Бақылау сұрақтары. 1. Қандай минерал темірдің кені болады, олардың ерекше белгілері, қолдануы және жаратылысы?

1. Қандай минерал темірдің кені болады, олардың ерекше белгілері, қолдануы және жаратылысы?

2. Галогенидтер класына қандай минералдардың тобы жатады?

3. Галит пен сильвиннің ерекше диагностикалау қасиеттері қандай және олар қайда пайдаланады?

Минералдарды жүйелі сипаттау тәртібі: минералдың аты және химиялық формуласы, ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері, генезисі (жаратылысы), парагенетикалық ассоциациясы және қолдану жолдары.

Жай тотықтардың минералдары:кварц SiO₂, халцедон SiO₂, гематит Fe₂O₃, куприт Cu₂O, корунд Al₂O_3., рутил TiO₂, касситерит SnO₂, пиролюзит MnO₂,уранинит UO₂.

Кварц SiO_2. Кварц, тридимит және кристобалитполиморфты модификациялар боп табылады. Кварцтың түрлері – мөлдіртас, аметист, морион, раухтопаз.Кварцтың қаттылығы жоғары (7), жіктілігі аса жетілмеген, жылтырлығы шыныша және жарылымы бақалшақтай. Кристалдар пішіндері призмалар мен дипирамидалар (8 – суретке сәйкес).

1 2 3 4 5

8 – сурет. Жай тотықтардың кристалдар пішіні

ß кварцтың гексагондық дипирамидасы гексагондық призмамен комбинацияда (1) және гексагондық дипирамидасы (2), сол және оң кварц (3); гематиттің кристалдары (4-5)

Асбест тәріздес (асбест, крокидолит және т.б.) талшықты минералдар кварцты ауыстырғанда «мысықтың көзі», «сұңқардың көзі» және «жолбарыстың көзі» деген агрегаттар пайда болады (9 – суретке сәйкес).

1 2 3 4

5 6 7 8

9 – сурет. Асбест тәріздес (асбест, крокидолит және т.б.) талшықты минералдардың кварцты ауыстыруы

«Мысықтың» (1-2), «сұңқардың» (3-4, 8) және «жолбарыстың» (5-6) «көздері», (7-8) «жолбарыстың+сұңқардың көздері»

Халцедон SiO_2.. Ерекше нықтау (диагностикалау) белгілері.Жоғарғы қаттылық, жіктіліктің аса жетілмегендігі, балауызша жылтырлық және бақалшақ тәріздес жарылымдары.

Генезисі (жаратылысы).Кварц –магмалық, гидротермалық кварцты желілерде, метаморфтық (тақтатастарда, гнейстерде, темірлі кварциттерде) және гипергендік. Халцендон жаратылысы жағынан гидротермалық, ол жанартаудың әрекеттерінен пайда болған. Халцедон және оның түрлері – агаттар, сердоликтер және т.б., қатайған лаваның жарықшаларында және қуыстарында түзіледі, көптеген эффузивтік таужыныстардың бадамдарында кездеседі.

Парагенетикалық ассоциациясы. Кварц граниттік пегматиттерде: дала шпаттар, слюдалар, топаз, берилл; гидротермалық: касситерит, вольфрамит, алтын, молибденит, пирит, халькопирит, турмалин, кальцит, хлорит және т.б.; метаморфтық: мөлдіртас друзалары, хлориттер, рутил, брукит және т.б.; гипергендік – кремень, халцедон.

Қолдануы.Кварцты өндірістің әрбір саласында түрлі оптикалық аспаптар жасауға қолданады, әсемдік бұйымдар үшін мөлдіртас пайдаланады, сағат жасауға, радиотехникада (пьезокварц), оптикалық құралдар, химиялық отқа төзімді ыдыс жасауға, құрылыс, шыны, керамика және металлургия өндірістерінде кең қолданады. Халцедон бірталай ғылыми аспаптарда, өңдеу материалдар ретінде, көркемдік істерде қолданады. Агаттарды және сердоликтарды әшекей және декоративтік материал ретінде пайдаланады.

Гематит Fe₂O₃. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Шиедей-қызыл сызық түсі, жоғарғы қаттылық, пластинка және кейде қабыршақты агрегаттары (8 – суретке сәйкес), магнитсіздігі, жіктілік жоқтығы.

