Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері

1.Диэлектрик өтімділігі өте жоғары.

2.Диэлектриктер өрісі кернеулігімен индукция.

Векторлары өзара сызықты байланысқан.

3.Диэлектриктік өтімділік электр өрісі кернеулігіне тәуелді.

4.Поляризация уақытында дипольдық моменттердің электр өрісі кернеулігінің кешігіп жүруі.

Дипольдік моменттің электр өрісі кернеулігімен кемігу сызығына гистерезис деп аталады. Мұндай құбылыс магниттелетін заттарда ұшырайды яғнни кездеседі. Сонда қалдық магнетизмнің әсерінен бір түрлі заттар өзінің магниттелу қасиеттерін сақтап қалып тұрақты магнитке айналады. Бірақ оларда өздерінің кюри температурасына ие. Мұндай зерттеулер негізінен лабараториялық жұмыстармен дәлелденген. Ал табиғатта оны бұл құбылысты өте қиын. Себебі температурадан тыс ол заттарға өте күрделі күштер әсер етуінен және табиғаттағы перомагнетиктер жер қыртысында өте шұңқырда жатады.

1820 жылы дат физигі Х. Эрстед магнит тілшесіне электр тогының бағыттайтын әсерін байқаған. Сол аралықта француз физигі А.М. Ампер тогы бар екі өткізгіштің өзара әсерлесуін ашып, толығымен зерттеді. Магниттік өзара әсерлесу тек қозғалыстағы электр зарядтарына (токтарға) тән екендігі анықталды. Токтардың магниттік өзара әсерлесуі материяның ерекше түрі – магнит өрісі-арқылы жүзеге асады. Магнит өрісінің негізгі қасиеті – сол өрісте орналасқан тогы бар өткізгішке күштің әсер етуі. Магнит өрісінің қасиеттерін зерттеу үшін тогы бар рамка қолданылады.

Берілген нүктедегі магнит өрісінің бағыты ретінде рамкаға жүргізілген Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru оң нормалінің өрістегі бағыты алынады. Тогы бар рамкаға әсер ететін күштер жұбының айналдыру моменті

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - тогы бар рамканың магниттік моменті, Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - магнит индукциясының векторы деп аталатын магнит өрісінің сандық сипаттамасы.

Біртекті магнит өрісінің берілген нүктесіндегі магнит индукциясымагниттік моменті бірге тең рамкаға, оған жүргізілген оң нормаль өріс бағытына перпендикуляр болғандағы, әсер ететін максималды айналдыру моменті арқылы анықталады.

Магнит индукцияның өлшем бірлігі -тесла (Тл).

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru элементі өрістің кейбір нүктесінде Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru индукциясын тудыратын Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru тогы бар өткізгіш үшін Био-Савар-Лаплас заңы төмендегідей өрнектеледі.

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - токтың Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru элементінен өрістің қарастырылып отырған нүктесіне жүргізілген радиус-векторы, Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru = 4π·10-7 Гн/м – магнит тұрақтысы. Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - ның бағыты Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru және Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторларының бағытына перпендикуляр, яғни олар жатқан жазықтыққа перпендикуляр. Бұл бағытты оң бұрғы ережесібойынша анықтауға болады: егер бұрғының ілгерілемелі қозғалысының бағыты элементтегі токтың бағытымен дәл келсе, онда бұрғы сабының айналу бағыты Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының бағытымен дәл келеді.

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының модулі төмендегі өрнекпен анықталады:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru және Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторлары арасындағы бұрыш.

Электр өрісі сияқты, магнит өрісі де суперпозицияприципіне бағынады: бірнеше токтар тудыратын қорытқы өрістің магнит индукциясы әрбір жеке токтың тудыратын өрістерінің магнит индукцияларының векторлық қосындысына тең:

.

Био-Савар-Лаплас заңының суперпозиция принципімен қоса қолдануы кейбір токтардың магнит өрістерін анықтауға мүмкіншілік береді.

