Болжамалы оқу уақытын бөлу
БЕКІТЕМІН
«Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы» факультетінің деканы
_____________________ Б.С.Майқанов
« » _______________ 2013ж.
Студентке арналған пәннің
БАҒДАРЛАМАСЫ
(СИЛЛАБУС)
Пәні: «Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері»
Бағыты: «Ауыл шаруашылығы ғылымдары»
Мамандығы:5В120100 – «Ветеринарлық медицина»
Астана 2013
Студентке арналған пән бағдарламасы (Силлабус) «Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері» пәні бойынша Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі 2010 жылы 23 желтоқсанда бекіткен №779 бұйрығының негізінде және жоғары оқу орындарындағы мамандықтары бойынша 2010 жылы 11 қыркүйекте бекітілген уақытша типтік оқу бағдарламасы мен мамандықтық Міндетті пәндер каталогы негізінде және 2011 жылы 30 маусымда бекітілген мамандықтың жұмыс оқу жоспарына сәйкес бакалавр жоғары оқу орынының 5В120100 – «Ветеринарлық медицина» мамандығы үшін құрастырылған.
Бағдарлама техникалық факультеттің «Технологиялық үрдістерді механикаландыру» кафедрасының отырысында (2013 жылғы 31 мамырдағы №10 хаттама) қаралып, мақұлданды.
Кафедра меңгерушісі Заичко Г.А.
Бағдарлама «Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы» факультетінің әдістемелік кеңесінде (хаттама №____«_____»__________2013ж.) қаралып, ұсынылды.
Әдістемелік комиссияның төрайымы Бегенова А.Б.
1. Оқытушы жайлы мәлімет:
Абильгазин Акимжан Баянович - С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің техникалық факультетінің «Технологиялық үрдістерді механикаландыру» кафедрасының аға оқытушысы.
Қабылдау уақыты: кафедрадағы кеңес беру кестесі бойынша.
Дәрісхана - Т-314
2. Пән туралы мәліметтер:
«Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері»
Оқу түрі - күндізгі
1 курс, 1 - семестр
Кредит саны - 2
Дәріс - 15 сағат
Практикалық-зертханалық сабақтар – 15 сағат
Студенттің оқытушымен өздік жұмысы – 15 сағат
Студенттің өздік жұмысы – 45 сағат
Барлығы – 90 сағат
Бақылау түрі – емтихан
Болжамалы оқу уақытын бөлу
Семестр аптала- ры | Барлық сағат | |||||||||||||||
Дәрістер (сағ) | ||||||||||||||||
Практикалық-зертханалық сабақтар (сағ) | ||||||||||||||||
СОӨЖ | ||||||||||||||||
СӨЖ | ||||||||||||||||
Барлығы |
3. Курстың пререквизиттері-бұл пән физика, химия, биология және т.б. пәндерде адамның өмір сүруіне қауіпсізділікті игеруде септігін тигізетін қажетті пәндердің бірі болып табылады.
4. Курстың постреквизиттері:
- мамандыққа қатысты термин сөздермен кеңінен танысуға;
- заң, үкім, қаулыларды түсіне алуға мүмкіндік береді.
5. Курсқа қысқаша шолу:
1) Мақсаты: Болашақ мамандарды төтенше болған жағдайда, апатта, аварияда халықты және шаруашылық объектілеріндегі персоналды қорғағанда және болған жағдайда дұрыс шешім қабылдау үшін теориялық және практикалық білім беру.
2) Курс мазмұны: Осы пән 1 курста оқылады. Пәнді оқыту активті оқыту әдісін қолдана отырып жүреді. Екінші топтарда жұмыс, типтік есеп шығару, ойын өткізу, презентация, курстық жұмыс жазу, реферат, баяндама және т.б.
3) Студент білу керек: төтенше жағдай басқару органдарының құрылу структурасын, төтенше жағдай түрін, әскери емес құрылымдарды және оларды қолдануды.
4) Студент меңгеру керек: Радиациялық, химиялық жағдайларды болжам бойынша және барлау тобының берген мәліметтері бойынша бағалай білу керек. Радиациялық химиялық барлау және дозиметрлік бақылау құралдарымен жұмыс істей білу керек.
