АзаҚстан республикасыныҢ білім жӘне Ғылым министрлігі
ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Педагогика институты
Білім беру педагогикасы және психологиясы кафедрасы
Пәнді оқытудағы әдістемелік ұсынымдар
Дефектология негіздері
студенттерді оқыту бағыты бакалавриат
B010300 Педагогика және психология
Ақтөбе қ.
Ж
Орындаушы(лар)
Білім беру педагогикасы және психологиясы
кафедрасының доценті, п.ғ.к. __________ Кереймаганбетова Ж.Н.
“___”____________2014 ж.
Білім беру педагогикасы және психологиясы
кафедрасының оқытушысы,
педагогика магистрі __________ Балтымова М.Р.
“___”____________2014 ж.
Жауапты орындаушы – кафедра меңгерушісі
Білім беру педагогикасы және психологиясы
кафедрасының меңгерушісі, п.ғ.к., доцент __________ Жукенова Г.Б.
“___”____________2014ж.
II.КАФЕДРА ОТЫРЫСЫНДА ТАЛҚЫЛАНДЫ
хаттама № 1 “01”қыркүйек 2014 ж.
Пәнді оқытуда әдістемелік ұсынымды рәсімдеу үлгісі
Пәнді оқыту процесінде студенттердің оқу белсенділігін арттыру мен пәнді игерудегі мүмкіндіктерін, қабілеттерін арттыруда төмендегі ұсынылған негізгі әдебиеттерге үнемі назар аудару керек. Пәнді игеру барысында студенттерге берілген қосымша тапсырмаларды орындауда (слайд) ғаламтор материалдары мен арнайы ресми сайттарға шолу жасап отыру керек.
Пәнді игеру барысында қажетті негізгі әдебиеттер
1. Под.ред. В.С. Кукушина Коррекционная педагогика. Москва – Ростов – на- Дону.- 2004. – 12- 20 ст.
2. Власова Т.А., Певзнер М.С. Дети с отклонениями в развитии. М., 1973. – 18- 62 ст.
3. Особенности психофизического развития детей с нарушениями опорно-двигательного аппарата. \Под. ред. Власовой Т.А., \ М., 1985. – 50- 58 ст.
4. Коррекционная педагогика: Основы обучения и воспитания детей с отклонениями в развитии: Учебное пособие Для студ. Сред. Пед. учеб. Заведений \Под. ред. Пузанова Б.П.\ М., Академия 1998.
5. «Мектеп және отбасында агрессивті баламен жұмыс істеу ерекшелігі» // Шағын мектеп. 2003.-№4.-33-35 бет
6. «Қолданбалы психология мәселелері: агрессивті балалармен түзету жұмыстары»// Мектептегі психология 2011. -№7.- 39-41 бет
7. Буторина М, Хилтунен Е. Монтессори – материал. – М.: Мастер, 1992.
8. Корнетов Г. Метод Монтессори // Частная школа. – 1995 - № 4.
9. Кукушин В.С. Коррекционная педагогика. – М.- Ростов-на-Дону, 2004. 71-82б.
10. Кузнецова Е.К.Разработка мим-тренинга(для детей дошкольного возраста), - М. 2005.
11. Монтессори М. Руководство моему методу. – М, 1916.
12. Селевко Г.К. Современные технологии педагогики. – М, 1995. 176-179б.
13. Зайцева И.А., Кукушин В.С., Ларин Г.Г., Румега Н.А., Шатохина В.И. Коррекционная педагогика/ Под.ред. В.С.Кукушина. Изд-е 2с, перераб. И доп. – М: ИКЦ «МарТ»: Ростов н/Д: Издательский центр «МарТ», 2004.-84-135б
АЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Педагогика институты
Білім беру педагогикасы және психологиясы кафедрасы
Әдістемелік нұсқаулық
практикалық (семинарлық) сабақтарға
«Коррекциялық педагогика» пәні
4курсстуденттерді оқыту бағытыбакалавриат
В010300-Педагогика және психология
Орындаушы (лар)
Білім беру педагогикасы және психологиясы
кафедрасының доценті, п.ғ.к. __________ Кереймаганбетова Ж.Н.
