| ü Болмыстың пайда болуы мен ұзақтығын |
| ü Болмыстың қозғалысы мен дамуын |
| ü Болмыстың фундаментальді заңдарын |
| ü Сана мен ақыл деген не? |
| Болмыс түрлері: |
| Табиғат болмысы - табиғи заттар мен процестер | адам болмысы - заттар дүниесіндегі адам болмысы, адамның өзіндік болмысы. | рухани болмыс –субъективті психологиялық шынайлық сферасындағы – сана. | әлеуметтік болмыс – ақылды тіршілк иелерінің қауымдастығы ретіндегіқоғам |
| Болмыс ұғымын түсіндірудің екі бағыты |
| Парминидтік түсінік Болмыс - өзгермейтін, біртекті, қозғалмайтын, өзіне-өзі тең | Гераклиттік түсінік Болмыс – өзермелі, мәңгілк қалыптасу жағдайында болады. |
| ТАБИҒАТ БОЛМЫСЫНЫҢ АТРИБУТТАРЫ |
| ü Субстанция |
| ü Қозғалыс |
| ü Даму |
| ü Детерминизм |
| ü Заңдылық |
| ü Ұйымдастырушылық |
| ü Құрылымдық |
| ü Көпөлшемдік |
| ü Байланыс |
| ü Дифференция |
| ü Тірішілік |
| ü Сана |
СУБСТАНЦИЯ ТУРАЛЫ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТҰЖЫРЫМДАР
| Мәселенің шешілуі | Түрі | Субстанция саны | Субстанция ретінде алынады | Өкілдері |
| Монизм | Материалистік монизм | | Материя | Фейрбах, Маркс, Энгельс, Чернышевский, Ленин |
| Идеалистік монизм | | Идеалды бастама (Құдай, идея, логос, рух, әлемдік ақыл, сана) | Платон, Аристотель, авгкустин, Аквинский, Гегель |
| Пантеистік монизм | | Құдаймен теңестірілген табиғат | Кузанский, Каперник, Бруно; Спиноза |
| Дуализм | | | Материя және рух | Декарт |
| Плюрализм | Идеалистік плюрализм | Көп | Монадалар (көптеген рухани бөлшектер | Лейбниц |
| Материалистік плюрализм | Апейрон (шексіз көп зататр) | Анаксимандр |
| ИДЕЯЛАР ӘЛЕМІ (нағыз, толық) болмыс) |
ПЛАТОН БОЙЫНША БОЛМЫСТЫҢ ОНТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
| Қалыптасу әлемі (сезімдік қабылданатын заттардың физикалық әлемі) |
| Материя әлемі (бейболмыс) |
ХРИСТИАНДЫҚ ДОГМАТТЫҚ ТЕОЛОГИЯ БОЙЫНША БОЛМЫСТЫҢ ОНТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
| ЖОҒАРЫДАҒЫ ӘЛЕМ | Рухани болмыс | Жұмақ |
| ЖЕР БЕТІ | Табиғи болмыс | Өмірдің объективті, физикалық аумағы |
| КҮНӘЛІЛЕР ӘЛЕМІ | Төменгі болмы | Тозақ |
Г.ГЕГЕЛЬ БОЙЫНША БОЙЫНША БОЛМЫСТЫҢ ОНТОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
| АБСАЛЮТТІ ИДЕЯ – ӨЗ-ӨЗІМЕН (әлемдік ақыл-Құдай) | Абсолютті идеяның дамуының логикалық деңгейі |
| Табиғат абсалютті идеяның бейболмысы ретінде | Абсолютті идеяның дамуының табиғи деңгейі |
| Адам рухының абсолютті рухқа енуі | Абсолютті идеяның дамуының адами деңгеі |
ЛЕМ ОРТАЛЫҒЫ ТУРАЛЫ ТҰЖЫРЫМДАР
| ТҰЖЫРЫМ | НЕГІЗГІ ИДЕЯСЫ | ӨКІЛДЕРІ |
| Геоцентризм | Жер- әлемнің орталығы. Барлық аспан денелері жер төңерегінде айналып жүреді. | Аристотель, Птолемей |
| Гелиоцентризм | Күн – әлемнің орталығы. Жер өз осімен және күнді бойлап айналады. Барлық аспан денелері Күнді айналып жүреді. | Коперник |
| Полицентризм | Ғаламның бір ортасы жоқ. Жер өз осімен және күнді бойлап айналады. Күннен басқа да орталықтар бар, аспан денелері сол орталықтарды бойлай айналады. | Бруно. Қазіргі заманғы ғылыми теориялар |
ФИЛОСОФИЯДАҒЫ МАТЕРИЯ ҰҒЫМЫ
| Материя-бұл обьективті реалдылықты білдіретін, адам санасынан тәуелсіз тіршілік ететін универсалды категория, түйсіктер арқылы сезілетін обьективтілік. |
МАТЕРИЯНЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ДЕҢГЕЙЛЕРІ
| Материяның құрылымдық даму деңгейі |
| Табиғат | Қоғам |
| Неорганикалық табиғат: элементарлы бөлшектер, галактика Органикалық табиғат ДНК, РНК, белок, атомдар, молекулалар, клетка, организм | Адам, жанұя, әлеуметтік топ, этнос, халық |
МАТЕРИЯНЫҢ ФОРМАЛАРЫ