Генезисі (жаратылысы).Ең төмен мөлшерде магмалық сиенитте, гранитте, андезитте, пегматитте және т.б.; метасоматиттерде (скарндарда), гидротермалық желілерде; метаморфиттерде (темірлі кварциттерде); мору қыртысында.

Парагенетикалық ассоциациясы. Магмалық жаратылыста: дала шпаттар, кварц, амфиболдар, пироксендер және слюдалар; скарндықта: магнетит және эпидот; гидротермалықта: кварц және карбонаттар; метаморфтықта: кварц және магнетит; мору қыртысында: диаспор және бемит (бокситтерде), барит, магнетит, гидрогетит, гидрогематит, лимонит, ярозит.

Қолдануы.Гематит – едәуір жеңіл балқығыш, темірге бай кеннің бірі. Тығыз – қан түстес гематит, зергерлік әшекейлік бұйымдар жасауға пайдаланады.

Куприт Cu₂O. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Алмасша жылтырлық, кристалдар пішіні (10 – суретке сәйкес), қызыл түсті сызығы, ал ең маңыздысы сомтума мыс, малахит, азуритпен парагенезисі.

1 2 3 4 5 6 7

10 сурет – Жай тотықтар кристалдарының пішіндері

Куприт кристалы (1); корундтың дитригондық дипирамидасы (2), кеспек тәріздес (3) және призмалық (4) кристалдары; рутилдың кристалдары (5) және егіздігі (6), «шашты» кварц рутилдің кірмелерімен (7)

Генезисі (жаратылысы).Экзогендік халькозин және борнит кендерінің тотығу белдемдерінде. Сомтума мыспен бірге шөгінді таужыныстарда кездеседі.

Парагенетикалық ассоциациясы. Халькозин, борнит, малахит, азурит, сомтума мыс.

Қолдануы.Куприт ең жақсы мыс кендерінің қатарына кіреді.

Корунд Al₂O_3. Түрлері: көк – сапфир, қызыл – рубин. Наждак – тұтас түйірлі корундтық таужыныс, сұр-қара түсті.

Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Кристалдардың кеспек тәріздес және бағаналы пішінімен (10 – суретке сәйкес), жақтарының сызықталуымен, жиі өзіне тән көкшіл-сұр түсі және жоғарғы қаттылығымен (10) оңай белгіленеді.

Генезисі (жаратылысы).Магмалық сиениттерде және анортозиттерде,сирек андезиттерде және базальттарда, сиенитті пегматиттерде. Жапсар-термалық және аймақтық метаморфтық таужыныстарда және шөгінді шашылымдарда кездеседі.

Парагенетикалық ассоциациясы. Магмалық және шөгінді жаратылыста: дала шпаттар, пироксендер, слюдалар; метаморфтықта: андалузит, силлиманит, рутил, диаспор, гематит.

Қолдануы.Корунд пеннаждак (ұсақ кристалды корундты таужыныс) түрпілі материал ретінде пайдаланады. Мөлдір түстелген кристалдары зергерлік істе, асыл тастар ретінде пайдаланады. Рубин дәлдік механикада және әр түрлі оптикалық құралдарда пайдаланады.

Рутил TiO₂. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Тетрагондық және призмалық келбеттері, тізе тәріздес егіздіктері.

Генезисі (жаратылысы).Магмалық, гидротермалық, метаморфтық, экзогендік.

Парагенетикалық ассоциациясы. Кварц, ильменит, гематит, магнетит, корунд. Оның мөлдіртас пен гематиттердегі «шаш тәріздес» түрлері өте көрнекті.

Қолдануы.Керамика шығаруда, металлургияда–құрыш өндіруде, қоңырқай бояу жасайды және радиотехникада, детектор ретінде қолданады.

Касситерит SnO₂. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Рутил мен цирконға ұксас, олардан айырмашылығы – жоғарғы тығыздық (6,8-7) және қаттылық (6-7), жарылымдағы шайырдай немесе майша жылтырлық, дипирамидалық, бағаналы кристалл келбеттері (11 – суретке сәйкес), қоңырлау түсі, кварцпен ассоциациясы. Егіздіктер тән.