“___”____________2014 ж.
Білім беру педагогикасы және психологиясы
кафедрасының оқытушысы,
педагогика магистрі __________ Балтымова М.Р.
“___”____________2014 ж.
Жауапты орындаушы – кафедра меңгерушісі
Білім беру педагогикасы және психологиясы
кафедрасының меңгерушісі, п.ғ.к., доцент __________ Жукенова Г.Б.
“___”____________2014ж.
II.КАФЕДРА ОТЫРЫСЫНДА ТАЛҚЫЛАНДЫ
хаттама № 1 “01”қыркүйек 2014 ж.
Алғы сөз
«Дефектология негіздері» курсы 5В010300 – «Педагогика және психология» мамандығы бойынша бакалаврларды кәсіби даярлауда маңызды орын алады. Курс студенттердің болашақ педагогикалық-психологиялық қызметіне қажет білімдері мен біліктерін пайдалану мақсатында «Дефектология негіздері» пәні бойынша теориялық және практикалық дайындықтарына бағытталған.
Курстың пәні «Дефектология негіздері» пәнін оқытуда білім, білік және дағдыларды қалыптастыру процесі болып табылады.
«Дефектология негіздері» пәнінің психология ғылымдарында алатын орны мен рөлі. «Дефектология негіздері» курсы психодиагностика, арнайы педагогика, жалпы психология пәндерімен байланысты.
«Дефектология негіздері» курсын оқыту нәтижесінде студенттер негізгі білімдерді, ептіліктерді, дағдыларды меңгереді. Коррекциялық психология бойынша практикалық дағдылардың курс мазмұны барысында игерген мәліметтерін ұсынады. Студенттерге «Дефектология негіздері» курсын оқыту нәтижесінде коррекциялық зерттеу әдістерінің өзіндік ерекшеліктерін және жеткілікті білім қорларын пайдалану ұсынылады.
Аталған курс 4 модульден тұрады.
Курсты меңгеру оқытудың ақпараттық-дамытушы, практикалық, көрнекі әдістері қолданылатын дәрістік, практикалық сабақтар және өзіндік жұмыс тапсырмаларын орындаусабақтары барысында жүзеге асырылады.
Пәнді оқытудың соңында емтихан алынады.
«Дефектология негіздері» курсының мақсаты – коррекциялық түзету бағдарламаларын, диагностикалау әдістемелері мен тренингтерді, ғылыми зерттеулер жүргізуді үйрету болып табылады. Бұл пән практик – психологтардың түрлі әлеуметік жүйелерде педагогикалық міндеттер мен түрлі әрекеттерді психологиялық кеңес беру, психологиялық коррекция және жеке тұлға психодиагностикасын қолдануда қажетті білім, шеберлік дағдыларды меңгертеді.
Дефектология негіздеріпәнін оқытудың міндеттері:
• Дефектология негіздері ғылымының теориялық негіздерін ашу;
• Дефектология негіздері пәніндегі диагностикалық зерттеулер жоспарлауды және оның негізгі кезеңдерін білу;
• Алынған ақпараттарға қорытындылар жасай білуді үйрету және зерттеу нәтижелерін талдай білу;
• Психологиялық зерттеулердіңәдістерін таңдай білуге үйрету.
Бұл пәнді оқу барысында қалыптасқан шеберлік пен дағдылар практикалық жұмыстарды жоспарлауда және жүргізуде үлкен роль атқарады. Коррекциялық педагогика жалпы психологиялық ғылыми зерттеулерге сүйенеді де, жалпы психология, даму психологиясы, психодиагностика, тәжірибелік психология, т.б. ғылым салаларымен байланысады. Бұл курсты тыңдаған студенттердің психологиядағы теориялық және эмпирикалық білім туралы ұғымдары, коррекциялық педагогика бойынша диаогностикалық зерттеулер жүргізудің ерекшелігі, тұлға психологиясы, іс – әрекет психологиясы жайлы білімдері қалыптасады.
