ЫлмыстыҚ ҚуҚыҚ теориясында ҚылмыстыҚ зардапарды

Негізгі жане Қосымша деп болу кездеседі. Негізгі зардап немесе

салдардеп, Қылмыс Қурамынын ҚылмыстылыҒын бейнелу жане Қылмыстын аяҚталу кезенін аныҚтау ушін обьективтік жаҚтын міндетті

белгісінін бірі ретінде зардап турінін келтірілуін тусінеміз. Мысалы

кісі олтіру ретінде 96 баппен Қылмысты саралаудын негізі, ол зардаптын туындауы, онын ішінде адамнын Қайтыс болуы алынады.

Ал Қосымша зардаптардынтурін, маҒынасын аныҚтау жаҒына

келгенде адебиеттерде ар турлі шешімдер кездеседі. Мысалы, Б.А.Ку-

риновтын козҚарасы бойынша Қосымша зардап Қылмыс Қурамынын

міндеттті емес Қосымша белгісі болып саналады. Олар баптын диспозициясында корсетілген зардаптардынартурлі коріністерін білдіреді

жане іс-арекетті квалификациялауҒа асер етеді. Екінші козҚарасты Н.Ф.Кузнецова келтіреді, онын айтуынша Қосымша зардаптар Қылмыс Қурамынын белгілеріне кірмейді жане Қылмысты квалификациялауда тікелей Қолданылмайды. БіраҚ кіналі адам мундайҚосымша зардаптын туындауынкоре білгенде немесе коре білугемумкіндігі болҒанда жауаптылыҚты ауырлататын жаҒдай ретінде ескерілуі тиіс

Себепті байланыстың қылмысты квалификациялаудағы ролі.

Себепті байланыстар маселесі криминологияда (Қылмыстын себеп-

тері мен жаҒдайларын ашу турҒысынан), статистикада (факторлыҚ жане

натижелік белгілердін љзара байланысын олшеу баҒытынан), алеумет

тануда, философияда, т.б. Ғылымдарда зерттеледі.

ҚылмыстыҚ ҚуҚыҚта себептілік маселесі Қылмыстын обьективтік

жаҒын сипаттайтын бір белгі ретінде ҚоҒамҒа Қауіпті іс-арекетпен елеулі

зардаптын арасындаҒы себепті байланыс турҒысынан зерттеледі. ҚылмыстыҚ ҚуҚыҚ теориясында себепті байланыс маселесі себептілік туралы философиялыҚ ілім негізінде Қарастырылады.

Қылмыстын обьективтік жаҒын сипаттайтын себепті байланыс ретін-

де, ҚоҒамҒа Қауіпті іс-арекеттін жасалуына байланысты елеулі зардапты

тудыратын обьективтік категория алынады.

Себепті байланыс материалдыҚ Қурамдардын, яҒни Қылмыстын

аяҚталуы ушін елеулі зардаптардын болуы міндетті болып табылатын

Қурамдардын обьективтік жаҒынын міндетті белгісі болып табылады.

СондыҚтан жасалҒан іс-арекетті Қылмысты деп тану жане жауаптылыҚты дурыс белгілеу ушін себепті байланыстын аныҚталуы практика Қызметінде манызды болып табылады. Зардап туындаҒанмен, біраҚ ол зардап жасалҒан іс-арекеттін нптижесінде болмаса, яҒни іс-арекет пен зардаптынарасындаҒы байланыс ҚылмыстыҚ-ҚуҚыҚтыҚ сипатта болмаса,

онда іс-арекетті жасаҒан адам кінасіз деп танылады немесе басҚа адамдаржауапты болады.

Себепті байланыс маселесіне Қойылатын талаптарды, іс-арекет пен

салдардын арасындаҒы байланыстын маҒынасын мынандай екі турде

ҚарастыруҒа болады. Жане буларда себепті байланыстын ҚылмыстыҚ

ҚуҚыҚтаҒы уҒымын, онын квалификация жургізу кезіндегі ролін ашып

корсете алады.

Біріншіден, ҚоҒамҒа Қауіпті іс-арекетпен елеулі зардаптын

АрасындаҒы байланыс жай себепті байланыс емес, тікелей себепті

байланыс турінде болуы керек.ЖоҒарыда айтҚандай ҚоҒамдыҚ

омірдегі Қубылыстар бір-бірімен Қатысты деп танылады. ЯҒни бір Қубылыстын пайда болуы екінші Қубылыстын туындауына себепші болып

жатады. Натижесінде озара байланысты бірнеше Қубылыстар, уаҚиҒалар

откеннен кейін Ғана ҚоҒамдыҚ мудденін бузылуын білдіретін зардап