1 2 3 4 5 6 7

11 – сурет. Тотық кристалдарының пішіндері

Касситериттің дипирамидалық (1), дипирамидалық-призмалық (2) кристалдары және егіздіктері (3-4); ураниниттің кристалдары (5) және шпинельдің октаэдрі мен «шпинель заңды» егіздігі (7)

Генезисі (жаратылысы).Магмалық (граниттер мен пегматиттермен байланысты), метасоматиттік, әсіресе гидротермалық (кварц-касситеритті және сульфид-касситеритті желілерде өндірістік мөлшерде кездеседі), экзогендік шашылымдарда.

Парагенетикалық ассоциациясы. Магмалық жаратылыста: слюдалар, дала шпаттар, кварц, топаз, флюорит, лепидолит, турмалин және т.б. Пегматиттік желілерде: кварц, слюдалар, альбит, турмалин, колумбит, берилл, сподумен және т.б. Гидротермалық жағдайда: вольфрамит, арсенопирит, пирит, пирротин, сфалерит, халькопирит, галенит және т.б.

Қолдануы. Касситериттік кендер қалайы өндіретін, бірақ минералдық шикізат болады. Ал қалайы қолданатын өндірістері – қаңылтыр, қола (мыспен қорытпасы), жез (мырыш, мыс және қорғасын қорытпасы) шығару, мысты ыдыс-аяқты дәнекерлеу, фольга өндіру және бояу жасау.

Пиролюзит MnO₂. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Басқа қара түсті сызығы бар марганецті минералдардан айырмашылығы – жетілген жіктілік, морттылық және төмен қаттылық.

Генезисі (жаратылысы).Гидротермалық кенорындарындақышқыл ортада, жер бетінде кең тараған марганецтің табиғи тотығы ретінде, тотығуға белсенділігі жоқ.

Парагенетикалық ассоциациясы. Манганит, вернадит, псиломелан, гаусманит және басқа марганецті минералдар, лимонит.

Қолдануы.Таза пиролюзитті кендер электрлік батарея шығаруында, шыны өндірісінде (шынылардың жасыл түсін жоюға), химиялық препараттарда, бояу, олифа, тері өндірістерінде қолданады.

Уранинит UO₂. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Уранинитке тәнқара түс, жарылымдарда күшті шайырдай жылтырлық, жоғарғы тығыздық және күшті радиоактивтілік, кристалдардың кельбеттері кубтық, бағынышты октаэдр мен ромбододекаэдрдің жақтары дамыған (11 – суретке сәйкес).

Генезисі (жаратылысы).Уранинит граниттік және сиениттік пегматиттерде, гидротермалық кенорындарында. Урандық кенорындарындағы тотыққан белдемдердің керіштік қабаттарында экзогендік урандық қара дақ пайда болады. Шөгінді су алқаптарының жағалау кенорындарында болуы мүмкін.

Парагенетикалық ассоциациясы. Магмалық жаратылыста: сирек жерлер, ниобий, тантал, колумбит, монацит, турмалин, циркон, дала шпаттар, слюдалар. Гидротермалық кенорындарында: никелин, смальтин, хлоантит, сомтума висмут, күшәла, күміс, аргентит, гематит, темір мен кальций карбонаттары, флюорит және т.б.

Қолдануы.Күміс пен қосымша радий өндіріледі, аса күшті ішкі ядролық энергиясын атомдық өнеркәсіптер пайдаланады. Радий препараттары медицинада қатерлі ісік ауруларды емдеуге қолданады және т.б.

Күрделі тотықтардың минералдары:шпинель MgAl₂O₄, магнетит FeFe₂O₄, хромит FeCr₂O₄, ильменит FeTiO₃, колумбит (Fe,Mn)(Nb,Ta)₂O₆, танталит (Fe,Mn)(Ta,Nb)₂O₆.

Шпинель MgAl₂O₄. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Неше түрлі түске (қызыл, қызғылт, жасыл, көк, күлгін және т.б.) боялған мөлдір асыл шпинельдер деп аталатын түрлері бар. Кристалдардың габитусы октаэдрлік (11 суретке сәйкес), қаттылығы жоғарғы (8) және парагенезисі.

