Соматикалық аурулар, психикалық бұзылыстар пайда болу қауіпі жоғарғы контингент ретінде

Ми нейрондарының жоғарғы реактивтілік қасиеті ОЖЖ басты қызметімен түсіндіріледі - реттеушілік қасиеті, организмдегі гомеостазды тұрақты ұстап, қалпына келтіруге бағытталады. Зерттеу мәліметтері бойынша оттегі жетіспеушілігіне қаңқалық бұлшықетпен салыстырғанда жүрек бұлшық еті 5 ретке сезімтал болып келеді, ал бас миының сезімталдығы 15 ретке жоғары. Жүрек ишемиялық ауруы, миокард инфаркты кезінде психикалық бұзылыстар тұрақты көрініс беретіні осыдан түсінікті; жиі аффективті бұзылыстар, ұйқының бұзылысы және т.б. бұзылыстар жағдай өршігендегі соматикалық көріністерден де ерте көрініс береді (жүрек аймағында ауру сезімі, ауа жетіспеу сезімі және т.б.). Бұл жағдайда психопатологиялық симптоматика соматикалық (инфекциялық) аурулардың туындысы және оның белгісі болып табылады. Осы жәнеаурудың тағы басқа белгілері дертке тән заңдылықтарды көрсетеді яғни, - өткірлігін, сатылығын, ағымы мен аяқталу тенденцияларын және үлкен диагностикалық және болжамдық маңызы бар. Негізгі ауруды активті түрде емдеу (соматикалық, инфекциялық) психикалық бұзылыстарға қатысты негізгі профилактикалық шара болып табылады.

Соматикалық стационарда сандырақпен, галлюцинациялармен, психомоторлы қозумен тіпті бір ғана науқастың пайда болуы тез арада бүкіл бөлімше өмірін өзгертеді. Психоз қоршаған ортаға ауыр әсер етеді; түнгі уақытта күшеюі, соматикалық аурулардың психикалық қозуы, соматикалық күйзеліске шалдыққан аурулардың демалуына кедергі жасайды. Психотикалық жағдайлардың дамуы науқастармен жұмыс жүргізуді қиындатады, диагностикалық және емдеу шараларын жүргізу мүмкін болмайды, соматикалық жағдайдың одан әрі нашарлауына ықпал етеді, өмірге қауіп төндіреді. Психикалық бұзылыспен бірге жүретін критикалық көзқарастың жетіспеушілігі дұрыс емес жүріс-тұрысқа және ожар қылықтарға әкеліп соғады, ал соматогенді депрессиялық жағдайлар суицидальды тенденцияларымен қауіпті. Күрделі, ауыр соматикалық ауру жағдайында психикалық бұзылыстар пайда болуына кедергі жасау және психопатологиялық синдромның алғашқы белгілерін уақтылы танып, аурудың асқынуын тоқтату үшін дәрігерге арнайы білім керек. Динамикада барлық психопатологиялық симптоматиканы дұрыс ескеру соматикалық ауруларды болжауға бағалы мәліметтер береді.

Психопатологиялық симптоматика этиологиясы ретінде соматикалық аурулардың рөлін тек соматогенді әсерлермен байланыстыруға болмайды. Соматикалық аурулардың маңызды көзі – психогения болып табылады. Теріс эмоция, қорқыныш, аурудың өз өмірі үшін үрейі, жағымсыз тексеруге реакциясы, емдеу процедураларының ауырлығы, ауруды ауруханаға жатқызу - осылардың барлығы психогения дамуына жағдай жасайды. Соматикалық зардап шегу науқасты әлсіретіп, реактивті жағдайлардың, невротикалық реакциялардың пайда болуын жеңілдетеді. Астенизация, психиканың әлсіздігі, психожарақаттық ситуациялар соматикалық аурулардың барысына қарай күшейеді. Реактивті жағдайлар аурудың жедел кезеңінде ғана емес, жедел кезең басылғанда және науқастың дертінің сипаты, асқынулары мен салдары жөнінде түсінігі жоғарылаған алыс кезеңдерде де бақыланады. Соматикалық науқас күйзелісінің басты тақырыбы ол, - зақымдалған мүшенің жағдайы, дерт, оның нәтижесі және оған байланысты әлеуметтік ситуация.

Соматикалық аурулар кезінде невротизация, тұлғаның ипохондриялық дамуы, депрессивті және үрейлі жағдайлардың дамуына дәрігердің өзі ықпал етуі мүмкін, оның науқаспен дұрыс емес жүріс-тұрысы және айтқан сөздері немесе науқастың дәрігер әрекеттерін дұрыс түсінбеуі аталған бұзылыстарға әкелуі мүмкін. Дәрігер қателігінің әсерінен болатын дертті жағдай – ятрогения деп аталады, бұл жағдай науқас үшін соматикалық патология жағдайынан да ауыр соғуы мүмкін. Ятрогенияның алдын-алу үшін жалпы дәрігерлік мәдениетті күшейту керек, медицина мекемелерінде деонтология принціпін сақтау керек, медициналық персоналдарды психотерапиялық әсер ету әдістерімен таныстыру керек. Соматикалық катастрофа кезіндегі психикалық өзгерістердің сипатын, динамикасы мен айқындылығының анықтайтын басты факторлар ішінде негізгі рөлді науқастың тұлғалық ерекшелігі, сонымен бірге дәрігердің психологиялық әсері және басқа факторлар: жанұя, қызметке оралу мерзімі және т.б. алады.

Қазіргі уақытта соматикалық катастрофа басынан өткерген, ауыр операциядан өткен ауруларға ғылыми негізделген жүйе сатылы психогигиеналық, психопрофилактикалық психотерапиялық шаралар қолданылады. Бұл әдістің міндеттері ауру нәтижесінде өзгеріске ұшыраған өмірлік жағдайларғатұлғалық көзқарастар жүйесін қайта құру процесін жеделдету болып табылады. Бұл міндеттерді шешу үшін мынадай әдістер қолданылады:

а) бөлімшенің жалпы психотерапиялық жағдайының әсері;

б) емдік іс-шаралар кешеніне рационалды психотерапия және аутогенді жаттығуларды қосу;

в) психотропты препараттарды қолдану;

г) емдік дене шынықтырудың психотерапиялық әсерін қолдану;

д) қатал төсек мерзімін және стационарда болу ұзақтығын қысқарту;

е) ятрогенияның алдын-алу, ауруханалық режимнің және күнделікті өмір активтілігінің тиімсіз шектелуімен күрес;

ж) аурудың туыстарымен психотерапиялық және консультативті жұмыстар жүргізу;

е) ауруды бұрынғы еңбек жағдайына оралуға ынталандыру және әлеуметтік активтілікке ынталандыру;