1. Түзу токтың магнит өрісі:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - ток пен қарастырылып отырған нүктенің ара қашықтығы.

2. Дөңгелек токтың центріндегі магнит өрісі:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - дөңгелек токтың радиусы.

Магнит индукциясының сызықтарыдеп әр нүктесінде жүргізілген жанамалары өрістің сол нүктесіндегі Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru магнит индукциясы векторымен бағыттас болатындай етіп жүргізілген сызықтарды атайды. Индукция сызықтарын оларға перпендикуляр орналасқан бірлік бет арқылы өтетін сызықтар саны сол жердегі Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының модуліне тең (немесе пропорционал) болатындай қоюлықпен жүргізеді.

Магнит индукциясының сызықтары әрқашан тұйықталған болады және тогы бар өткізгішті қамтиды. Үздіксіз сызықтарды иеленетін векторлық өрісті құйынды өріс деп атайды. Магнит өрісі - құйынды өріс.

Магнит өрісін сипаттау үшін магнит индукциясымен қатар басқа физикалық шаманы қолданады – ол магнит өрісінің Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ruкернеулігі. Вакуумде ол магнит индукция векторымен

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru

өрнегі арқылы байланысқан.

Магнит өрісі кернеулігінің өлшем бірлігі – А/м.

Магниттік кернеу ұғымын енгізейік:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru

Магниттік кернеу Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru контурдың пішініне тәуелді, ол контурдың бастапқы және соңғы нүктелерінің орындарымен ғана анықталмайды.

Кез келген тұйық контур бойымен алынған магниттік кернеу ( Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының циркуляциясы) нолге тең емес. Ол осы контурмен қамтылған токтардың алгебралық қосындысына тең:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - пішіні кез келген Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru контурымен қамтылған тогы бар өткізгіштердің саны. Бұл Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының циркуляциясы жайлы теореманы басқаша вакуумдегі магнит өрісі үшін толық ток заңыдеп де атайды. Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының циркуляциясы жайлы теореманың көмегімен соленоид және тороидтың магнит өрістерін анықтауға болады.

1. Ұзындығы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru , орам саны Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru соленоидтің өрісі:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru .

2. Тороидтың, яғни радиусы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru , тор пішінді өзекшеге оралған сақина тәрізді катушканың, өрісі:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - орамдар саны.

Магнит өрісінің осы өрісте орналасқан Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ток элементіне әсер ететін Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru

күші:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru .

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторының бағытын сол қол ережесі бойынша анықтауға болады: егер сол қолдың алақанын оған Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторы кіретіндей, ал ашылған төрт саусақты өткізгіштегі токпен бағытталатындай етіп орналастырса, онда тік бұрышқа қайырылған бас бармақ токқа әсер ететін күштің бағытын көрсетеді. Ампер күші деп аталатын осы күштің модулі мына өрнектің көмегімен анықталады

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru және Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторлары арасындағы бұрыш. Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru арақашықтықта жатқан, бойларында Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru және Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru тогы бар екі өзара параллель өткізгіштер бір бағыттағы ток өткен жағдайда бір-біріне тартылады да, қарама-қарсы бағытталған ток өткен жағдайда бір-бірінен тебіледі:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru

Магнит өрісінде Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru жылдамдықпен қозғалатын Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru электр зарядына әсер етуші күшті Лоренц күші деп атайды:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru .

Лоренц күшінің бағыты сол қол ережесі бойынша анықталады: егер сол қолдың алақанын оған Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторы кіретіндей, ал ашылған төрт саусақты Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторымен бағытталатындай етіп орналастырса, онда тік бұрышқа қайырылған бас бармақ оң зарядқа әсер ететін күштің бағытын көрсетеді.

Лоренц күшінің модулі:

Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru ,

мұндағы Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru - Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru және Сегнетоэлектриктердің ерекше қасиеттері - student2.ru векторларының арасындағы бұрыш.

Наши рекомендации