандыру қондырғысын есептеу әдісін меңгеру.
Тапсырма №12
Тақырыбы: Сәулелену қондырғылары (СҚ), СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалау.
Сәулелену қондырғылары (СҚ), СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалауды жазу.
Сұрақтары:
1. Сәулелену қондырғылары (СҚ). Жұмыс жасау принципі, қолданылуы.
2. СҚ есептеудің жалпы негіздері, дозылары және оларды нормалауы.
Тапсырма №13
Тақырыбы: Жарық таратуына байланысты светильниктер түрін таңдау.
Жарық таратуына байланысты светильниктер түрін таңдау, құрылысын жазу.
Сұрақтары:
1. Светильниктердің құрамы.
2. Жарық светильниктердің түрін таңдау.
Тапсырма №14
Тақырыбы: ДРЛ шамының негізгі параметрлері.
ДРЛ шамының негізгі параметрлерін зерттеу және жазу.
Сұрақтары:
1. ДРЛ шамының негізгі параметрлері.
2. ДРЛ шамының қырылымы, жұмыс жасау принципі, қолданылуы
Тапсырма №15
Тақырыбы: Жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі. Ерекшеліктері, қуат және бұрмалау коэффициенттері.
Жарықтандыру және сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі. Ерекшеліктері, қуат және бұрмалау коэффициенттерін жазу.
Сұрақтары:
1. Жарықтандыру қондырғыларының электрлік бөлімі, ерекшеліктері.
2. Сәулелендіру қондырғыларының электрлік бөлімі, ерекшеліктері.
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Козинский В.А. «Электрическое освещение и обучение». М.: Агропромиздат, 1991 г.
2. Каганов И.Л. «Курсовое и дипл-ное проектир-ие ». М.: Колос, 1980 г.
3. «Справочная книга по светотехнике». Под ред. Ю.Б. Айзенберга, М.: Энергоатомиздат, 1983 г.
4. Г.М. Кнорринг «Осветительные установки». Ленинград.: Энергоатомиздат, 1981 г.
5. «Справочная книга для проектирования электрического освещения». Под ред. Г.М. Кнорринга. Л.:Энергия, 1976 г.
6. «Методические указания к выполнению курсового проектирования по электрическому освещению и облучению с элементами использования ЭВМ». Составитель: Вдовина А.Е. Алматы, 1989 г.
7. «Проектирование комплексной электрификации с/х производства». (Методическое пособие по курсовому и дипломному проектированию). Под общей ред. доцента У.У. Утешова. Алматы, 1983 г.
8. Тищенко Г.А «Осветительные установки». М.: Высшая школа, 1984 г.
9. Лозовский Л.И. «Проектирование электрического освещения». Минск.: Высшая школа, 1976 г.
10. Шишмило Т.Н., Рубаненко И.Р. «Вопросы расчета и конструктирования осветительных установок». Саратов, СГТУ, 1995 г.
11. СНиП 2-4-79. «Нормы проектирования. Естественное и искусственное освешение».
12. Жилинский Ю.М., Кумин В.Д. «Электрическое освещение и облучение», М.: Колос, 1982 г.
13. Баев В.Н. «Практикум по электрическому освещению», М.: Агропромиздат, 1991 г.
14. Гуторов М.М. «Основы светотехники и источники света», М.: Энергоатомиздат, 1983 г.
Қосымша:
15. Афанасьев Е.И., Скобелев В.М. «Источники света и пускорегулирующая аппаратура», М.: Энергоатомиздат, 1986 г.
16. Степанцев В.П. «Светотехническое оборудование в сельскохозяйственном производстве», Минск.: Урожай, 1987 г.
17. Тищенко Г.А. «Основы светотехники», Высшая школа, 1984 г.
18. Кожевникова Н.Ф., Алферова Л.К., Лямцева А.К. «Применение оптического излучения в животноводстве», М.: Россельхозиздат, 1987 г.
19. Рохлин Г.М. «Разрядные источники света», М.: Энергоиздат, 1991 г.
20. Өтешов Ө.Ө. «Село электригінің серігі», Алматы.: Қайнар, 1986 ж.
21. ГОСТ 15597-70 «Светильники для производстенных помещений».
22. ГОСТ 1153-75 «Светильники с ЛЛ».
23. ГОСТ 8045-75 «Светильники для освещения улиц , дорог и площадей».