Бақылау сұрақтары. 12. Какие элементы называются биогенными?

12. Какие элементы называются биогенными? Какие элементы относятся к макроэлементам? К микроэлементам? Какие элементы называют органогенами? Перечислите их. Какова их биологическая роль? Перечислите металлы жизни.

13. Покажите строение электронной оболочки атома на примере атомов биогенных элементов. Приведите примеры биологической роли s-, p-, d-элементов. Какие соединения s- и p-элементов, применяемые в медицинской практике, вам известны?

14. Топография элементов по органам, тканям и биожидкостям организма. Дайте определения понятиям синергизм и антагонизм элементов. Назовите основные внутриклеточные и внеклеточные ионы. Какие биогенные элементы входят в состав ферментов?

15. Почему ион стронция является антагонистом иона кальция? Как влияет радиоактивный изотоп стронция-90 на организм человека?

16. Охарактеризуйте биологическую роль ионов галогенов. Какие заболевания вызывает их недостаток и избыток? Биологическая роль фтора, хлора, брома, йода. Применение в медицине их соединений.

17. Биологическая роль кальция. Заболевания, его недостатком и избытком.

18. Какие ионы обуславливают осмотическое давление крови? Какие элементы составляют основу костной ткани?

19. Биологическая роль железа. Как проявляется влияние избытка и недостатка этого элемента?

20. Охарактеризуйте биологическую роль ионов цинка. Какие заболевания вызываются их недостатком?

21. Каким образом можно восполнить недостаток в организме ионов кальция (иода, железа)?

22. Какие соединения биогенных элементов используются в качестве плазмозаменяющих, регидрирующих, антисептических, слабительных средств? Приведите примеры неорганических соединений, используемых в качестве дезинфицирующих средств?

Тесттер

Веренцова Л.Г., Нечепуренко Е.В., Батырбаева А.Ә., Карлова Э.К. Бейорганикалық, физикалық және коллоидты химия: оқу құралы - Алматы: «Эверо», 2009.- 124-129 б.

СӨЖ №3

ТАҚЫРЫБЫ:Органикалық қосылыстардың номенклатурасы, изомериясы және жіктелуі.

МАҚСАТЫ:

Ø студенттердің көмірсутектер жайлы оқып үйренгендерін бір жүйеге келтіру,

Ø студенттердің көмірсутектер жайлы оқып үйренгендерін бір жүйеге келтіру,

Ø ИЮПАК номенклатурасы бойынша органикалық қосылыстардың атауларын және химиялық реакция теңдеулерін жазуға үйретіп дағдыландыру,

Ø биология, экология, биохимия, биология, химия курстарының пәнаралық байланыстарын негізге ала отырып студенттердің танымдық белсенділігін арттыру.

ОҚЫТУ МІНДЕТТЕРІ:

Ø Құрылымдық формуласы бойынша функционалдық топтарының бар екенін және органикалық қосылыстың қай класынаа жататындығын анықтуға уйрету.

Ø органикалық қосылыстың атауын ИЮПАК номенклатурасы бойынша, немесе атауы бойынша құрылымдық формуласын жазуға үйрету.

Ø Көміртегі қаңқасының құрылымына орай органикалық қосылыстың класын анықтауға үйрену.

Ø Жаңа тақырыптарды меңгеріп, олардық ішінен ең маңыздысын бөліп алу қабілеттілігін дамыту;

Ø Ақпаратттарды қабылдау, талдау және алдына мақсат қоя білуге, оған жету жолдарын таңдай білу қабілеттерін дамыту.

ТАҚЫРЫПТЫҢ НЕГІЗГІ СҰРАҚТАРЫ:

1.

1) Органикалық қосылыстардың жіктелуі: көміртегі қаңқасының құрылымына және функционалды топ табиғатына орай. Функционалды топ.

2) Құрылымдық формула, құрылымдық изомерлер. Органикалық радикалдар.

3) Органикалық қосылыстар үшін номенклатура бойынша атауды құрастырудың негізгі ережелері. Органикалық реакциялардың типтері. Реакция механизмдері. Мезомерлік және индуктивтік электронды эффектілер.

2.Тақырып бойынша конспект.

3. Тапсырманы орындау:

1. 4-метилпентен-2; циклогексан; 2,4-диметилпентан; орто-метилэтилбензол; пентадиен-1,3 формулаларын жазыңыз.

2. ИЮПАК номенклатурасы бойынша келесі қосылыстарды атаңыз:

3. Гексанның үш изомерін жазыңыз және атаңыз. Біріншілік, екіншілік, үшіншілік, төртіншілік көміртек атомдарын көрсетіңіз.