Генезисі (жаратылысы).Ол жапсар-метасоматиттік скарндық, сирек аса негізді магмалық таужыныстарда, кристалдық тақтатастар мен гнейстерде кездеседі. Жер бетінде тұрақты және шашылымдарда жиналады.

Парагенетикалық ассоциациясы. Ол жапсар-метасоматиттік скарндық ассоциациясында, диопсид, форстерит, флогопит, гранат, магнетитпен кездеседі. Магмалық жаратылыста: анартастар, пироксендер, оливин, скаполит, хондродит.

Қолдануы.Мөлдір асыл шпинель – асыл тас ретінде пайдаланады.

Магнетит FeFe₂O₄. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Магниттілігі, қара түсті сызығы және кристалдардың октаэдрлік габитусы (12 – суретке сәйкес).

1 2 3 4 5

12 – сурет. Тотық кристалдарының пішіндері

Магнетиттің ромбододекаэдрі (1); ильмениттің қалың тақталы кристалы (2); колумбиттің тақталы және қысқа бағаналы кристалдары (3-4) және егіздігі (5)

Генезисі (жаратылысы).Магмалық таужыныстарда – габброларда, қышқыл таужыныстарда, сиениттерде, пегматиттерде; метасоматиттік скарндарда; гидротермалық кенорындарында, аймақтық метаморфизмнің гнейстерінде және тақтатастарда; жер бетінде шөгінді шашылымдарда. Тотыққан кезде мартитке айналады – гематиттің магнетит бойынша псевдоморфозасы, ал содан кейін басқа темір сулы тотықтарына.

Парагенетикалық ассоциациясы. Магматиттерде: апатит, биотит, сфен; метасоматиттерде: гранат, эпидот, хромит, пироксен, хлориттер, кальцит, сульфидтер (пирит, халькопирит және т.б.).

Қолдануы.Магнетиттік кендердің құрамына 60,0 % Fe кіреді, олар өте маңызды шикізат ретінде құрыш пен шойын құюға пайдаланады

Хромит FeCr₂O₄. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Қара түсі, сызық түстері қоңырлау және темекінің түсіндей, магнитті еместігі, жиі серпентинмен ассоциациясы.

Генезисі (жаратылысы).Магмалық ультрамафиттік таужыныстарда және экзогендік шашылымдарда кездеседі.

Парагенетикалық ассоциациясы. Оливин, серпентин, магнетит.

Қолдануы.Хромныңбірақ кені боп табылады, металлургияда құрышқа қоспа ретінде қолданып, ол оның қаттылығын, тұтқырлығын және коррозияға төзімділігін ұлғайтады.

Ильменит FeTiO₃. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Қара түсі, қара және қоңырлау сызық түсі, әлсіз магниттілігі, кристалдардың пішіні қалың тақталы (12 – суретке сәйкес).

Генезисі (жаратылысы).Магмалық негізді таужыныстарда, сілтілі пегматиттерде, экзогендік шашылымдарда.

Парагенетикалық ассоциациясы. Магмалық жаратылыста: пироксендер мен плагиоклаздар, хлориттер; сілтілі пегматиттерде: сфен, дала шпатттар, биотит және т.б.

Қолдануы.Металдық титанның ең маңызды кені. Құрыштың ерекше сорттарын өндіруінде және титандық ақ бояу шығаруында пайдаланады.

Колумбит (Fe,Mn)(Nb,Ta)₂O₆, танталит (Fe,Mn)(Ta,Nb)₂ O₆. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Жарылымдары түзу емескедір-бұдыр, тақталы және қысқа бағаналы кристалдары (12 – суретке сәйкес).

Генезисі (жаратылысы).Пегматиттік желілерде және экзогендік шашылымдарда.

Парагенетикалық ассоциациясы. Пегматиттік желілерде: альбит, кварц, мусковит, турмалин, циркон, вольфрамит, касситерит, кейде самарскит және монацит.

Қолдануы.Тантал мен ниобийдің өте маңызды кендері.

Сулы тотықтардың минералдары:гидраргиллит Al(OH)₃, диаспор HAlO₂, бемит АlO(OH), гетит FeO(OH), лимонит Fe₂O₃nH₂O, манганит MnO(OH), псиломелан mMnOMnO₂nH₂O, опал SiO₂nH₂O.

