Материалдардың қималарда графикалық белгіленулері

Өзара параллель сызықтау сызықтары кескіннің контур сызықтарының немесе оның осьне, сызба өрісі жиегінің сызықтарына 45⁰ бұрыш көлбей жүргізіледі. Сызқтау сызықтарын оң және сол жаққа көлбей жүргізуге болады. Сызықтау сызықтарының арақашықтығы сызбаның өлшеміне байланысты 1-10 мм арасында болуы тиіс.

15. Ажырамайтын қосылыстар:Бөлшектерді пісіріп (балқытып) біріктіруҚазіргі уақытта ажырамайтын қосылыстардың ішіндегі негізгісі бөлшектерді өзара пісіріп (балқытып) біріктіру болып табылады. Пісіріп біріктірудің көптеген түрлері мен оларды орындау әдістері бар. Олардың ішіндегі кең тарағандары электрдоғалы және газбен пісірулер.Электрдоғалы және газбен пісіріп біріктірулерді жалғастырылатын бөлшектердің өзара орналасуына байланысты төмендегідей түрлерге бөледі: түйістірілген (С), бұрыштық (У), тавролық немесе «Т» әріпі тәрізді (Т), беттестірілген (Н).Өзара біріктірілетін бөлшектердің дайындалған жиектерінің сыртқы пішініне және пісірілген жерінің өзгешілігіне байланысты, пісіріп біріктірулерге әріп пен саннан тұратын тиісті белгілеулер ұсынылған, мысалы, С1, С2, У3, Т2, Н4 және т.с.с. Пісірілген жерлердің типтері мен олардың конструкциялық элементтері стандартталған. Мемлекеттік стандарт ГОСТ 2.312-72 –ге сәйкес сызбаларда көрінетін пісірілген жер негізгі сызықпен кескінделеді (4.1 – сурет).

Пісірілген жерлердің типтері

Көрінетін пісірілген жердің шартты белгілеуі шығару сызығының сатысының үстіне, ал көрінбейтін пісірілген жердің – астына жазылады (4.1 – сурет). Шығару сызығы бір жақты стрелкамен басталып пісірілген жердің кескінінен жүргізіледі (4.1, 4.2 – суреттер).Пісірілген жердің шартты белгіленуінде сызбада төмендегідей мағлұматтар көрсетіледі (4.2 – сурет): 1 – пісірілген жерлердің типтері мен конструкциялық элементтерінің мемлекеттік стандарты; 2 – мемлекеттік стандарт бой

пісірілген жердің әріп пен саннан тұратын белгіленуі; 3 – мемлекеттік стандарт бойынша пісіріп біріктірудің орындалу тәсілінің шартты белгіленуі; 4 – “ ” таңбасы және пісірілген жердің катетінің өлшемі; 5 – үзік-үзік пісірілген жердің пісірілетін бөлігінің ұзындығы, “/ ” немесе “ Z ” таңбалары және қадамы; 6 - ″ ″, ″ ″ немесе ″ ″ көмекші таңбалары; 7 - ″ ○ ″ немесе ″ ″ көмекші таңбалары. Пісірілген жердің шартты белгіленуінде қолданылатын кейбір көмекші таңбалар төмендегідей мағынаны білдіреді:

- пісірілген жер бұйымды жинау кезінде орындалады;

/ - тізбек орналасқан үзік-үзік пісірілген жер;

Z – шахмат тәрізді орналасқан үзік-үзік пісірілген жер;

- тұйық сызық бойымен пісірілген жер.

Егер сызбада бірнеше бірдей пісірілген жерлер кескінделсе, онда олардың белгіленулері бірақ рет көрсетіледі де, пісірілген жерлердің қалған кескіндерінен шығару сызықтары жүргізіліп, сатыларына пісірілген жердің реттік нөмірі жазылады. Ал бірдей пісірілген жерлердің жалпы саны белгіленуі көрсетілген шығару сызығында көрсетіледі

16. Бөлшектерді дәнекерлеп және желімдеп біріктіру.Бөлшектерді өзара жеңіл балқитын қортпалардың (припой) көмегімен біріктіру дәнекерлеу, ал желімнің көмегімен біріктіру желімдеу деп аталады.

