Оформление дипломной работы. Дипломная работа оформляется на стандартных листах бумаги (формат А-4)

Дипломная работа оформляется на стандартных листах бумаги (формат А-4). Объем дипломной работы — не более 50 страниц пе­чатного текста. Приложению и иллюстративному материалу присваи­ваются следующие за текстом номера страниц. Требования к нумера­ции страниц и глав такие же, как и в курсовой работе.

В пособии предлагаются различные варианты тем дипломных работ по теории и методике развития речи дошкольников.

Тэма 1. Выхаванне культуры маўлення дзяцей сродкаміна-роднай педагогікі План

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя аспекты выхавання культуры маўлення дзяцей дашкольнага ўзросту.

1.1. Лінгвістычныя аспекты культуры маўлення.

1.2. Псіхалагічныя асновы выхавання маўленчай культуры ў дзяцей дашкольнага ўзросту.

1.3. Праблема выхавання культуры маўлення дзяцей у тэорыі і практыцы дашкольнай педагогікі.

1.4. Роля сродкаў народнай педагогікі ў выхаванні маўленчай культуры дашкольнікаў.

2. Педагагічная тэхналогія выхавання культуры маўлення старэйшых дашкольнікаў.

2.1. Асаблівасці і ўзроўні культуры маўлення старэйшых дашкольнікаў.

2.2. Сродкі народнай педагогікі ў выхаванні культуры маўлення старэйшых дашкольнікаў.

Заключэнне.

Спіс выкарыстанай літаратуры.

Дадатак.

Аб'ект даследавання: працэс выхавання культуры маўлення ў дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

Прадмет даследавання: тэхналогія выхавання культуры маўлен-ня старэйшых дашкольнікаў сродкамі беларускай народнай педагогікі.

Мэта даследавання: тэарэтычна абгрунтаваць і эксперымен-тальна праверыць тэхналогію выхавання культуры маўлення ў ста­рэйшых дашкольнікаў сродкамі народнай педагогікі.

Заданы даследавання

1. Вызначыць узроўні сфарміраванасці культуры маўлення старэйшых дашкольнікаў,

2. Распрацаваць і эксперыментальна праверыць педагагічную тэхналогію выхавання культуры маўлення ў дзяцей дашкольнага ўзросту.

Метадычныя ўказанні

Ва ўводзінах характарызуецца актуальнасць і навізна абранай тэмы, вызначаецца мэта даследавання, акрзсліваюцца заданы, даецца агульная характарыстыка структуры працы і кароткі агляд літаратуры па тэме.

У асноўнай частцы разглядаюцца філасофскія, лінгвістычныя, псіхолага-педагагічныя асновы выхавання культуры маўлення дашкольнікаў.

У ходзе канстатуючага эксперыменту вызначаюцца стан работы дашкольных устаноў па вывучаемай праблеме, пазіцыя педагогаў па акрэсленым пытанні, удакладняецца пытанне наконт таго, ці ставіцца задача выхавання культуры маўлення дашкольнікаў сродкамі народ­ней педагогікі; даследуюцца адносіны бацькоў да працэсу выхавання культуры маўлення сродкамі народнай педагогікі, праводзіцца дыяг-ностыка ўзроўню сфарміраванасці якасцей маўлення: лагічнасці, дак-ладнасці, выразнасці ў старэйшых дашкольнікаў. 3 гэтай мэтай пра-водзіцца вывучэнне дакугуіентацыі дашкольнай установы, анкетаван-не бацькоў і выхавальнікаў, прапануюцца для выканання тры серыі заданняў: 1) расказачь цікавы выпадак са свайго жыцця (лагічнасць), 2) апісаць народную цацку (дакладнасць), 3) прыдумаць цікавую казку (выразнасць). Ацэнка ўзроўню сфарміраванасці культуры маўлення ў дашкольнікаў праводзіцца з улікам наяўнасці ў маўленні дзіцяці на-ступных якасцей: лагічнасці маўлення (уменне пабудаваць кам-пазіцыю выказвання, выкарыстанне лексічных сродкаў, якія забяспеч-ваюць лагічную сувязь паміж часткамі тэксту); дакладнасці маўлення (выкарыстанне слоў у адпаведнасці з абазначаемымі гэтымі словамі з'явамі рэчаіснасці); выразнасці маўлення (інтанацыйная, лексічная, граматычная). На аснове сукупнасці вызначаных крытэрыяў культуры маўлення вызначаюцца адпаведныя ўзроўні культуры маўлення ў дашкольнікаў.

У фарміруючым эксперыменце паказваецца тэхналогія выка-рыстання твораў народнай педагогікі для выхавання культуры маўлення старэйшых дашкольнікаў.

Для ацэнкі вынікаў тэхналогіі выхавання культуры маўлення ў дашкольнікаў праводзіцца кантрольны эксперымент, даныя якога су-пастаўляюцца з вынікамі канстатуючага.

У заключэнні робяцца вывады, адзначаецца эфектыўнасць пра-панаванай тэхналогіі выхавання культуры маўлення дашкольнікаў сродкамі народнай педагогікі.

Літаратура

1. Арлова Г. М. Беларуская народная педагогіка. Мн., 1993.

2. Беларуская народная педагогіка ў сістэме дашкольнага выхавання / А. А. Грымаць і інш. Мн., 1994.

3. Клюева Н. В. , Касаткина Ю. В. Учим детей общению. Ярославль, 1996.

4. Любина Г. А. Развитие речи дошкольников в общении. Мн., 1999.

5. Малюк А. К. Эмацыянальныя асаблівасці гутарковага слова. // Мова і мовазнаўства. Мн., 1975. Вып. 3.

6. Формановская Н. И. Речевой этикет и культура общения. М., 1989.

7. Якобсон С. Г. Психологические проблемы этического развития детей. М., 1984.

8. Янкоўскі М. Выразнасць мастацкага слова ў народнай про­
зе//Полымя. 1982. № 3.

Тэма 2. Навучанне дашкольнікаў старэйшага ўзросту ужы-ванню службовых часцін мовы ' План

Уводзіны.

І.Лінгвадыдактычныя асновы фарміравання граматычна правільнага маўлення ў дашкольнікаў.

1.1. Паняцце граматычнай правільнасці маўлення.

1.2. Службовыя часціны мовы і іх статус у маўленні.

1.3. Тэорыя і практыка навучання дашкольнікаў ужыванню служ­
бовых часцін мовы.

2.Характарыстыка засваення дзецьмі службовых часцін мовы.

2.1. Асаблівасці ўжывання дзецьмі службовых часцін мовы.

2.2. Шляхі актывізацыі засваення дзецьмі службовых часцін мовы.
Заключэнне.

*Спіс выкарыстанай літаратуры. Дадатак.

Аб'ект даследавання: маўленчая дзейнасць дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

Прадмет даследавання: працэс засваення службовых часцін мовы (прыназоўнікаў, злучнікаў) дзецьмі старэйшага дашкольнага ўзросту.

Мэта даследавання: тэарэтычна абгрунтаваць і эксперымен-тальна лраверыць методыку актывізацыі ўжывання службовых часцін мовы ў маўленні старэйшых дашкольнікаў.

Заданы даследавання

1. Вызначыць асаблівасш ўжывання дзецьмі старэйшага да-
школьнага ўзросту службовых часцін мовы.