Гидраргиллит, дисапор және бемит шөгінді бокситтердің құрамына кіреді, оларға ашық түстер тән, бокситтердің құрылымы оолитті-пизолиттік болады (13 – суретке сәйкес).

1 2 3 4 5 6

13 – сурет. Алюминийлі сулы тотық кристалдарының пішіндері және боксит

Гидраргиллиттің алты бұрышты-тақталы кристалы (1); диаспордың жұқа пластинкалы және тақташа кристалдары (2-3); бемиттің пластинкалы кристалы (4); гетиттің ине тәріздес және жұқа тақташа кристалы (5); боксит (6)

Гидраргиллит Al(OH)₃. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Аса жетілген жіктілік, шыныша жылтырлық, төмен тығыздық, алты бұрышты-тақталы кристалдар пішіні (13 – суретке сәйкес).

Генезисі (жаратылысы).Гидротермалық, экзогендік (латериттерде, бокситтерде).

Парагенетикалық ассоциациясы. Каолинит, темір тотықтары.

Қолдануы.Бокситтерден глинозем өндіріледі, ал одан алюминий қорытып шығарылады.

Диаспор HAlO₂.Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Кристалдары жұқа пластинкалы кейде тақташа (13 – суретке сәйкес), жапырақша агрегаттар,жоғарғы қаттылық (6-7).

Генезисі (жаратылысы).Метасоматиттік, гидротермалық, экзогендік, метаморфтық.

Парагенетикалық ассоциациясы.Метасоматиттік, гидротермалық жаратылыста: корунд, мусковит, гематит, рутил, хлорит, кальцит, кейде турмалин, сульфидтер. Экзогендік бокситтерде: гидраргиллит, бемит, темірдің сулы тотықтары, кремний тотықтары. Метаморфтықта: корунд, хлоритоид, дистен.

Қолдануы.Алюминий қорытылып шығарады.

Бемит АlO(OH). Диаспордың полиморфты модификациясы болады.

Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Өте ұсақ пластинкалы кристалды (13 – суретке сәйкес), оны дебаеграммалар арқылы анықтайды. Диаспордан төменірек қаттылығымен ажыратылады (3,5).

Генезисі (жаратылысы).Экзогендік – бокситтерде.

Парагенетикалық ассоциациясы.Гидраргиллит, цеолит.

Қолдануы.Алюминий өндіріледі.

Гетит FeO(OH). Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Тығыз, қуыстық, мұрын тәріздес, бүйрек тәріздес агрегаттар, гетиттің ине тәріздес және жұқа тақташа кристалы (13 – суретке сәйкес), жеодалар, сталактиттер, сталагмиттер, оолиттік түзілімдер, сызық түсі қоңырлау-сары.

Генезисі (жаратылысы).Экзогендік.

Парагенетикалық ассоциациясы.Лимонит,сфалерит, пирит, кальцит, барит, галит, сильвин.

Қолдануы.Металлургияда шойын және құрыш балқытуына пайдаланады.

Лимонит Fe₂O₃nH₂O. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Жер тәріздес және жосалар сияқты агрегаттар түзеді, тағы да конкреция мен оолиттер құрайды. Жиі пирит пен марказиттар бойынша псевдоморфозалар түзеді.

Генезисі (жаратылысы).Темір қоспалы минералдардың мору процесінде пайда болады.

Парагенетикалық ассоциациясы.Гетит, сфалерит, пирит, кальцит, барит, галит, сильвин.

Қолдануы.Металлургияда шойын және құрыш балқытуына пайдаланады.

Манганит MnO(OH). Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Түсі қара, қоңырқай сызық, металл тәріздес жылтырлық, орташа қаттылық және тығыздық, кристалдардың пішіні.

Генезис (жаратылысы).Төмен температуралы гидротермалық желілік, шөгінді.

Парагенетикалық ассоциациясы. Гидротермалық желілерде: барит, кальцит, сидерит. Марганецтің шөгінді кенорындарында пиролюзитпен бірге кездеседі.

Қолдануы. Маңызды марганецтің кені.

Псиломелан mMnOMnO₂nH₂O. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Агрегаттардың сауыстанған пішіндері, сызығының қара болуы.

Генезисі (жаратылысы).Экзогендік қышқылдану белдемдерде, гидротермалық.