6. Курстың мазмұны
6.1. Дәріс сабақтарының тізбесі
№ | Тақырып аты | Көлемі, сағат | Әдебиет-тер | Ағымдық бақылау, min/max балл |
Тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің заңдық және ұйымдық шаралары. | 1-18 | 0,5-1,0 | ||
Бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлар. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
«Адам – қоршаған орта» жүйесіндегі қауіп-қатерлер. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Төтенше жағдайлар кезінде халықты қорғау. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Шаруашылық жүргізуші объектілердегі Азаматтық қорғаныс жүйесі. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Төтенше жағдайда шаруашылық жүргізуші объектілер жұмысының тұрақтылығын арттыру жолдары мен әдістері. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Төтенше жағдай аумағында құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізу негіздері. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
8 8 | Төтенше жағдайдағы іс-әрекеттерге Азаматтық қорғаныс басшы құрамын, бөлімшелерін даярлау және халықты үйрету жүйесі. | 1-18 | 1,0-2,0 | |
Барлығы: | 7,5-15,0 |
6.2. Практикалық сабақтардың тізбесі
№ | Тақырып аты | Көлемі, сағат | Әдебиет-тер | Ағымдық бақылау, min/max балл |
Төтенше жағдайда тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Төтенше жағдайлар аймақтары. Радиоактивтік, улағыш, қатты әсер ететін улы заттармен зақымданған кездегі алғашқы көмек. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Зақымдану ошағындағы радиациялық және химиялық ахуалды бағалау мен болжау. Химиялық барлау және дозиметрлік бақылау приборлары. | 1-18 | 2,5-5,0 | ||
Төтенше жағдайда халықты қорғаудың негізгі принциптері мен әдістері. Халықты қорғаудың ұжымдық және жеке қорғаныс құралдары. | 1-18 | 1,0-2,0 | ||
Тыныс алу жолдарын қорғау жеке құралдары | 1-18 | 0,5-1,0 | ||
Тері бүркенішін қорғау жеке құралдары | 1-18 | 0,5-1,0 | ||
Медициналық жеке қорғау құралдары | 1-18 | 0,5-1,0 | ||
Жоғары оқу орнындағы Азаматтық қорғаныс жүйесінің құрылымы | 1-18 | 0,5-1,0 | ||
Барлығы: | 7,5-15,0 |
Пән бойынша СӨЖ орындау және тапсыру кестесі
№ | Сабақтың тақырыбы | СӨЖ тапсырмалары, мақсаты мен мазмұны | Ұсынылған әдебиеттер | Бақылау түрі | Тапсыру мерзімі | Бағалау баллдары, min/max |
«Tipшiлiк қayiпciздiriнің негіздері» курсының мақсаты және мазмұны. Заң актілері. Ұғымдар мен анықтамалар. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №1 тақырып СӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. «Төтенше жағдай» және «Азаматтық қорғаныс туралы» Заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен жауапкершілігін білу керек. 4. Азаматтық қорғаныс жұмыстарын қаржыландыру көздерін білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 1 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 | |
2 | Адам және мекендеу ортанын қауіптілігі. Организмді қорғаудың негізгі жүйесі. Қауіпті инфекциялар мен ауруларды тану және қорғану шаралары. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №2 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Организмнің қауіптен қорғану ерекшеліктерін білу. 4. Қауіпті инфекциялар мен ауруларды тануды үйрену. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 2 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Азаматтық қорғаныстың төтенше жағдай кезінде халықтың тіршілігін қамтамасыз етудегі орны мен міндеттері. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №3 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Азаматтық қорғаныстың орнын білу. 4. Азаматтық қорғаныстың халықты қорғаудағы міндеттері. Халықты қорғауды ұйымдастыруды үйрену. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 3 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 | |
Азаматтық қорғаныстың ұйымдастырылуы. Азаматтық қорғаныстың соғыс және бейбіт уақыттағы ролі мен мақсаты. Азаматтық қорғаныстың объектілік құрылымдарының ұйымдастырылуы. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №4 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Азаматтық қорғаныстың ұйымдастырылу принципін білу. 4. Азаматтық қорғаныстың құрылымдарын және олардың мақсатын білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 4 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Соғыс және бейбіт уақыттағы төтенше жағдайлар. Төтенше жағдайлардың жіктелуі және пайда болу себептері. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №5 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Төтенше жағдайды бағалай білу. 4. Төтенше жағдайлардың жіктелуін және пайда болу себептерін білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 5 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 | |
6 | Төтенше жағдай болғаннан кейінгі жағдайды жою. Зақымдану ошағында құтқару және кезек күттірмейтін басқа да жұмыстар. Жұмысты жүргізу әдістері мен қимылда- ры. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №6 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Төтенше жағдайларда құтқару жұмыстарын ұйымдастыруды үйрену. 4. Азаматтық қорғаныс күштерін және құтқару жұмыстарын жүргізу құралдарын дұрыс бөлуді үйрену. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 6 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