2. Распрацаваць методыку эфектыўнага засваення і актывізацыі
ўжывання дзецьмі старэйшага дашкольнага ўзросту службовых часцін
мовы.

Метадычныя ўказанні

Канцэптуальныя палажэнні пабудовы сістэмы нацыянальнай да-школьнай адукацыі прадугледжваюць авалоданне роднай мовай як най-каштоўнейшым скарбам нацыі. У сувязі з гэтым асобую значнасць для развіцця маўлення дашкольнікаў набывае яго граматычная правільнасць.

Ва ўводзінах неабходна адзначыць актуальнасць і навізну вы-бранай тэмы даследавання, яго мэту, задачы, акрзсліць гіпотэзу. Не­абходна спыніцца на тэарэтычным асвятленні пытання, паказаць стан яго распрацоўкі на сучасным этапе, зрабіць кароткі агляд навуковай літаратуры, вызначыць структуру даследавання, яго метады.

У асноўнай частцы трэба разглядзець лінгвадыдактычныя асно-вы фарміравання граматычнага ладу маўлення дашкольнікаў.

У канстатуючым эксперыменце правесці аналіз планаў выха-вальнікаў, анкетаванне выхавальнікаў, гутаркі з дзецьмі, назіранні за зносінамі дзяцей у штодзённым жыцці, маўленчымі заняткамі, спецы-яльна створанымі маўленчымі сітуацыямі. У працэсе гутарак, спецы-яльна створаных маўленчых сітуацый, назіранняў за зносінамі дзяцей у штодзённым жыцці вызначыць групы прыназоўнікаў і злучнікаў, якія найбольш часта ўжываюцца дзецьмі старэйшага дашкольнага ўзрос-ту. Прапанаваць серыі заданняў для вызначэння ўжывання і разумен­ия дзецьмі старэйшага дашкольнага ўзросту злучнікаў і прына-зоўнікаў. 3 гэтай мэтай распрацаваць сітуацыі маўленчыхзносін. Кры-тэрыямі засваення прыназоўнікаў і злучнікаў могуць выступаць наступныя: разумение, запамінанне, ужыванне. На аснове атрыманых даных вызначыць узроўні засваення дзецьмі службовых часцін мовы.

У фарміруючым эксперыменце распрацаваць шляхі ўжывання старзйшымі дашкольнікамі службовых часцін мовы. Фарміруючы зкспе-рымент уключае работу з усімі службовымі часцінамі мовы. Дыдактыч-ная мадэль навучання ўключае змест і спосабы навучання, сістэму мета-даў і прыёмаў навучання. Яна можа складацца з трох узаемаззяззных камланентаў: інфармацыйнага, дзейснага, камунікатыўнага. У сувязі з гэ­тым! кампанентамі дзеці спачатку знаёмяцца з сэнсавымі значэннямі той ці іншай службовай часціны мовы, потым прадугледжваецца арганіза-цыя актыўнай маўленчай дзейнасці дзяцей, і нарэшце адбываецца

фарміраванне ўласнага паняцця дашкольнікаў аб службовых часцінах мовы. На заключным этапе даследавання правесці кантрольны эксперы-мент па той жа методыцьі, што і канстатуючы.

У заключэнні пакажыце асноўныя вынікі, што былі атрыманы ў ходзе даследавання.

Літаратура

1. Баршай Д. О. О грамматических ошибках в речи детей //
Дошкольное воспитание. 1974. № 5.

2. Беларуская мова. Цяжкія пытанні фанетыкі, арфаграфіі,
граматыкі / Пад рэд. А. I. Падлужнага. Мн., 1987.

3. Гвоздев А. Н. Вопросы изучения детской речи. М., 1961.

4. Гурскі М. I. Параўнальная граматыка рускай і беларускай
моў: Фанетыка І марфалогія. Мн., 1972.

5. Негневицкая Е. И., Шахнарович А. М. Язык и дети. М., 1981.

6. Старжынская Н. С. Тэорыя і методыка развіцця беларуска-
га маўлення дашкольнікаў. Мн., 2000.

Тема 3. Формирование грамматической правильности речи у детей младшего (среднего, старшего) дошкольного воз­раста в условиях близкородственного русско-белорусского двуязычия

План

Введение.

1 Теоретические основы развития грамматической правильнос­ти речи дошкольников.

1.1.Лингвистические основы формирования грамматической правильности речи дошкольников.

1.2.Психологические и психолингвистические особенности грам­матического строя речи дошкольников.

1.3.Проблема формирования грамматического строя речи в тео­рии и практике дошкольной педагогики.

1.4. Социальная характеристика ситуации русско-белорусского двуязычия.

2. Формирование навыков словоизменения и словообразования у детей дошкольного возраста

2.1. Особенности овладения старшими дошкольниками способа­ми словоизменения и словообразования.

2.2. Содержание и формы детской деятельности по формирова­нию грамматической правильности речи в условиях близкородствен­ного двуязычия.

Заключение.

Список использованной литературы.

Приложение.

Объект исследования: процесс освоения детьми старшего до­школьного возраста грамматического строя речи.

Предмет исследования: процесс формирования навыков словоиз­менения и словообразования у детей старшего дошкольного возраста.

Цель исследования: изучить особенности усвоения дошкольни­ками грамматического строя речи и разработать языковые (граммати­ческие игры), способствующие формированию у дошкольников грам­матических навыков.

Задачи исследования

1. Выявить уровень сформированности умений формо- и слово­
образования у детей дошкольного возраста.

2. Разработать содержание и методику языковых игр, упражне­
ний, направленных на саморазвитие грамматики, и определить усло­
вия формирования граматической правильности речи в ситуации
близкородственного двуязычия.

Методические указания

Во введении покажите актуальность и новизну исследования, раскройте его цель и задачи, выдвините предполагаемую гипотезу, обозначьте структурные компоненты, методы исследования.

В первой главе рассмотрите лингвистические, психолингвистиче­ские, психологические и педагогические аспекты овладения грамматикой в дошкольном возрасте; обоснуйте проблему формирования граммати­ческой правильности речи в процессе развития родного языка; сделайте анализ социологической ситуации русско-белорусского двуязычия.

Для констатации уровня сформированности словоизменения и словообразования и определения трудностей и ошибок в усвоении морфологической стороны речи разработайте задания практического характера в разных условиях — по образцу, с применением нагляд­ности и без нее, в игре. С этой целью задания, предлагаемые детям, условно разбейте на три блока, которые выявляли бы: 1) особенности словоизменения и словообразования существительных, 2) особен­ности словоизменения прилагательных, 3) особенности глагольного формо- и словообразования. В первом блоке выделите 2 серии зада-

]

ний: словоизменение существительных и словообразование сущест­вительных. Во втором блоке выделите два задания, целью которых является выявление у детей возможности в словообразовании прила­гательных. В третьем блоке выделите задания на выявление особен­ностей глагольного формо- и словообразования. Процесс словоизме­нений и словообразований существительных, глаголов и прилага­тельных обозначьте как процесс продуцирования инноваций и представьте полученные результаты в динамике развития.

Разработайте формирующий эксперимент, цель которого — обучение способам словоизменения и словообразования. Отберите лексику и игровые задания для ознакомления детей с основными ти­пами формально-семантических отношений между мотивированны­ми наименованиями, дайте ориентировку в типичных явлениях слово­изменения и словообразования.