Глоссарий
Педагогикалық парадигмадегеніміз нақты педагогикалық міндеттерді шешудегі үлгі, стандарт, модель ретінде ұстанатын, негізгі қалыптасып қалған ғылыми жетістіктер, әдістер, теориялар, көзқарастар жүйесі.
Педагогикалық іс-әрекет -педагогикалық процесте жас ұрпақты оқытып, тәрбиелеп, дамытуға, өздерін өздері іске асыруға және еркін шығармашылық тұрғыдан өздерін таныта алуларына қолайлы жағдай жасауға бағытталған кәсіби іс-әрекет.
Коррекциялық педагогика– психофизикалық дамуында түрлі ауытқушылықтары бар балаларды оқыту және тәрбиелеу мәселесімен айналысатын педагогиканың ерекше бір саласы. Коррекциялық педагогика мінез- құлқында, психикалық дамуында ауытқушылығы бар жасөспірімдер мен балаларды тәрбиелеу және психологиялық-педагогикалық тұрғыдан білім беру мен оқыту заңдылықтарыy қарастырады.
Коррекциянормадан тыс балалардың физикалық және психикалық дамуындағы кемшіліктерді зерттейтін арнайы тәсілдер мен шаралар жүйесі бар педагогиканың көмегімен түзету деп анықталған.
Психологиялық коррекциябұл адам психологиясы мен мінез-қылығы кемшіліктерді мақсат қоя отырып түзетуге бағытталған іс-шаралар жүйесі.
Мінез деген - адамның іс-әрекетінде және мінез-құлқында тұрақты көрініс беретін жеке ерекшеліктерінің жиынтығы.
Коррекциялық педагогика– психофизикалық дамуында түрлі ауытқушылықтары бар балаларды оқыту және тәрбиелеу мәселесімен айналысатын педагогиканың ерекше бір саласы. Коррекциялық педагогика мінез- құлқында, психикалық дамуында ауытқушылығы бар жасөспірімдер мен балаларды тәрбиелеу және психологиялық-педагогикалық тұрғыдан білім беру мен оқыту заңдылықтарын қарастырады
Арттерапия - символдық деңгейде бала мен психологтың қарым қатынас құралы.
Психокоррекция - психологиялық әсердің арнайы құралдарының көмегімен адамның мінез құлқының немесе психологиялқы дамуында кемшіліктерді жөндегу бағытталған шаралар.
Психологиялықойын — коррекциялықжұмыстапсихологиялықақпараттықолданутүрі, адамғаөзініңішкіжандүниесініңерекшелігіктеріндебағдарлануғажәнепсихологиялықтапсырманыорындаудаоныңөзгерісдинамикасынкешіпаңғару.
Оқуісәрекеті (оқу) – танымдықісәрекетініңтүрі. Индивидуалды адамзаттың танымының ерекше формасы.
Оқу– оқушыныңадамзаттәжирибесінебейімделудіңбастыжолы.
Танымдықісәрекетніңиндивидуалдыстилі- танымдықісәрекеттіңқұралыменоперацияларжасаужолдарыменқұралдарыныңиндивидуалдытұрақтыжүйесі
Тұлғалықсферакоррекциясы – онтогенездіңқиынпериодыменшартталыппайдаболған, мінезқұлықтыңтерісқырларыныңкоррекциясыменпрофилактикасы.
Даралылық- адамды басқа адамдардан ерекшеліндіріп тұратын айрықша қасиеттері,ешкімге ұқсамастығы, оның қайталанбастығы.
Демократиалық қарым-қатынас - оқушы білімді іздестіруде қарым-қатынаста тең құқылы субьект ретінде қарастырылады. Оқушылар мен мұғалім ынтымастық қарым-қатынаста болады.