7 | Зақымдалу ошактары (ядролық, биологиялық, химиялық). Атом энергетикасы объектілерінде болған авариядағы тіршілік қауіпсіздігі. Дозиметрлік құралдармен жұмыс істеу тәртібі. Зaқымдaлғaн ошақта жұмысшылардың болу уақытын анықтау. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №7 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Зақымдалу ошақтарының сипаттамасын білу 4. Дозиметрлік құралдардардың қажеттілігін білу және оларды қолдана білу керек | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 7 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Ядролық ошақ. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және оның адамдарға, малдарға, қоршаған ортаға әсері. Радиациялық зақымдану зоналары. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №8 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Радиоактивтік зақымдану зонасында жүріп - тұру ережесін білу. 4. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторларын білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 8 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
9 | Химиялық қару, оның жіктелуі, одан қорғану тәсілдері. Биологиялық қару, оның жіктелуі, одан қорғану тәсілдері. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №9 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Химиялық және биологиялық қарулардың сипаттамасын, жіктелуін білу. 4. Берілген жағдайда қоғану мен құтқарудың тиімді түрін таңдау. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 9 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Радиациялық және химиялық барлау, дозиметрлік бақылау құралдары. Дозиметрлік құралдардың маңызы, классификациясы, жұмыс принципі. (ДП-5; ДП-22Б; ДП-24; ИД-1). Әскери барлаудың химиялық, құралдары. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №10 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Радиациялық жағдайды бағалауды үйрену. 4. Адамдардың сәулену дозасын алу және жұмыс сменасын есептеуді үйрену. Адамдарды қорғау әдістері мен шараларын білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 10 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
11 | Санитарлық өңдеу. Дезинфекция, дезинсекция, дератизация, дегазация, дезактивация. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №11 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Санитарлық өңдеуді білу. 4. Зақымдаушы факторлардан, қауіпті аурулардың қоздырғыштарын залалсыздандыру жолдарын білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 11 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Сәуле ауруы, оның сатылары. Азық-түлікті, суды, ауылшаруашылық өсімдіктерін радиоактивті зақымданудан қорғау. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №12 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Сәуле ауруының сипаттамасын білу. 4. Сәуле ауруының алдын алу. Азық-түлікті, суды, ауылшаруашылық өсімдіктерін радиоактивті зақымданудан қорғауды білу | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 12 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Халықты және мүлік-заттарды көшіру, оны ұйымдастыру және жүргізу тәртібі. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №13 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Халықты, мүлік-заттарды көшіруді білу. 4. Халықты, мүлік-заттарды көшірудің тәртібі, ұйымдастыру негіздері. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 13 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 | |
Төтенше жағдайда халықты қорғау әдістері. Қорғаныс құрылыстарын, жеке және ұжымдық қорғану құралдарын, медициналық қорғану құралдарын қолдану. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №14 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Төтенше жағдайда халықты қорғау әдістерін білу. 4. Қорғаныс құрылыстарын, жеке және ұжымдық қорғану құралдарын, медициналық қорғану құралдарын қолдана білу | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 14 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 |
Радиоактивті заттармен, қатты әсер ететін улағыш з аттармен зақымданған кездегі алғашқы медициналық көмек. | Үй тапсырмасы: 1. Тақырып бойынша конспект дайындау. 2. №15 тақырып СОӨЖ-ге тапсырылсын және конспект ұсынылсын. 3. Жеке және ұжымдық қорғану құралдарын қолдана білу. 4. Алғашқы медициналық көмек көрсету негіздерін білу. | 1-18 | 1. Конспекті тексеру. 2. Сұрақ - жауап. | 15 апта | 1. 0,15…0,3 2. 0,35…0,7 Барлығы: 0,5…1,0 | |
Барлығы: | 7,5…15,0 |
8. ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ
Негізгі:
1. Қазақстан Республикасының «Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» Заңы. 1996ж.
2. Қазақстан Республикасының «Азаматтық қорғаныс туралы» Заңы. 1997ж.
3. Қазақстан Республикасының «Төтенше жағдайлар туралы» Заңы. 1996ж.
4. Азаматтық қорғаныс және төтенше жағдайлар Республикалык курсы. Тіршілік қауіпсіздігі курсы бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. 1 және 2 кітап. Алматы, 2003ж.
5. Арпабеков С. Өмір тіршілік қауіпсіздігі. Алматы, 2004ж.
6. Абдыров А.М., Кезенбаева С.А. «Тіршілік қауіпсіздігі» пәнінен оқу әдістемелік кешен. Астана, 2004ж.
7. Мұстафин Ж.Ж., Халам С.Х., Ибраева Ж.Т. «Тіршілік қауіпсіздігі» пәні бойынша барлық мамандықтарға практикалық сабаққа және СОӨЖ арналған оқу құралы. Астана, 2009ж.
8. Суровцев А.А., Мельников Е.Н., мемлекеттік тілге аударған Жүнісбаев Н.А. Тіршілік қауіпсіздігі. Алматы, 2003ж.
9. Әлімбеков Е. Азаматтық қорғаныс - бүкіл халықтық іс. Алматы, 1986ж.
10. Журнал «Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық-әдістемелік жинақтары»
Қосымша:
- Әлімбеков Е., Малгазин С. Азаматтық қорғаныс терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі.