Проведите контрольный эксперимент по той же методике, что и констатирующий. В заключении отметьте эффективность проведен­ного исследования. >

Литература

1. Арушанова А. Г. Дошкольный возраст: формирование грам­
матического строя речи у детей //Дошкольное воспитание. 1993. № 9.

2. Гвоздев А. Н. Формирование у ребенка грамматического
строя русского языка // Вопросы изучения детской речи. М.,1961.

3. Негневицкая Е. И., Шахнарович А. М. Язык и дети. М
1981.

4. Тамбовцева А. Г. Формирование грамматического строя
речи // Развитие речи детей дошкольного возраста. М., 1984.

5. Эльконин Д. Б. Развитие речи // Психология детей до­
школьного возраста. М., 1974.

Тэма 4. Фарміраванне сінтаксічнай будовы сказа ў руска-моўных дашкольнікаў План

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя асновы фарміравання граматычнай правільнасці маўлення.

1.1. Лінгвістычныя асновы развіцця сінтаксічнага боку маўлення.

1.2. Асаблівасці фарміравання сінтаксічнага боку маўлення ў
дашкольнікаў.

1.3. Праблема развіцця граматьннага ладу маўлення ў тэорыі дашкольнай педагогікі.

2. Шляхі фарміравання сінтаксічнай будовы скэза ў да-школьнікаў.

2.1. Асаблівасці развіцця сінтаксічнага боку маўлення ў да-
школьнікаў малодшага (сярэдняга, старэйшага) дашкольнага ўзросту.

2.2. Педагагічныя ўмовы фарміравання сінтаксічнай будовы ска­
за ў дашкольнікаў.

Заключэнне.

Спіс выкарыстанай літаратуры.

Дадаткі.

Аб'ект даследавання: працэс фарміравання граматычнай правільнасці маўлення ў дашкольнікаў.

Прадмет даследавання: фарміраванне навыкаў сінтаксічнай бу­довы сказа ў дашкольнікаў.

Мэта даследавання: распрацаваць метады і прыёмы сінтаксічнай будовы сказа ў старэйшых дашкольнікаў.

Задачи даследавання

1. Прааналізаваць лінгвістычныя, псіхалагічныя, педагагічныя ас-
новы фарміравання сінтаксічнай будовы сказа ў дашкольнікаў.

2. Вызначыць педагагічныя ўмовы фарміравання сінтаксічнай
правільнасці маўлення.

3. Распрацаваць методыку фарміравання сінтаксічнай
правільнасці маўлення ў дашкольнікаў.

Метадычныя ўказанні

Ва ўводзінах характарызуецца актуальнасць і навізна абранай тэмы, вызначаецца мзта даследавання, акрэсліваюцца задачы, даец-ца агульная характарыстыка структуры працы і кароткі агляд літаратуры па тэме.

У першым раздзеле неабходна разглядзець праблему развіцця сінтаксічнай правільнасці маўлення ў адпаведнасці з даследаваннямі лінгвістаў, псіхолагаў, псіхалінгвістаў, педагогаў.

У канстатуючым экслерыменце для абследавання сінтаксічных навыкаў дашкольнікаў можна выкарыстаць разнастайныя віды рас-казвання, гутаркі па карцінах (у залежнасц! ад узроставай групы).

У фарміруючым эксперыменце распрацаваць шляхі сінтаксічнай правільнасці маўлення дашкольнікаў у штодзённых зносінах і ў працэ-се маўленчых заняткаў.

Для праверкі правільнасці распрацаваных прыёмаў правесці кан-трольны эксперымент па той жа методыцы, што і канстатуючы. У за-ключэнні адзначыць эфектыўнасць праведзенай работы.

Літаратура (тая ж, што і ў папярэдняй тэме)

Тема 5. Формирование выразительности речи детей стар­шего дошкольного возраста План

Введение.

1. Теоретические аспекты развития выразительности речи.

1.1. Лингвистические и психолингвистические основы вырази­
тельности речи.

1.2. Проблема развития выразительности речи дошкольников в
теории дошкольной педагогики.

1.3. Выразительно-изобразительные средства языка, их краткая
характеристика.

2. Обучение детей старшего дошкольного возраста выразитель­
ности речи.

2.1. Особенности развития выразительности речи у старших
дошкольников.

2.2. Методы и приемы формирования выразительности речи
старших дошкольников.

Заключение.

Список использованной литературы.

Приложение.

Объект исследования: речевая деятельность детей старшего дошкольного возраста.

Предмет исследования: процесс формирования выразитель­ности речи у детей старшего дошкольного возраста.

Цель исследования: разработать и апробировать методику фор­мирования выразительности речи старших дошкольников.

Задачи исследования

1. Определить особенности выразительности речи старших
дошкольников.

2. Определить педагогические условия эффективного формиро­
вания выразительности речи старших дошкольников.

3. Разработать методы и приемы формирования выразительнос­ти речи старших дошкольников.

Методические указания

Во введении отразите оценку современного состояния рассмат­риваемой проблемы, основание и исходные данные для разработки темы, обоснование необходимости проведения работы. Здесь же по­кажите актуальность темы, ее цель, задачи, научную новизну, практи­ческую значимость полученных результатов. Отразите структуру дипломной работы.

В первой главе раскройте лингвистические, психологические, пе­дагогические и лингводидактические аспекты рассматриваемой про­блемы, дайте очерк основных этапов в развитии научной мысли по рассматриваемой проблеме. Сжато, критически осветите работы уче­ных, назовите те вопросы, которые требуют рассмотрения, и определите свое место в решении проблемы.

На констатирующем этапе исследования изучите особенности интонационной и невербальной выразительности речи, определите умение дошкольников использовать различные средства вырази­тельности в процессе диалогической и монологической связной речи. Выделите уровни выразительности речи старших дошкольников в соответствии со следующими критериями:

• наличие у детей представлений об интонационных способах выра­
зительности речи;

• наличие у детей представлений о невербальных способах вырази­
тельности речи;

• умение детей использовать интонационные способы выразитель­
ности в диалогической (монологической) речи;

• умение детей использовать невербальные способы выразитель­
ности в диалогической (монологической) речи. Каждый из приве­
денных критериев оценивается в баллах;

Разработайте дидактическую модель формирования вырази­тельности речи у детей старшего дошкольного возраста.

Для выявления эффективности методики формирования выра­зительности речи у старших дошкольников на заключительном этапе работы проведите контрольный эксперимент

В заключении дайте оценку полноты решения поставленных за­дач, оценку достоверности полученных результатов

Литература

1. Боголюбская М. К., Шевченко В. В. Художественное чте­
ние и рассказывание в детском саду. М., 1966.

2. Бухвостова С. С. Формирование выразительной речи у де­
тей старшего дошкольного возраста. Курск. 1976.

3. Введение в литературоведение / Под ред. Г. П. Поспело­
ва. Мн., 1967.

4. Ерофеева Т. Г., Семенченко Н. Ф. Экспрессия в детской
речи ( на материале речи детей 2—5 лет)// Детская речь и пути ее со­
вершенствования. Свердловск, 1989.

5. Сентюрина Н. И. Живое слово ребенка в выразительном
чтении и устной речи (теория и практика). Харьков, 1992.