Жеке тұлға -индивидтің әлеуметтік маңызды сапалар жүйесі, оның әлеуметтік құндылықтарды меңгеруі және сол құндылықтарды меңгеруі және сол құндылықтарды іске асыру қабілеттері. Жеке тұлға ретінде адам өзінің санасының даму деңгейімен, өз санасын қоғамдық санамен сәйкестендіруімен сипатталады. Жеке тұлға-қоғамдық мәні бар адам. Кез келген адам өмірге индивид болып келіп, тек саналы қоғамдық және еңбек іс-әрекеттері арқылы ғана жеке тұлғаға айналады.
Индивид- адамды адамзат тұқымының жеке бір өкілі ретінде, биологиялық тіршілік иесі ретінде қарастыратын ұғым. Индивид-жекелік, яғни көп адамдардың біреуі.
Гуманизм -адам тұлғасын ең жоғарғы құндылық ретінде қабылдауға негізделген көзқарастар жиынтығы; тұлғаның құқығы мен бостандығын қорғауға бағытталған және тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуын қарастыратын ілім. Гуманизм-адамның өмірлік ұстанымы, ол адамның адами қасиеттерін сақтап қалуға, тек жағымды,жақсы істерге бағыттайды.
Даралылық- адамды басқа адамдардан ерекшеліндіріп тұратын айрықша қасиеттері,ешкімге ұқсамастығы, оның қайталанбастығы.
Демократиалық қарым-қатынас - оқушы білімді іздестіруде қарым-қатынаста тең құқылы субьект ретінде қарастырылады. Оқушылар мен мұғалім ынтымастық қарым-қатынаста болады.
Жеке тұлға -индивидтің әлеуметтік маңызды сапалар жүйесі,оның әлеуметтік құндылықтарды меңгеруі және сол құндылықтарды меңгеруі және сол құндылықтарды іске асыру қабілеттері. Жеке тұлға ретінде адам өзінің санасының даму деңгейімен,өз санасын қоғамдық санамен сәйкестендіруімен сипатталады. Жеке тұлға-қоғамдық мәні бар адам. Кез келген адам өмірге индивид болып келіп, тек саналы қоғамдық және еңбек іс-әрекеттері арқылы ғана жеке тұлғаға айналады.
Индивид- адамды адамзат тұқымының жеке бір өкілі ретінде, биологиялық тіршілік иесі ретінде қарастыратын ұғым. Индивид-жекелік, яғни көп адамдардың біреуі.
Шынайы үрей –қауіп – қатерге және сыртқы өмірдің шынайы қаупіне эмоционалды жауап(мысалы: балаға үлкен ит, ал жеткіншекке – мектептегі сыныптан сыныпқа көшу емтиханы); шынайы үрей өз - өзін қорғауды қамтамасыз етуге көмектеседі және жойылады.
Жүйкелік үрей – бұл белгілі инстинкттер нақты болу қауіпіне эмоционалды жауап. Ол, бала инстинктінің туындауын бақылай алмай, артынан ауыр салдары болу мүмкіндігінен қорқумен аңықталады. Жүйкелік үрей көбіне шынайы үрей сияқты әсер етеді, өйткені жазалау сыртқы көздерден шығады, содан соң ғана инстинкттік импульстар өзін - өзі басқарудан өту қаупі болады, жүйкелік үрей пайда болады.
Рухани үрей – төменгі инстинкттер әдепсіз ойлар мен іс - әрекеттер формасында белсенді көрінгенде, ал баланы ұят, өзін - өзі алдау, өзін кінәлі сезіну сезімдері билегенде үнемі пайда болады. Үрей өткен немесе қазіргі күнәларын өтеуді тосу мен өлім қорқынышына өседі.
Авторитарлық қарым-қатынас -мұғалімнің оқушылар пікірімен санаспай, қызығушылықтарын ескермей шешім қабылдауы, тек өзінің айтқанын орындауға бағытталуы.