Сызбаларда дәнекерленген және желімделген жерлер ГОСТ 2.313-82-ге сәйкес қалыңдығы 2S –қа тең тұтас сызықпен кескінделеді (4.3, 4.4 – суреттер).Дәнекерлік және желімдік қосылыстарды белгілегенде шығару сызығына тұтас негізгі сызықпен төмендегідей таңбалар қойылады:( - дәнекерлік қосылыста (4.3 – сурет);K - желімдік қосылыста (4.4 – сурет). Егер жоғарыда аталған қосылыстар тұйық сызық бойымен орындалса, онда шығару сызықтары диаметрлері 3...5 мм болатын жіңішке сызықпен сызылған шеңберлермен аяқталады (4.3, 4.4 – суреттер).

Дәнекерлік қосылыстың сызбада кескінделуі және белгіленуі

Қортпа (припой) немесе желімнің белгілі бір стандарт бойынша белгіленуі сызбаның техникалық талаптарында көрсетілуі тиіс. Мысалы ″ПОС 40 ГОСТ ...″, немесе ″Желім БФ-2 ГОСТ ...″, т.с.с.

Желімдік қосылыстың сызбада кескіленуі және белгіленуі

17. ) Ажырамайтын біктірулер.Ажырамайтын біріктірулердің түрлері.Тойтармалы біріктірулерді кескіндеу ережелері. Тойтармалар көмегімен жасалатын біріктірулер.1-басы да, тойтарылған басы да жартылай дөңгелек н/е жұмыр болып келетін тойтармалар көмегімен ;2-басы жасырын, тойтарылған басы жартылай дөңгелек, не жазық, не жұмыр болып келетін тойтармалар көмегімен ;3-басы да, тойтарылған басы да жасырын тойтармалар көмегімен.

18Ажырайтын қосылыстар Бұранда деп белгілі бір жазық контурдың цилиндрлік немесе конустық бетпен винтті қозғалысынан пайда болған бетті айтады. Бұрандалар бірнеше белгілері бойынша 3.1 – суретте көрсетілген схемаға сәйкес топтастырылады.Схемаға қосымша айтарымыз, барлық бұрандалар екі топқа бөлінеді: стандартталған және стандартталмаған.Бұрандаларды сызбаларда ГОСТ 2.311-68 – ге сәйкес шартты түрде кескіндейді.Стерженьдегі бұранданы былайша кескіндейді: бұранданың сыртқы диаметрімен қалың негізгі сызықпен және ішкі диаметрімен тұтас жіңішке сызықпен (3.2, 3.3 – суреттер). Тесіктегі бұранданы бұранданың ішкі диаметрімен қалың негізгі сызықпен және сыртқы диаметрімен тұтас жіңішке сызықпен көрсетеді

Стерженнің немесе тесіктің осіне параллель жазықтыққа проекциялау арқылы алынған кескіндерде тұтас жіңішке сызық бұранданың ұзына бойына жүргізіледі. Стерженнің (тесіктің) өсіне перпендикуляр жазықтыққа проекциялау арқылы алынған кескіндерде ішкі (сыртқы) диаметрмен тұтас жіңішке сызықпен шамамен шеңбердің 3/4 бөлігіне тең доға жүргізіледі. Доға кез келген жерден үзілуі мүмкін.Бұранданың кескінінде жіңішке сызықты негізгі сызықтан кемінде0,8 мм – ден бұранданың қадамының өлшеміне тең аралықта жүргізеді.Профилі стандартталмаған бұранданы 3.6 – суреттегі әдістердің бірімен барлық қажетті өлшемдерін қойып көрсетеді. Өлшемдерінен басқа сызбада бұранданың кіріс саны, сол бағыты және т.б. қосымша мағлұматтар «бұранда» деген сөзді қоса көрсетіледі.Бұрандалы қосылыстардың айналу өсьтеріне параллель жазықтықтағы тіліктерінің кескіндерінде тесіктегі бұранданың тек қана стерженнің бұрандасымен жабылмаған бөлігі көрсетіледі