Тэма 6. Малыя формы фальклору як сровакразвіцця дыя-лагічнага маўлення дашкольнікаў План

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя асновы развіцця дыялагічнага маўлення даш-
кольнікаў.

1.1. Станаўленне звязнага дыялагічнага маўлення ў дашкольным
узросце.

1.2. Праблема развіцця дыялагічнага маўлення дашкольнікаў у
лінгвадыдактыцы.

1.3. Роля малых фальклорных форм у развіцці маўлення да-
школьніка.

2. Уплыў малых жанраў беларускага фальклору на развіццё дыя-
лагічнага маўлення дашкольнікаў.

2.1. Месца малых фальклорных форм у выхаваўчым працэсе
дашкольнай установы.

2.2. Узровень азнаямлення дашкольнікаў з малымі формамі бе­
ларускага фальклору.

. 2.3. Выкарыстанне малых жанраў беларускага фальклору ў развіцці дыялагічнага маўлення дашкольнікаў. Заключэнне,

Выкарыстаная літаратура. Дадаткі.

Аб'екш даследавання: маўленчая дзейнасць дашкольнікаў

Прадмет даследавання: працэс фарміравання дыялагічнага маўлення дашкольнікаў сродкамі малых фальклсрных форм,

Мэта даследавання: распрацаваць і абгрунтаваць прыёмы развіцця дыялагічнага беларускага маўлення ў рускамоўных да-школьнікаў сродкамі малых форм беларускага фальклору.

Задачи даследавання

1. Акрэсліць ролю малых фальклорных форм у развіцці дыя-
лагічнага маўлення дашкольнікаў.

2. Вызначыць узроўні азнаямлення старэйшых дашкольнікаў з
малымі жанрамі беларускага фальклору.

3. Распрацаваць метады і прыёмы развіцця дыялагічнага
маўлення дашкольнікаў на аснове малых фальклорных жанраў.

Метадычныя ўказанні

Ва ўводзінах пакажыце актуальнасць і навізну абранай тэмы, акрэсліце гіпотэзу даследавання, яго мэту і заданы, дайце агульную характарыстыку структуры працы і кароткі крытычны аналіз сучасных даследаванняў па акрэсленай праблеме,

У асноўнай частцы работы зрабіце аналіз лінгвістычнай, псіха-лагічнай, педагагічнай літаратуры па тэме даследавання, раскрыйце праблему руска-беларускага блізкароднаснага двухмоўя.

У працэсе канстатуючага эксперыменту правядзіце анкетаванне для вызначэння месца беларускага фалькору ў выхаваўчым працэсе, а таксама аналіз каляндарных планаў выхавальнікаў. Зрабіце аналіз тэкстаў малых фальклорных форм наконт таго, ці можна іх выкарыс-тоўваць для развіцця дыялагічнага маўлення. Вызначце асаблівасці ўспрымання дашкольнікамі малых фальклорных форм па наступных крытэрыях: колькасць названых фальклорных форм, адрозненне іх па жанрах, узнаўленне дзецьмі іх асноўнага зместу. 3 гэтай мэтай можна прапанаваць дзецям намаляваць любімы твор, расказаць, чаму ён ім падабаецца, затым правесці гутарку па змесце твора і загадаць расказаць твор ці разыграць яго па ролях.

Фарміруючы эксперымент накіруйце на распрацоўку розных форм арганізацыі работы па знаёмству з фальклорнымі творамі, вы-карыстанне ўмоўна-камунікатыўных практыкаванняў імітацыйнага ха-рактару (літаральнае паўтарэнне, падстаноўка персанажаў, транс-фармацыя тэксту, камбінацыя) і камунікатыўных уласна маўленчых практыкаванняў (складанне і разыгрывание дыялогаў па прапанава-ным змесце, апорных словах, тэме або апісанні маўленчай сітуацыі.

Правядзіце кантрольны эксперымент, які па сваёй методыцы ад-павядае канстатуючаму.

У заключэнні адзначце ролю малых фальклорных форм у развіцці беларускага маўлення рускамоўных дашкольнікаў, акрэсліце эфектыўнасць праведзенага даследавання.

Літаратура

1. Абабурка М. В. Культура беларускай мовы. Мн., 1994.

2. Асновы культуры мовы і стылістыкі / Пад рэд.
У. В. Анічэнкі. Мн.,1992.

3. Барташэвіч Г. А. Вершаваныя жанры беларускага фа­
льклору. Мн., 1972.

4. Библер В. С. Понимание Л. С. Выготским внутренней речи
и логики диалога // Риторика. 1995, № 2.

5. Валюсинская 3. В. Вопросы изучения диалога в работах
советских лингвистов // Синтаксис текста. М., 1979.

6. Вітка В. Дзе жывуць словы . Мн., 1995.

' 7. Йотов И. Диалог в общении и обучении. София, 1979.

8. Калеснік У., Янкоўскі Ф. Вусная мова I выразнае чытанне.
Мн., 1962.

9. Лагутин В. И. Проблема анализа художественного диало­
га. Кишинев, 1991.

10. Ушакова О. С. Развитие речи дошкольников. М., 2001.

11. Якубинский Л. П. О диалогической речи // Якубинский Л. П.
Избр. работы. М., 1986.

Тэма 7. Беларуская народная казна як сродак развіцця звяз-нага маналагічнага маўлення дашкольнікаў План

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя аспекты развіцця звязнага маўлення дашкольнікаў.

1.1. Станаўленне звязнага маналагічнага маўлення ў дашколь-
ным узросце.

1.2. Праблема развіцця маналагічнага маўлення ў дашкольнай
лінгвадыдактыцы.

1.3. Роля народнай казкі ў развіцці маўлення дашкольніка.

2. Уплыў беларускай народнай казкі на развіццё маналагічнага
маўлення дашкольнікаў.

2.1. Месца беларускай народнай казкі ў выхаваўчым працэсе дашкольнай установы.

2.2. Узровень азнаямлення дзяцей з беларускай народнай казкай.

2.3. Маўленчае развіццё дзіцяці на аснове беларускай народнай
казкі.

Заключэнне.

Выкарыстаная літзратура. Дадаткі.

Аб'ект даследавання: маўленчая дзейнасць дзяцей дашкольна-

га ўзросту.

Прадмет даследавання: працэс развіцця звязнага беларускага маўлення старэйшых дашкольнікаў на аснове беларускай народнай казкі.

Мэта даследавання: распрацаваць і абгрунтаваць прыёмы развіцця маналагічнага беларускага маўлення ў рускамоўных да-школьнікаў сродкамі беларускай народнай казкі.

Ва ўводзінах раскрыйце актуальнасць даследавання, вызначце яго змест, мэту, задачы, гіпотэзу, пакажыце навізну праведзенай работы.

У першым раздзеле раскрыйце псіхалагічныя, лінгвістычныя і лінгвадыдактычныя характарыстыкі паняццяў «звязнае маўленне», «тэкст», «дыялог», «маналог», дайце агляд даследаванняў, дзе раз-глядаюцца пытанні развіцця звязнага маўлення дашкольнікаў, зрабіце аналіз праблемы развіцця звязнага маўлення сродкамі мас-тацкай літаратуры і фальклору, дайце лаканічную, грунтоўную харак-тарыстыку беларускіх народных казак, сцісла скажыце пра багатую спадчыну казачнага эпасу беларускага народа.