- Габдуллина М.Х., Абдыров А.М., Рүстембаев Б.Е. Өмір тірішілік қауіпсіздігі және экология негіздері бойынша тест сұрақтары. Астана, 2006ж.
- Абдыров А.М., Рүстембаев Б.Е., Мұстафин Ж.Ж. Тіршілік қауіпісіздігі пәні бойынша жоғары оқу орындарында оқитын студенттерге арналған әдістемелік нұсқау. Астана, 2005ж.
- Приходько Н. Безопасность жизнедеятельности. Алматы. 2000ж.
- Белов С.В. Безопасность жизнедеятельности. В.:Высшая школа. 1999г.
- Николаев Н.С. «Гражданская оборона на объектах АПК» - М. - 1990г.
- Акимов Н.И., Ильин В.Г. Гражданская оборона на объектах с/х производства. 1984г.
- Атаманюк В.А. Гражданская оборона. 1986г.
9. Курстың саясаты:
- Сабаққа кешікпеу.
- Сабақта сөйлемеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы
телефонды өшіру.
- Сабақтан қалмау, ауырған жағдайда анықтама қағазын әкелу.
- Берілген тапсырма орындалмаған жағдайда соңғы баға төмендейді.
- Оқу процесіне белсенді қатысу.
- Оқытушылармен, құрдастарымен төзімді, инабатты болу.
10. Білімді бағалау жөніндегі ақпарат
Ағымдық бақылау (40 балл) - сабаққа қатысу, дәрістік және практикалық сабақтардағы жасаған жұмысы, ауызша жауап беру, үй тапсырмасын орындау, дәрістің конспектілерін тексеру.
Аралық бақылау (20 балл) - екі рубеждік бақылау (модуль тапсыру) 10 баллдан.
Қорытынды бақылау (40 балл) - емтихан тапсыру. Емтихан компьютерде тапсырылады.
Студенттердің білімін рейтинг бойынша бағалау (баллмен)
Баға | Ағымдық бағалау | Рубеждік бақылау | Қорытынды бақылау | |
М1 | М2 | |||
Өте жақсы | 34....40 | 9.....10 | 9......10 | 34......40 |
Жақсы | 27....33 | 7......8 | 7.......8 | 27.......33 |
Қанағаттанарлық | 20....26 | 5.....6 | 5.......6 | 20.......26 |
11. Бағалау саясаты
- Себепсіз сабақты бір рет босатқанда - 1 балл төмендетіледі.
- Үй тапсырмасын орындамаса – 1 балл төмендетіледі.
- Қанағаттанарлықсыз жауап берген жағдайда – 5 балл төмендетіледі.
- Босатылған сабақтарды жойғанда, орындалмаған үй тапсырмасын және уақытылы дайындалмаған тақырып бойынша толық жауап бергеңде баллдар жойылады.
- Студенттердің білімін толық бағалау (ағымдық, аралық және қорытынды бақылау бойынша балдардың жиынтығы) төменде келтірілген кредиттік технологияның негізгі мәліметтеріне сәйкес қойылады.
Пән бойынша білімін бағалау сызба нұсқасының мысалы
Студенттің сабақ және жұмыс түрлері | Балл саны min/max | |
I | Ағымды бақылау: - Дәрістік сабақтар - Студенттердің өзіндік жұмыстары - Практикалық-зертханалық сабақтар | 7,5/15; 1*15=15 7,5/15; 1*15=15 5/10; 0,66*15=10 |
Барлығы: | 20/40 | |
II | Аралық бақылау: 1 – ші рубеждік бақылау 2 – ші рубеждік бақылау | 5/10 5/10 |
Барлығы: | 10/20 | |
III | Қорытынды бақылау: Емтихан | 20/40 |
Барлығы: | 20/40 | |
Жиынтығы: | 50/100 |
Емтиханда білімін бағалау сызба нұсқасының мысалы
Емтихан бағасы | Балл бойынша бағасы (%) | |
Ағымдық бақылау Аралық бақылау | 30/60 | |
Қорытынды бақылау | 20/40 | |
Барлығы: | 50/100 |
Студенттердің білімін бағалау шкаласы
Әріптік жүйе бойынша бағалау | Баллдардың сандық эквиваленті | Баллдардың пайыздық өлшемі | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалау |
А | 4, | 95-1 | өте жақсы |
А - | 3,67 | 9-94 | |
В + | 3,33 | 85-89 | жақсы |
В | 3, | 8-84 | |
В - | 2,67 | 75-79 | |
С+ | 2,33 | 7-74 | қанағаттанарлық |
С | 2, | 65-69 | |
С - | 1,67 | 6-64 | |
Д + | 1,33 | 55-59 | |
Д | 1, | 5-54 | |
Ғ | -49 | қанағаттандырмайды |