Парагенетикалық ассоциациясы.Экзогендік жаратылыста: браунит, гаусмонит, марганец силикаттары және карбонаттары. Гидротермалықта: браунит, кварц.

Қолдануы.Пиролюзитпен қатар ең маңызды ферромарганец өндіретін кен болады.

Опал SiO₂nH₂O.Түрлері: от тәріздес опал, опалесценциясы бар асыл опал. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Халцедоннан айырмашылығы төмен қаттылық (5,5-6), қыздырғанда суын жоғалтады.

Генезисі (жаратылысы).Гипергендік мору қыртыстарында, қышқылдану белдемдерде; шөгінді – биогендік диатомит, трепелдардың құрамына кіреді.

Парагенетикалық ассоциациясы.Темір және алюминийдің сулы тотықтары, серпентенит, карбонаттар.

Қолдануы.Асыл опалдар зергерлік тастар ретінде пайдаланады. Диатомит, опока, трепел отқа төзімді кірпіштер шығаруға қолданады.

Галогенидтер класының минералдары:флюорит (балқыма шпат) CaF₂,галит (тас тұз) NaCl, сильвин KCl.

Фторидтер тобы

Флюорит (балқыма шпат) CaF₂. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Кристалдардың пішінімен тез анықталады (14 – суретке сәйкес), октаэдрлік жіктілігімен, әлсіз шыныша жылтырлықпен, полихромды түсімен, төмен қаттылығымен (4).

1 2 3 4 5 6 7

14 – сурет. Фторид және карбонат кристалдарының пішіндері

Флюориттің (1-2) кристалдық құрылымы; кальциттің скаленоэдрлік (4), тақташа (5), ромбоэдрлік (6) кристалдары. Арагониттің призмалық (6) және ине тәріздес кристалдары (7)

Генезисі (жаратылысы).Көбінесе гидротермалық, кейде шөгінді таужыныстарда да байқалады.

Парагенетикалық ассоциациясы. Гидротермалық кендік минералдармен кездеседі, ал шөгінді таужыныстарда: гипс, ангидрит, кальцит, доломит.

Қолдануы.Металлургияда 70,0%-ға жуық флюориттер көбінесе жеңіл балқитын қож алуында қолданады, оның (балқыма шпат) аталатыны да осыдан. Одан химиялық өндірісте әр түрлі фторлы қоспалар (балқыма қышқылы НF, криолит т.б.) өндіріледі.

Хлоридтер тобы

Хлоридтерфторидтерге қарағанда көбірек тараған, олардың ішінде маңызды болатындары Na, K және Mg-тер болады. Олар экзогендік жағдайларда қалың қабатты шөгінді тұзды жатындар түзеді.

Галит (тас тұзы) NaCl. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Төмен қаттылығы (2) тез белгіленеді, жетілген жымдастығы, суда ерігіштігі және ащы дәмі.

Генезисі (жаратылысы).Көбінесе экзогендік – галит құрғақ климатта, суы құрғаған тұзды көл мен шығанақтарда пайда болады.

Парагенетикалық ассоциациясы. Гипс, ангидрит, сильвин және т.б.

Қолдануы.Галит тамақ, химиялық өндірістерде – тұз қышқылын жасауда, натрий алуға, қара және түсті металлургияда, былғары илеу ісінде және т.б. қолданады.

Сильвин KCl. Галит пен сильвин. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Галитке ұқсас, одан дәмімен ажыратылады.

Генезисі (жаратылысы).Көбінесе экзогендік сильвин галит сияқты, суы құрғаған, тұзды көл мен шығанақтарда пайда болады, бірақ сирек кездеседі.

Парагенетикалық ассоциациясы. Гипс, ангидрит, галит және т.б.

Қолдануы.Калийлік тұздар жер құнарлатуға пайдаланады, олардың 5,0%-ы химиялық өндірісте KOH, K₂CO₃, KNO₃, KСlO₃, KJ және т.б. қоспалар шығаруға пайдаланады. Бұл қоспаларды медицинада, парфюмерияда, пиротехникада, фотографияда, жүн тазалауға, қағаз, шыны (хрусталь шынысын шығаруға), лак және бояу т.б. өндірістерде қолданады.

Әдебиеттер: [1, c. 314-338, 342-484].