У канстатуючым эксперыменце пры вызначэнні месца народнай казкі ў выхаваўчым працэсе правядзіце анкетаванне, зрабіце аналіз тэкстаў, ці можна іх выкарыстаць для развіцця маналагічнага маўлен-ня. Каб ацаніць узровень азнаёмленасці дзяцей з беларускай казкай, выкарыстайце такія крытэрыі, як колькасць названых казак, персана-жаў, узнаўленне асноўнага зместу, уменне даць характарыстыку асноўным персанажам, пераказаць 1—2 з названых казак.

Фарміруючы эксперымент накіруйце на распрацоўку метадаў і прыёмаў развіцця маналагічнага маўлення дашкольнікаў.

Каб праверыць вынікі фарміруючага эксперыменту, правядзіце кантрольны эксперымент, які нагадвае па сваёй методыцы канстатую-чы. У заключэнні адзначце вынікі зробленай работы.

Літаратура

1. Бараг Л. Г. Беларуская народная казка. Мн., 1969.

2. Барташэвіч Г. А. Дзіцячы фальклор. Мн., 1972.

3. Каўрус А. А. Культура слова. Мн., 1983.

4. Лепешаў I. Я. Лінгвістычны аналіз літаратурнага твора
Мн., 1982.

5. Лотман Ю. А. Анализ художественного текста. Л., 1972.

6. Малажай Г. М. Лінгвістычны аналіз тэксту. Мн., 1982.

7. Тураева 3. . Лингвистика текста. М., 1986.

8. Усова А. П. Русское народное творчество в детском саду
М.,1972.

9. Ушакова О. С. Развитие речи дошкольников. М., 2001.

Тэма 8. Развіццё вобразнага маўлення дашкольнікаў у пра­цэсе азнаямлення з дэкаратыуна-прыкладным мастацтвам План

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя асновы праблемы развіцця вобразнага
маўлення дашкольнікаў.

1.1. Паняцце вобразнасці і выразнасш маўлення.

1.2. Псіхолага-педагагічныя асновы развіцця вобразнага маўлен-
ня ў дашкольнікаў.

1.3. Значэнне заняткаў па азнаямленні з дэкаратыуна-прыклад­
ным мастацтвам для развіцця вобразнасці і выразнасці маўлення.

1.4. Праблема развіцця беларускага маўлення ў дашкольнікаў.

2. Развіццё вобразнага беларускага маўлення ў дашколь-
нікаў у працэсе азнамлення з нацыянальным дэкаратыуна-прыклад­
ным мастацтвам.

2.1. Асаблівасці развіцця вобразнага беларускага маўлення да-
школьнікаў.

2.2. Фарміраванне вобразнага беларускага маўлення старэйшых
дашкольнікаў.

Заключэнне.

Выкарыстаная літаратура. Дадаткі.

Аб'ект даследавання: працэс развіцця беларускага маўлення дашкольнікаў.

Прадмет даследавання: працэс фарміравання вобразнага маўлення дашкольнікаў сродкамі беларускага дэкаратыўна-прыклад-нога мастацтва.

Мэта даследавання: распрацаваць і абгрунтаваць методыку фарміравання вобразнага маўлення дашкольнікаў сродкамі дэкара-тыўна-прыкладнога мастацтва.

Задачы даследавання

і. Бызначыць асаблівасці развіцця вобразнага беларускага маўлення старэйшых дашкольнікаў.

2. Распрацаваць прыёмы фарміравання вобразнага беларускага маўлення сродкамі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.

Метадычныя ўказанні

Зрабіце аналіз лінгвістычнай, псіхалагічнай, педагагічнай, мас-тацказнаўчай літаратуры па праблеме.

У працэсе канстатуючага эксперименту правядзіце анкетаванне выхавальнікаў для вызначэння таго, з якімі прадметамі дзкаратыўна-прыкладнога мастацтва знаёмяцца дашкольнікі, як часта гэтая работа плануецца на працягу года. Прапануйце дзецям зрабіць апісанне пред­мета дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, вызначыць сродкі мастацкай выразнасці, што выкарыстоўваюцца дзецьмі ў працэсе расказвання.

Фарміруючы эксперимент накіруйце на дакладную апрацоўку мастацкага матэрыялу, азнаямленне дзяцей са спецыфічнымі асаблівасцямі кожнага віду дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, развіццё ўспрымання, вобразнага мыслення, фантазіі і эмацыянальна-станоўчых адносін да прадметаў нацыянальнага дэка-ратыўнапрыкладнога мастацтва.

Кантрольны эксперимент правядзіце па той жа схеме, што і канстатуючы.

У заключэнні адзначце эфектыўнасць развіцця вобразнага маўлення дзяцей дашкольнага ўзросту ў працэсе азнаямлення з дэка-ратыўна-прыкладным мастацтвам.

Літаратура

1. Ветлугина Н. А. Основные проблемы художественного
творчества детей // Художественное творчество и ребенок. М. 1972.

2. Выготский Л. С. Воображение и творчество в детском воз­
расте. М., 1967.

3. Зубарева И. М. Дети и изобразительное искусство. М., 1969.

4. Казакова Т. Г. Развитие у дошкольников творчества. М., 1985.

5. Карпинская Н. С. Художественное слово и воспитание де­
тей. М., 1972.

6. Ушакова О. С. Струнина Е. М. Методика развития речи де­
тей дошкольного возраста. М., 2003.

Тэма 9. Фарміраванне ўспрымання твораў беларускай мас­тацкай літаратуры План

Уводзіны.

1. Тэарзтычныя аспекты успрымання твораў мастацкай літаратуры.

1.1. Сутнасць эстэтычнага ўспрымання.

1.2. Псіхалагічныя асаблівасці ўспрымання твораў мастацкай
літаратуры.

1.3. Праблема ўспрымання твораў мастацкай літаратуры да-
школьнікамі ў дашкольнай педагогіцы.

2. Азнаямленне дашкольнікаў з творамі беларускай мастацкай
літаратуры.

2.1. Асаблівасці ўспрымання дашкольнікамі твораў беларускай
маоацкай літаратурьі.

2.2. Змест і метады работы па азнаямленні дашкольнікаў з тво-
рамі беларускай мастацкай дзіцячай літаратуры.

Заключэнне.

Выкарыстаная літаратура. Дадаткі.

Аб'ект даследавання: мастацка-маўленчая дзейнасць да-школьнікаў.

Прадмет даследавання: працэс развіцця ў старэйшых да-школьнікаў успрымання мастацкай літаратуры.

Мэта даследавання: вывучэнне асаблівасцей успрымання літа-ратурнага твора старэйшымі дашкольнікамі; распрацоўка зместу і ме-тадаў фарміравання ў дзяцей успрымання твораў мастацкай літаратуры.

Задачыдаследавання

1. Ахарактарызаваць практыку фарміравання успрымання літара-
турнага твора ў старэйшых дашксльнікаў у дашкольных установах
Беларусі.

2. Вызначыць узровень успрымання старэйшымі дашкольнікамі
твораў мастацкай літаратуры і яго сувязь са слоўнай творчасцю дзяцей.

3. Адабраць літаратурныя творы беларускай дзіцячай літаратуры
для чытання і расказвання рускамоўным дашкольнікам.

4. Распрацаваць і абгрунтаваць метады і прыёмы фарміоавання
ў рускамоўных дашкольнікаў успрымання твораў беларускай дзіцячай
літаратуры.