4.Құрамы С₅Н₁₀ алкеннің барлық изомерлерін жазыңыз және атаңыз. Олардың қайсысы цис- және транс- изомер түзеді?

5.Пропанның, бутанның, бензолдың радикалдарын атаңыз және жазыңыз.

6.Этил спиртінің молекулярлық формуласы С₂Н₆О бар. Тағы қандай қосылыс осы формулаға сәйкес келеді? Бұл құрылымдық изомерлерді жазыңыз және атаңыз.

Пропенге: а) бромды, б) бромсутекті қосу реакцияларының схемасын жазыңыз. Реакция механизмін талдаңыз.

ОРЫНДАЛУ ФОРМАСЫ:

· оқытушының нұсқауы бойынша ,оқу материалын өз бетінше оқыту арқылы тапсырманы орындау;

· берілген сұрақтар бойынша тақырып бойынша конспект жазу.

ТАПСЫРУ МЕРЗІМІ:12 аптадан кем емес.

ОрЫндалу КритериЙлері:

КРИТЕРИЙДІ БАҒАЛАУ:

СӨЖ орындағаны үшін максимальды балл жинаудың критерийлері:

· СӨЖ бойынша тапсырмаларды кестеге сәйкес тапсыру;

· Қойылған ұсыныстарға сәйкес конспекті жазу, және оны қорғау;

· есептерді шығару;

· тест-бақылауды (карт-бақылау) орындау;

· СӨЖ-ң зерттелінген тақырып бойынша оқытушының сұрағына жауап бере білу қабілеті.

Бақылау:

Осы сабақта компетенцияны бағалау әдісі төмендегідей:

«Өзін өзі дамыту және даму»: бағалау компетенциясы ауызша сұрау бойынша сұрақтарға жауап беру (тесттілеу және карт.бақылау); тапсырманы орындау; тақырып бойынша конспекті тексеру; сөзжұмбақ құрастыру арқылы өткізіледі.

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТ:

Негізгі:

6. Тюкавкина Н.A., Бауков Ю.И., “Биоорганическая химия“,Москва, 2006. -545б.

7. Р.Д.Асанбаева, М.И.Ильясова “Биологиялық маңызды органикалық қосылыстардың құрылысы мен реакциялық қабілеттілігінің теориялық негіздері”, Алматы, 2003.- 90б.

8. Р.Д.Асанбаева, Ш.Г.Салықова “Биоорганикалық химиядан практикум”Алматы, 2003.

9. Асанбаева Р.Д., Ильясова М.И., Салыкова Ш.Г., “Биоорганикалық химиядан емдеу, бала емдеу, санитария-гигиена, тіс емдеу факультеттерінің студенттерінің өзіндік жұмысына арналған әдістемелік құрал”, Алматы, 2003.- 50б.

Қосымша әдебиеттер:

10. Райлс А. қосалқы авторлармен бірге«Основы органической химии», 1983.

11. Степаненко Б.Н. «Курс органической химии», Москва,1981.

12. Артеменко А.И. «Органическая химия. Теоретические основы, углубленныйкурс»,Москва , 1997.

13. Шабаров Ю.Ф. «Органическая химия», Москва, 1996.

ТАҚЫРЫПТЫҢ НЕГІЗГІ СҰРАҚТАРЫ:

Сұрақтар:

1) Көмірсутектер, жіктелуі.

2) Функционалды топтар. Органикалық қосылыстардың кластары.

3) Қаныққан көмірсутектер (алкандар, циклоалкандар).

а) Алкандар. Гомологтық қатары, жалпы формуласы, радикалдар. Құрылымдық формулалары. Бірінші, екенші, үшінші және төртінші реттік көміртегі атомдары туралы түсінік. Электрондық құрлымы, химиялық табиғатының байланысы және гибрид түрлері. Изомериясы мен номенклатурасы.

б) Циклоалкандар. Құрылымы туралы түсінік.

в) Алкандар, циклоалкандардың кеңістіктік құрлымы. Циклогексанның, бутанның конформациялары.

4) Қанықпаған көмірсутектер (алкендер, алкадиендер).

а) Алкендер. Гомологтық қатары, жалпы формуласы, радикалдар. Құрылымдық формулалары. Электрондық құрлысы, химиялық байланыстың табиғаты және гибрид түрлері. Бутеннің мысалымен изомерлер түрлері. Қанықпаған көмірсутектердің кеңістіктік құрылымы.

б) Алкадиендер. Бутадиен, электрондық құрылымы, қабысу жүйесіне түсініктеме.

5) Ароматты көмірсутектер. Ароматтылық критерилері. Бензолдың гомологтық қатары,жалпы формуласы. Радикалдар. Құрылымдық формулалар. Гибридтену түрлері. Бензолдың екі орын басушылары бар туындыларының изомериясы, номенклатурасы.