19. Бұрандалардың негізгі өлшемдері, профильдері және белгіленулері.Стандартты бұрандалардың барлық түрлері сызбада бірдей кескінделеді, сондықтан кескіні бойынша олардың түрін ажырату мүмкін емес. Бұранданың түрі, оның негізгі өлшемдері және оны жасауға қажетті басқа да мағлұматтар бұранданың белгіленуі аталатын ерекше жазумен көрсетіледі.

Бұранданың негізгі өлшемдері мыналар:d – сыртқы бұранданың сыртқы диаметрі (болттың); D – ішкі бұранданың сыртқы диаметрі (гайканың):d₂ – болттың орта диаметрі; D₂ – гайканың орта диаметрі; d₁ – болттың ішкі диаметрі; D₁ – гайканың ішкі диаметрі;

P – бұранданың қадамы;n – кіріс саны;nP – бұранданың жүрісі, гайканың бір айналғандағы өстің бойымен жылжуы.

Енді қысқаша бұрандалардың профилдері мен белгіленулеріне тоқтала кетелік.Техникада ең көп қолданылатын метрлік бұрандалар. Метрлік бұранданың профилі (3.9 – сурет) төбесіндегі бұрышы 60⁰ болатын теңбүйірлі үшбұрыш (ГОСТ 9150-81). Бұранданың сыртқы, орта және ішкі диаметрлерінің негізгі өлшемдері ГОСТ 24705-81, диаметрлері мен қадамдары ГОСТ 8724-81, жасалынуының дәлдік дәрежесі ГОСТ 16093-81 мемлекеттік стандарттарында белгіленген. Белгілі бір диаметрдегі метрлік бұранда бір ірі және бірнеше ұсақ қадамды болып жасалуы мүмкін. Мысалы, диаметрі d = 20 мм бұранданың ірі қадамы әруақытта да 2,5 мм, ал ұсақ қадамы 2; 1,5; 0,75 немесе 0,5 мм болуы мүмкін. Сондықтан метрлік бұранданың белгіленуінде ірі қадамы көрсетілмейді, ал ұсақ қадамы міндетті түрде көрсетіледі. Сонымен қатар бұранданың белгіленуінде шектік өріс (ГОСТ 16098-81) және LH әріптері көрсетіледі, егер бұранда сол болса.Бұранданың белгілену мысалдары:а) диаметрі 20 мм сыртқы бұранда (стерженьдегі) – М20-6д; М20 LH-6д; М21^х,5-6д; М20^х 1,5LH-6д. ә) диаметрі 20 мм ішкі бұранда (тесіктегі) – М20-6H; М20 LH-6H; M20^х1,5-6H; M20^х1,5 LH-6H. б) көп кірісті бұранда – М24^х 10(Р1)-6д, бұл жерде 10 – бұранданың жүрісі, 1 – қадамы, 6д – сыртқы бұранданың шектік өрісі (дәлдік дәрежесі).

20.Стандарттық метрикалық бұранда, оның профилі ж/е шартты белгіленуі. Метрикалық бұранданың профилі төбесіндегі бұрышы 60градус болатын тең бүйірлі үшбұрыш. Бұранданың ішкі, орта, сыртқы диаметрінің негізгі өлшемі ГОСТ24705-81 диаметрлерімен қадамдары ГОСТ8724-81 метрлік стандарттарында белгіленген. Профилдің шығыңқы жерлері мен ойылған жерлерінің төбелері түзу н/е шеңбер доғасы бой/ша қиылған, бұл бұранда жасауды жеңілдетеді. Метрикалық бұранданы ірі ж/е ұсақ қадамды деп орындайды.Белгіленуде ұсақ қадам көрсетіледі. Белгілеу мысалы: сыртқы бұранда (сырықтағы) М20-6g; ішкі бұранда (тесіктегі )М20-6h; Көпкірмелі метрикалық бұранданы белгілеу; М20х10(Р1)-6g; 10-жүріс шамасы, Р-кадам белгісі; 1-қадам шамасы; 6g-сыртқы бұранданың дәлдік өрісі.Дәлдік өрісін міндетті түрде көрсету керек.