Метадычныя ўказанні

Раскрыйце сутнасць эстэтычнага ўспрымання, разгледзьце праблему эстэтычнага ўспрымання адносна філосафаў, мастацтваз-наўцаў, псіхолагаў, педагогаў .

У канстатуючым эксперыменце разгледзьце змест і метады аз-наямлення дзяцей з літаратурнымі творамі ў праграмна-метадычных дакументах, прааналізуйце практыку работы дашкольных устаноў па гэтым пытанні, вызначце асаблівасці ўспрымання рускамоўнымі даш-кольнікамі твораў беларускай дзіцячай літаратуры. 3 гэтай мэтай вы-карыстайце сістэму заданняў, распрацаваных А. С. Ушаковай, С. Н. Чэмартан, на вызначэнне жанру твора, разумение спецыфікі жанру, разумение зместу твора, выдзяленне моўных выразных срод-каў. Асобна прапануйце задание на элементарную слоўную твор-часць: «Прыдумай і раскажы што-небудзь — казку ці апавяданне» (жанр, змест, лагічнасць, закончанасць будовы твора, граматычная правільнасць маўлення, выкарыстанне моўных выразных сродкаў).

У фарміруючым эксперыменце разгледзьце пытанні адбору мастац-кіх твораў, змест, метады і прыёмы эксперыментальнага навучання.

Вынікі эксперыментальнага навучання вызначце з дапамогай кантрольнага эксперыменту, які праводзіцца па той жа методыцы, што і канстатуючы.

У заключэнні акрэсліце асноўныя педагагічныя ўмовы, што спры-яюць развіццю ў рускамоўных дашкольнікаў успрымння твораў бела­рускай мастацкай літаратуры.

Літаратура

1. Гуровйч Н., Береговая Л., Логинова В. Ребенок и книга. М.,
1992.

2. Дусавицкий А. Воспитывая интерес. М., 1984.

3. Дьяченко О. Воображение дошкольника. М.,1992.

4. Запорожец А. В. Избр. психол. труды: В 2 т. М.,1986.

5. Карпинская Н. С. Художественное слово и воспитание де­
тей. М. ,1972.

6. Леонтьев А. Н. Психология образа // Вестник МГУ. Сер.
14. Психология. 1979. № 2.

7. Стрелкова Л. Уроки сказки. М., 1989.

8. Хризман Т., Еремеева В., Лоскутова Т. Эмоции, речь и ак­
тивность мозга ребенка. М., 1991.

9. Эмоциональное развитие дошкольника / Под ред. А. Коше-
левой. М., 1985.

Тэма 11. Фарміраванне культуры маўленчых зносін у ста-рэйшых дашкольнікаў План

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя асновы фарміравання культуры маўленчых зносін.

1.1. Паняцце культуры маўленчых зносін.

1.2. Асаблівасці фарміравання культуры маўленчых зносін.

1.3. Лінгвадыдактычныя асновы навучання маўленчаму этыкету
дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

2. Фарміраванне маўленчага этыкету ў старэйшых дашкольнікаў.

2.1. Асаблівасці выкарыстання маўленчага этыкету ў працэсе
зносін старэйшых дашкольнікаў між сабой і з дарослымі.

2.2. Педагагічныя ўмовы арганізацыі і навучання старэйшых да-
школьнікаў культуры маўленчых зносін.

Заключэнне.

Выкарыстаная літаратура. Дадаткі.

Аб'екгп даследавання: культура маўленчых зносін дзяцей старэй­шага дашкольнага ўзросту.

Прадмет даследавання: працэс навучання маўленчаму этыкету дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

Мэта даследавання: распрацаваць методыку фарміравання культуры маўленчых зносін і навучання маўленчаму этыкету дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту.

Задачи даследавання

1. Вызначыць структурныя кампаненты культуры маўленчых зносін.

2. Вызначыць узроўні валодання мауленчым этыкетам дзяцей
старэйшага дашкольнага ўзросту.

3. Вызначыць псіхолага-педагагічныя ўмовы і распрацавць
прыёмы навучання старэйшых дашкольнікаў маўленчаму этыкету.

Метадычныя ўказанні

У першым раздзеле зрабіце аналіз фарміравання культуры маўленчых зносін і лінгвадыдактычных асноў навучання маўленчаму этыкету дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту . Дайце вазначэнне базісйых паняццяў: «мова», «маўленне», «зносіны», «маўленчыя зносіны», «маўленчая дзейнсць», «культура маўленчых зносін», «маўленчы этыкет».

У канстатуючым эксперыменце выявіце наяўнасць у дзяцей уяўленняў аб правілах і нормах маўленчага этыкету. 3 гзтай мэтай па-

назірайце за мзўленчымі зносінамі дзяцей і правядзіце індывідуаль-ныя г^аркі. у якіх звярніцеся да іх з пытаннем, адказ на якое патрабуе веяання правіл маўленчага зтыкету.

У фарміруючым зксперыменце акрэсліце ўмовы навучання ста-рэйшыс дашкольнікаў правілам і нормам маупенчых зноен. Здзейсніце ў працэсе навучання камунікатыўна-сітуацыйны падыход да навучання 'дзяцей маўленчаму этыкету. Падзял.це навучанне маўленчаму э?ыкету на трь. этапы: інфармацыйна-лекс.чны, лексіка-граматычны.экспрэсіўна-маўленчы.

На заключным этапе работы правядзіце кантрольны эксперимент для выяўлення эфектыўнасці прапанаванай методык, навучання маулен-чаму этыкету. У заключэнні адзначце асноўныя вын.к. даследавання.

Літаратура 1 Арушанова А. Г. Речь и речевое общение детей. М., 1999. 2. Карпова С. Н., Лысюк Л. Г. Игра и нравственное развитие.

^М" ^Клюева Н. В., Касаткина Ю. В. Учим детей общению. Яро­славль. 1996. . ._QQe,

4 Лисина М. И. Проблемы онтогенеза общения. М., 19аь.

5'Рузская А.Г. Развитие общения дошкольников со свер-

"Совами. Павлова Н. Д., Замесова И. А. Рвчь в о_6ще-

нии человека. М.,1989.

7. Якобсон С. Г. Психологические проблемы этического раз­вития детей. М., 1984. ■

Тэма 12. Развіццё звязнага маўлення ў працэсе азнаямлен-ня дашкольнікаўзтворамі выяўленчага мастацтва

План

Уводзіны. . -1 Тэарэтычныя асновы развіцця звязнага маўлення дашкольнікау. 1.1. Лінгвістычныя і псіхалагічныя асновы развщця звязнага маўлення дашкольнікаў.

1 2 А^аблівасйі развіцця звязнага маўлення дашкольнікау.

13. Роля твораў'выяўленчага мастацтва ў развіцці маулення да-

школьнікаў. „ „»..«„»« 2. Фарміраванне навыкаў звязнага выказвання у працэсе азнаям-

_лення з творамі выяўленчага мастацтва.

2 1 Узроўні звязнага маулення дзяцей дашкольнага узросту.

2.2. Маўленчая актывізацыя дзяцей на занятках выяўленчай дзейнасцю.

Заключэнне.

Выкарыстаная літаратура. Дадаткі.

Аб'ект даследавання: развіццё звязнага маулення старэйшых дашкольнікаў.