Тесттер:

1. Төмендегі формулалардың қайсысы пентен-2 –ге сәйкес келеді?

1) СН₂=СН-СН₂-СН₂-СН₃

2) СН₃-С=СН-СН₃

СН₃

3) СН₃-СН₂-СН=СН-СН₃

СН₃

4) СН₃-С-СН₂-СН₃

СН₃

5) СН₃-СН=СН-СН₂-СН₂-СН₃

2. Қандай атау радикалдың құрылымдық формуласына сәйкес келмейді?

1) С₆Н₅- фенил

2) С₆Н₅-СН₂- бензил

3) СН₃-СН₂-СН-СН₂-СН₂-СН₃ үшіншілік гексил

4) СН₂= СН- винил

5) СН₃- метил

3. Қос заттың құрылымдық изомері:

1) пропанол и пропаналь

2) пропен и пропан

3) пропен и пропин

4) пропанол и метоксиэтан

5) пропан и 2-метилпропан

4. Қосылыс халықаралық номенклатура бойынша аталады:

1) 2,5-диметилгексан

2) 3-метил-5-этилпентан

3) 3,5-диметилгексан

4) диизобутилметан

5) 2,4-диметилгексан

5. Көмірсутек қалдығы CН₂=СН- аталады:

1) бензил

2) фенил

3) аллил

4) винил

5) ацил

6. Көмірсутек қалдығы CН₂=СН-СН₂- аталады:

1) аллил

2) винил

3) фенил

4) пропил

5) изопропил

7. Фенол молекуласындағы көміртек атомының гибридтену түрін көрсетіңіз:

1) Sp

2) Sp²

3) Sp³

4) S²p

5) S³p

8. Қосылыс рационалды номенклатура бойынша аталады:

1) метилэтилбутилметан

2) этилизобутилметан

3) пропилизобутилметан

4) изопропилбутилметан

5) метилэтилпропилметан

1. Қосылыс халықаралық номенклатура бойынша аталады:

(СН₃)₂СН – СН(СН₃) – СН₂ – СН₃

1) 2,3-диметилпентан

2) 2,2-диметилпентан

3) 2,2,3-триметилбутан

4) 2,3-диметилбутан

5) 3,3-диметилпентан

10. Қосылыс рационалды номенклатура бойынша аталады:

1) изопропилпентан

2) 3 – этилпентан

3) триэтилметан

4) метилэтилпропан

5) метилэтилпропилметан

11. Көміртегі атомының біреуі sp – гибрид жағдайында болатын, қосылыс:

1) бутан

2) метилацетилен

3) ацетальдегид

4) ацетон

5) пропилен

12. Этанол, пропанол, бутанол – бұл:

1) изомерлер

2) радикалдар

3) гомологтар

4) функционалды топтар

5) сипаттама тобы

13. ИЮПАК номенклатурасы бойынша коламин СН₂NН₂ – СН₂ОН аталады:

1) 2-амин этаналь

2) 2-амин этанол

3) 2-метилпропаналь

4) 2-амин пропаналь

5) 2-амин пропан қышқылы

14. ИЮПАК номенклатурасы бойынша акролеин СН₂=СН–С= О аталады:

1) пропаналь Н

2) пропиналь

3) пропеналь

4) пропион альдегиді

5) пропанон

15. Қосылыстың классы анықталады:

1) күрделі эфир

2) қышқыл

3) кетон

4) альдегид

5) жәй эфир

16. Радикалды көрсетіңіз:

1) дивинил

2) нафталин

3) этан

4) бензил

5) фенол

17. Изомерлерді көрсетіңіз:

1) этан, этен, этин.

2) пропанол-1, бутанол-2.

3) метанол, этанол, пропанол.

4) хлор, бром, йод, фтор.

5) пропаналь, пропанон-2.

18. н-пентандағы біріншілік көміртек атомдарының саны:

1) 1

2) 2

3) 3

4) 4

5) 5

19. ИЮПАК номенклатурасы бойынша дивинил СН₂ = СН – СН = СН₂ аталады:

1) бутен-2

2) бутадиен-2,3

3) бутен-1

4) бутадиен-1,3

5) бутадиен-1,4

20. Халықаралық номенклатура бойынша аталады:

1) 5,5 - диметилгептин –3

2) 3,3 - диметилгептин– 4

3) 5,5 - диметилгептен– 3

4) 5-метил-5-этилгептин-3

5) 3,3 - диметилгексин– 4.

№4 СӨЖ

Тақырыбы: α- амин қышқылдары. Жіктелуі. Құрылысы,