21.Құбырлық цилиндрлік бұранда, оның профилі жіне шартты белгіленуі? Цилиндрлік құбырлық бұранданы суды, газды жеткізетін құбырларда, оларды біріктіретін бөлшектерде қолданады. Оның шартты белгіленуі G, дюйммен берілген бұранда өлшемі, бұранданың ортанғы диаметр дәлдігінің сынығы А және В бұралу ұзындығы алынады. Құбырлық бұранданың белгіленуіндегі оның дюйммен берілген өлшемі шамамен, құбырдың өткізушілік қабілетін есептейтін ішкі диаметрінің дюймға айналдырылған өлшеміне тең. Сыртқы және ішкі құбырлық бұрандалардың профильдері ортақ, ұштары дөңгелек келеді. Мұндай бұрандалы қосылыстар сыңыласусыз болып келеді. М:61 LH-В-40 – бұрылу ұзындығы.

22.Трапеция тәріздес бұрандалар, олардың профильдері жіне шартты белгіленуі? Трапеция бұранда ерсілі-қарсылы қозғалыста беретін винттердн қолданады. Трапециялық бұрандының профилі бүйір қабырғаларының ар/ғы бұрышы 30⁰ болатын тең бүйірлі трапеция. Трапеция бұрандалыры бір н/е бірнеше кірісті болады: а) бір кірісті – Тr 40х6 – 8е;ә) бір кірісті сол Тr-40х6 LH-8е; б) көп кірісті (үш) Тr 40х9(р3)-6е; мұндағы 40-диаметрі, 9-бұранданың жүрісі, 3-қадамы.

23.Сырық үстіндегі бұранданың шартты кескінделуі мен белгіленуі?Стерженьдегі бұранданы былай кескіндейді: бұранданың сыртқы диаметрі мен қалың негізгі сызықпен және ішкі диаметрмен тұтас жіңішке сызықпен белгіленеді.

24.Тесіктегі бұранданың шартты белгіленуі мен кескінделуі? Тесіктің бұрандасын бұранданың ішкі диаметрімен қалың негізгі сызықпен және сыртқы диаметрімен тұтас жіңішке сызықпен көрсетеді:

25.Бұрандалы біріктірулер. Бұрандамалы біріктіру. Бұрандамалы біріктіру құрамына кіретін тетікбөлшектер. Бұрандама, оның түрлері. Бұрандаманың стандарттық шаррты белгіленуі?Бұрандалы біріктірулер бұрандасы бар тетеін бөлшектерді тікелей біріктіру арқылы н/е бұрандасы бар арнайы тетінбөлшектер көмегімен жүзеге асады. Бұрандама 1 ұшында бұрандасы, 2 ұшында басы бар цилиндр пішініндегі сырық тәрізді болады. Ең жиі 6 жақты басы бұрандамалар қолданып, олар жоғары қалып және тұрпайы дәлдікпенен басы қалыпты н/е кішірейтілген болып, бір н/е бірнеше орындау түрінде жасалады. Бұрандама М12-6gх60.58 МЕСТ 1798-70-1 орындауда жасалған, ірі адымды, ұзындығы 60 мм тең, 5,8 беріктік класы бойынша қаптаусыз жасалған бұрандама. Бұл бұрандаманың бұрандасының қалыпты диаметрі 6-48 мм арлықта, ал ұзындығы 8-300 мм болады.