Прадмет даследавання: працэс развіцця звязнага маулення ста­рэйшых дашкольнікаў сродкамі ўзаемасувязі выяўленчай і мастац-ка-маўленчай дзейнасці.

Мэта даследавання: выяўленне магчымасцей слова і выяўлен-чага мастацтва як сродкаў, што забяспечваюць самавыяўленне асо-бы дзіцяці ў працэсе творчай дзейнасці, і распрацоўка на гэтай аснове сістэмы ўзаемадзеяння мастацка-маўленчай выяўленчай дзейнасці старэйшага дашкольнага ўзросту.

Заданы даследавання

1. Вызначыць магчымасці ўзаемадзеяння мастацка-маўленчай і
выяўленчай дзейнасці ў развіцці звязнага маулення старэйшых да-
школьнікаў.

2. Ахарактарызаваць стан праблемы ўзаемадзеяння слоўнага і
выяўленчага мастацтва ў педагагічным працэсе на сучасным этапе.

3. Распрацаваць змест і формы развіцця звязнага маулення ста­
рэйшых дашкольнікаў на аснове ўзаемадзеяння выяўленчай і мастац-
ка-маўленчай творчасці.

Метадычныя ўказанні

Ва ўводзінах абгрунтоўваецца актуальнасць праблемы, прад-стаўляецца навуковы апарат даследавання, вызначаюцца аб'ект, прадмет, мэта, задачы, гіпотэза даследавання, раскрываецца навуковая навізна, указваюцца асноўныя этапы вопытна-эксперыментальнай работы.

У асноўнай частцы зрабіце аналітычны агляд даследаванняў ай-чынных і замежных лінгвістаў, педагогаў, псіхолагаў па акрэсленай праблеме, разгледзьце асаблівасці развіцця звязнага маулення да-школьнікаў, пытанне ўзаемасувязі маўлення і выяўленчай дзейнасці адносна актыўнага ўключэння ў гэты працэс дзяцей.

Неабходна правесці эксперыментальнае даследаванне узае-мадзеяння маўленчай і выяўленчай дзейнасці дзяцей, якое складаец-ца з трох этапаў: канстатуючага, фарміруючага, кантрольнага. Мэтаю канстатуючага этапа з'яўляецца выяўленне сфарміраванасці і адлюс-травання вобразаў навакольнага свету дзецьмі ў вербальнай і

графічнай формах; вызначэнне ўзроўняў выразнасці звязнага маўлення. 3 гэтай мэтай дзецям можна прапанаваць задание: ства-пыць мапюнак на пэўную тэму і расказаць выхавальніку пра тое, што ён намаляваў. Пры правядзенні аналізу апавяданняў асобую увагу звяонуиь на наступныя моманты: . арыгінальнасць тэматыкі ў малюнку і апавяданні, выкарыстанне

сродкаў выразнасці ў малюнку і пры расказванні; . уменне паслядоўна і дакладна пабудаваць апавяданне у адпавед-

насці з задумай малюнка; • паўната выкарыстання лексікі тэксту ў адпаведнасці з малюнкам, . правільнасць будовы сказаў у адпаведнасці з адлюстраваннем на

малюнку.

Фарміруючы эксперымент накіраваць на арганізацыю стварэння спецыяльных умоў і распрацоўкі сістэмы работы па развіцц. звязнага маўлення дзяцей сродкамі ўзаемасувязі мастацка-мауленчай і

выяўленчай дзейнасці.

Пры правядзенні кантрольнага этапа эксперыменту выкарыстаць задание, аналагічнае таму, што прапаноўвалася дзецям на канстату-

ючым этапе. „ -. У заключэнні адзначыць эфектыўнасць праведзенаи работы.

Літаратура 1. Выготский Л. С. Воображение и творчество в детском воз­расте. М.,1967.

2 Дьяченко О. М. Воображение дошкольника. М., 19bb.

3 Зарубина Н. Д. Методика обучения связной речи. М.,1977

4 Зубарева Н М. Дети и изобразительное искусство. М., 19ЬУ.

5. Карпинская Н. С. Художественное слово и воспитание де­тей. М., 1972. _пги

6 Ушакова О. С. Развитие речи дошкольников. М., 2Jul.

7 Флерина Е А. Эстетическое воспитание дошкольника. М., 1961

8. Цейтлин С. Н. Язык и ребенок. Лингвистика детской речи. М., 2000.

Тема 13. Развитие творческой активности старших до­школьников в художественно-речевой деятельности

План

Введение.

1. Теоретические основы формирования творческой активности

детей дошкольного возраста.

1.1. Психолого-педагогические основы развития творческой ак­
тивности детей дошкольного возраста.

1.2. Специфика эстетического воздействия художественного
слова на творческую активность детей.

1.3. Проблема развития творческой активности дошкольников в
теории и практике дошкольной педагогики.

2. Произведения художественной литературы и фольклора как средство развития творческой активности детей.

2.1. Диагностика творческой активности старших дошкольников.

2.2. Методы и приемы формирования творческой активности детей
на основе произведений художественной литературы и фольклора.

Заключение.

Список использованной литературы.

Приложение.

Объект исследования: процесс развития творческой активности детей дошкольного возраста.

Предмет исследования: формирование творческой активности детей дошкольного возраста посредством произведений художес­твенной литературы и фольклора.

Цель исследования: разработка путей развития творческой лич­ности дошкольника в процессе ознакомления с произведениями худо­жественной литературы и фольклора.

Задачи исследования

1. Охарактеризовать условия использования произведений
художественной литературы и фольклора в педагогическом процессе
дошкольного учреждения.

2. Провести диагностику творческой активности дошкольников.

3. Разработать методику формирования творческой актив­
ности дошкольников на основе произведений художественной лите­
ратуры и фольклора.

Методические указания

Во введении обоснуйте актуальность проблемы, представьте на­учный аппарат исследования, выделите его основные этапы.

В первой главе дайте анализ философских и психолого-педаго­гических основ творческой активности детей старшего дошкольного возраста, отметьте специфику творческого воздействия слова на ак­тивность дошкольника, рассмотрите и проанализируйте проблему творческого развития дошкольника в теории и практике дошкольной педагогики. Здесь изложите задачи и результаты опытно-эксперимен-

тальной работы, проанализируйте полученные результаты, выделите условия, способствующие развитию творческой активности детей. Констатирующий этап эксперимента может быть направлен на выяв­ление особенностей восприятия детьми произведении художествен­ной питрратуры и фольклора, изучение характера творческих прояв­лений детьми в инсценировании по сюжетам художественной литера­туры и фольклора. Экспериментальная работа предполагает индивидуальные беседы с детьми по восприятию литературных про­изведений, анализ содержания книжных уголков и театрально-игро­вых уголков, наблюдение самостоятельной художественно-речевой деятельности детей, а также диагностику уровня сформированности игровых навыков (Калинин Р. Р. Психолого-педагогическая диагности­ка в детском саду. СПб., 2003).

Формирующий этап эксперимента предполагает разработку пу­тей развития творческой активности дошкольника с учетом принципа интеграции разных видов художественной деятельности одним тема­тическим содержанием.

С целью выявления эффективности разработанной системы развития творческой активности личности по окончании формирую­щего этапа эксперимента провести контрольное обследование детей по той же методике, что и констатирующие опыты.