Аксиалды қарым-қатынас -ақпаратты бір адамнан екінші бір адамға жеткізу процесі (мұғалім және жеке бір оқушы арасындағы қатынас).
Аксиология(грек тілінің «ахіа» - құндылық және «logos»-ілім) - құндылықтардың табиғаты жайлы және дүниедегі құндылықтар жүйесі туралы философиялық ілім.
Антипатия -адамда басқа бір адам туралы теріс көзқарастың қалыптасуы, оны жақтырмауы.
Балалар кірпіияздығы (капризі детей)баланың ересектерді тындамай өз әректін ғана жөн көретін еркелігі.
Рухани үрей – төменгі инстинкттер әдепсіз ойлар мен іс - әрекеттер формасында белсенді көрінгенде, ал баланы ұят, өзін - өзі алдау, өзін кінәлі сезіну сезімдері билегенде үнемі пайда болады. Үрей өткен немесе қазіргі күнәларын өтеуді тосу мен өлім қорқынышына өседі.
Базалық үрей – жағыздық сезімі мен өшпенділік әлемінде оқшаулану.
Базалық өшпенділік – баланың, яғни оған теріс айналғандар (ата - ана) немесе онымен жаман сөйлескендерге байланысты ашу,ыза сезімдері.
Өзін-өзі тәрбиелеу - өзіндік адамгершілік сапаларды қалыптастыру бойынша тұлғаның саналы іс-әрекеті,бір мақсатқа сәйкес адамның өз тұлғасын өзі қалыптастыруы.
Шығармашылық– жаңа сапалы материалдық және рухани құндылықтарды жасаудағы адамның іс-әрекеті.
Профессиограмма –маманның кәсіби даярлығына қойылатын талаптар жүйесі; мұғалімнің, оқытушының, сынып жетекшісінің, педагогтың идеалды үлгісі, эталоны, моделі.
Педагогикалық парадигмадегеніміз нақты педагогикалық міндеттерді шешудегі үлгі, стандарт, модель ретінде ұстанатын, негізгі қалыптасып қалған ғылыми жетістіктер, әдістер, теориялар, көзқарастар жүйесі.
Педагогикалық іс-әрекет -педагогикалық процесте жас ұрпақты оқытып, тәрбиелеп, дамытуға, өздерін өздері іске асыруға және еркін шығармашылық тұрғыдан өздерін таныта алуларына қолайлы жағдай жасауға бағытталған кәсіби іс-әрекет.
Рефлексия –адамның өзін-өзі зерттеуі, түсінуі, өзін басқалардың қалай қабылдайтаны жайлы өзін бағалауы.
Симпатия –бір адамның екінші адамға оң,жағымды көзқарасының қалыптасуы.
Эмпатия –мұғалімнің оқушылардың психикалық жағдайын, көңіл-күйлерін түсінуі, өзін басқа адамның орнына қоя алуы.
Перцептивті қарым қатынас –басқа адамның ішкі жан дүниесін сезіне алу (perceptio – қабылдау,сезіну).
Ретиалды қарым қатынас –ақпаратты бір адамнан бір топ адамға жеткізу процесі (мұғалім және сынып оқушылары арасындағы қатынас).
Интерактивті қарым қатынас –адамдардың өзара тығыз әрекетте болуларын, тығыз байланыста, көпшілік ішінде жұмыс істей алуға бейімделуіне бағытталған қарым-қатынас.
Қарым-қатынас -өзара іс-әрекеттер қажеттіліктернен туындайтын және ақпараттармен алмасу, адамды адам қабылдау,түсінудіқамтитын адамдар арасындағы байланыстарды орнату және дамытудың күрделі процесі.
Құзірет- тұлғаның табысты іс-әрекетке даярлығы, қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін ішкі және сыртқы ресурстарын тиімді жұмсай алу қабілеті.
Құзіреттілік- оқушылардың әр-түрлі іс-әрекеттер түрлерін меңгеруімен анықталатын білім беру нәтижесі.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