26.Бұрандамалы біріббіріктірулер.Бұрандамалар, сомындар, тығырықтар. Сомындар мен тығырықтардың стардарттық шартты белгіленуі? сомын ортасында бұранда ойылған тесігі, конустың қиық цилиндр тәрізді тетікбөлшекті болып табылады. Қызметіне және пайдалану жағдайына байланысты олар: 6 жақты, 6 жақты жар. , тәжді деп бөлінеді. 6 жақты сомындар 3 түрде: жоғары қалыпты және тұрпайы дәлдікпен, қалыпты биіктікте, тапал, биік, өте биік етіп, өлшемді кішірейтіп бұранда қадамын ірі немесе ұсақ етіп шығарылады. Тығырақ дөңгелек пішінді ортасында цилиндрлік тесігі бар пластина болып табылады. Стандарт тығырықтар қалыпты үлкейтілген және кішірейтілген деп бөлінеді. Пішіні мен қызметіне қарай: жалпы қызмет атқаратын дөңгелек, квадратты серіппелі, көптабанды, тоқтататын, сфералық, қиғаш тағы басқа.

Сомын: 2М12х6Н. 12.40х0,16 МЕСТ 5916-70 белгілеуде 2-орындау түрі, 6Н-шекті ауытқу өрісі. Тығырық: 12.Т. 3х13.0,96 МЕСТ 6402-70 белгіленеді. 12-диаметр, Т-орындалу түрі, 3х13-материал маркасы, 0,96-қаптау түрі.

27.Бұрандамалы біріктірулер. Бұрандамалы біріктірудің ықшамдап кескіндеу ережелері? Ықшамдалған кескіндеу тетікбөлшектерінің өлшемдерін бұранда диаметріне байланысты шартты қатынастар бойынша анықталады.

28. Бұрандамалы біріктірулер.Бұрамалы біріктіру. Бұрама, олардың түрлері. Бұраманың стандарттық шартты белгіленуі? Бұрама деп, 1 ұшына бұранда ойылған, 2 ұшында басы бар цилиндрлік стерженді айтады. Бұрамалар 2 түрі бар: бекіту және қондыру. Бекіту бұрамалары саңылауларды реттеуге және құрастыру кезінде тетікбөлшектер жылжып кетпеуі үшін қызмет атқарады. Ең көп қолданыстары: цилиндрлік басы бар, жартылай дөңгелек басы бар, жартылай жасырын бастары бар бұрамалар. Бұрама АМ-8-6gх50,48 МЕСТ 1491-80-цилиндрлік басы бар, А дәлдігінде орындалған бұрама.

29Сулба,сулба элементтери,байланыс сызыгы.Сулбалардын турлери мен типтери. Сулба коды.Сулба деп буйымнын курылымдык болимдери,олардын озара орналасуы жане байланысы шартты графикалык кескиндер туринде корсетилген кон-к кужат. Турлери:Э-электирлик, Г-гидравликалык,П-пневматикалык,К-кинематикалык,Л-оптикалык,В-вакумдык,Х-газдык,Е-болу,Р-энергетикалык,А-автоматикалык,С-киыстырылган. Типтери:1-курылымдык,2-функционалдык,3-принц-к,4-монтаж,5-косылыс,6-жалпы,7-орн-к,0-бириктиру.Схема эллементи – схеманын курама болиги болып табылады жане белгили бир функция аткарылады:Элементтердин графикалык белгиленулери жане олардын байланыс сызыктарын cулбада буйымнын структуралык Курылымы мен онын курамды боликтеринин озара байланысы жонинде толык малимет болу керек. Шартты графикалык беошиленудин сызыктарынын аракашыктыгы кеминде 1мм жане шартты граф.белгиленулердин кеминде 2мм ,параллель байланыс сызыктарынын кеминде 3мм болуы кажет. Байланыс сызыктары мен элементтердин граф-к белгилену сызыктарынын калындыгы 0,3-1,4мм аралыгында бирдей калындыкта орындалады. Байланыс сызыгы сулбаны окуды киындатса ,онда оларды узуге болады. Узилген сызык Нускамамен аякталып,онын белгиси мен атауы корсетиледи.

31.