В заключении отметьте изменения в показателях творческих проявлений детей, покажите, в какой степени были решены постав­ленные задачи, подтвердилась ли поставленная гипотеза.

Литература

1. Белобрыкина О. А. Маленькие волшебники, или на пути к
творчеству. Новосибирск, 1993.

2. Вообрази себе. Поиграем — помечтаем / Пер. с англ. М.,

1994.

3. Выготский Л. С. Собр. соч.: В 6 т. М., 1982.

4. Джонс Д. Методы проектирования, М., 1977.

5. Дьяченко О. Воображение дошкольника. М., 1988.
6 Матюшин А. Загадки одаренности. М., 1993.

7. Мелик-Пашаев А., Новлянская 3. Ступеньки к творчеству.

М., 1987. . _

8 развитие творческой активности школьников / ! юд ред.

А Матюшкина. М., 1991.

9. Хризман Т., Еремеева В., Лоскутова Т. Эмоции, речь и ак­
тивность мозга ребенка. М., 1991.

10. Художественное творчество и ребенок / Под ред.
Н. А. Ветлугиной. М., 1972.

Тома 14. Фарміраванне звязнага апавядальнага выказвання дашкольнікаў з дапамогай мадэліраванняПлан

Уводзіны.

1. Тэарэтычныя асновы развіцця звязнага маўлення дзяцей
дашкольнага ўзросту.

1.1. Лінгвістычныя і псіхалінгвістычныя аспекты развіцця звязна­
га маўлення.

1.2. Псіхолага-педагагічныя асновы развіцця звязнага маўлення
дашкольнікаў.

1.3. Мадэліраванне як сродак развіцця звязнага маўлення дзяцей
дашкольнага ўзросту.

1.4. Метадычныя асновы развіцця звязнага маўлення да-
школьнікаў у тэорыі і практыцы дашкольнай педагогікі.

2. Развіццё звязнага апавядальнага маўлення дашкольнікаў на
аснове мадэліравання.

2.1. Асаблівасці развіцця звязнага маўлення старэйшых дашкольнікаў.

2.2. Педагагічная тэхналогія развіцця звязнага маўлення да-
школьнікаў з выкарыстаннем мадэліравання.

Заключэнне.

Выкарыстаная літаратура. Дадаткі.

Аб'ект даследавання: працэс развіцця звязнага маўлення ста­рэйшых дашкольнікаў.

Прадмет даследавання: фарміраванне навыкаў звязнага апавя­дальнага выказвання на аснове мадэліравання.

Мэта даследавання: распрацаваць тэхналогію развіцця звязнага маўлення дзяцей старэйшага дашкольнага ўзросту на аснове мадэ-ліравання.

Задачыдаследавання

1. Зрабіць тэарэтычны аналіз навуковай літаратуры па праблеме
даследавання.

2. Распрацаваць педагагічную тэхналогію развіцця звязнага
маўлення з выкарыстзннем мадэліравзння.

Метадычныя ўказанні

У першым раздзеле разгледзьце гісторыка-філасофскія, лінгвістычныя, псіхолага-педагагічныя і метадычныя асновы развіцця звязнага маўлення. Канкрэтызуйце паняцце «звязнае маўленне ста-

рэйшых дашкольнікаў» на аснове вызначэння сацыяльнага статусу мовы і яе ролі ў жыцці чалавека 1 грамадства.

У працэсе канстатуючага эксперыменту вызначце:

• ступень распрацаванасці праблемы развіцця звязнага маўлення
старэйшых дашкол.ьнікаў з выкарыстаннем мадэліравання ў прак-
тычнай дзейнасці ДАУ;

• узроўні сфарміраванасці звязнага маўлення ў старэйшых дашкольнікаў.

3 гэтай мэтай правядзіце анкетаванне выхавальнікаў, прапануй-це старэйшым дашкольнікам тры серыі заданняў: расказаць цікавы выпадак са свайго жыцця (звязнасць маўлення), скласці апавяданне з калектыўнага вопыту (паслядоўнасць маўлення), скласці творчае апа­вяданне (лагічнасць маўлення). Ацэнку ўзроўню сфарміраванасці звязнага маўлення ў дашкольнікаў неабходна праводзіць з улікам наяўнасці ў маўленні наступных якасцей: звязнасці (уменне ўсе сказы ў тэксце звязваць паміж сабой па змесце і для афармлення гэтай змястоўнай сувязі выкарыстоўваць моўныя сродкі), паслядоўнасці (вызначэнне парадку сказаў у тэксце ходам падзей у рэчаіснасці ці ў адпаведнасці з сюжэтнай задумай), лагічнасці ( кампазіцыйная струк­тура, якая адпавядае адпаведным правілам пабудовы выказвзння, адсутнасць лагічных супрацьлегласцей і парушэнняў унутры тэксту, адпаведнасць тэксту тэме). На аснове вызначаных крытэрыяў і паказ-чыкаў звязнага маўлення вызначце ўзроўні звязнага маўлення ў дзя-цей старэйшага дашкольнага ўзросту.

У фарміруючым эксперыменце пакажыце сістэму работы па фарміраванні звязнага маўлення старэйшых дашкольнікаў на аснове мадэліравання. Яна можа ўключаць тры этапы: 1) развіццё вобразна-га ўспрымання маўленчых адзінак, фарміраванне ўмення асэн-соўваць мастацкі вобраз з апорай на моўныя сродкі выразнасці, 2) фарміраванне ўяўленняў аб структуры тэксту, навучанне «чытанню» мадэлей, 3) самастойнае састаўленне творчых апавяданняў і апавя-данняў з уласнага вопыту з выкарыстаннем мадэліравання. Мэта пер-шага этапа заключаецца ў навучанні дзяцей успрыманню моўных адзінак у разнастайных значэннях, у навучанні суаднясенню моўных адзінак і вобразаў прадметаў. Мэта другога этапа вызначаецца развіццём уменняў выкарыстоўваць мадэль у працэсе састаўлення расказаў. Мэта трэцяга этапа складаецца з навучання дзя.цей самас-тойнаму састаўленню творчых апавяданняў і апавяданняў з уласнага вопыту з апорай на мадэль, развіццё ўменняў у галіне звязнага маўлення (кампазіцыя апавядання, паслядоўнасць, лагічнасць выкладання, адпа­веднасць тэме, варыятыўнасць апавяданняў) і фарміраванне ўменняў, звязаных з выкарыстаннем моўных сродкаў выразнасці.

Для ацэнкі эфектыўнасці тэхналогіі развіцця звязнага маўлення з выкарыстаннем мадэліравання правядзіце кантрольны эксперымент даныя якога супастаўце з вынікамі, якія былі атрыманы ў канстат\/ю-чым эксперыменце.

У заключэнні прадстаўце асноўныя вынікі даследавання, якія ты-чацца тэарэтычнага вывучэння праблемы і вынікаў педагагічнага эксперыменту.

Літаратура

1. Ахманова О. С. Словарь лингвистических терминов. М., 1966.

2. Гальперин И. Р. Текст как объект лингвистического иссле­
дования. М., 1981.

3. Короткова Э. П. Обучение рассказыванию в детском саду
М., 1982.

4. Лурия А. Р. Речь и мышление. М., 1976.

5. Ушакова 0. С. Развитие речи дошкольников. М., 2001.

В О П Р О С Ы