Ograve;àïñûðìà. 1 страница

̾ëiêòi æàë¹à àëó – á½ë áåêiòiëãåí êåëiñiì-øàðòòû» íåãiçiíäå ê¸ñiïêåðëiê ºûçìåòòi ¼çäiãiíåí æ¾ðãiçó ¾øií æàë¹à áåðóøi æàëãåðãå áåðãåí ì¾ëiêòi ïàéäàëàíó, èãåðó. ̾ëiêòi æàëäàó, ì¾ëiêòi áåëãiëi áið ñûéàºû æàëãåðëiê àºû ¾øií óàºûòøà ïàéäàëàíó¹à áåðåòií øàðò. Ñû æûëäàðû ºàðæûëàíàòûí æàëãåðëiê êå»iíåí òàðàëóäà, ÿ¹íè æàëãåðëiê ìåðçiìi áiòêåí-íåí êåéií æàë¹à áåðiëãåí ì¾ëiêòi èåëåíó º½ºû æàë¹à áåðóøiäåí æàëãåðãå ¼òåäi. °ëåìäiê ºàðæû ò¸æiðèáåñiíäå æàë¹à áåðó êåçå»iíi» ½çàºòû¹ûíà áàé-ëàíûñòû æàëãåðëiêòi» ¾ø ò¾ði áàð: ëèçèíã, õàéðèíã, ðåíòèíã.

°ð æàëãåðëiê (àðåíäà) ò¾ðiíi» ìåðçiìií àíûºòà»äàð. Æàëãåðëiêòi» ºàé ò¾ðiíäå æàë¹à àëûí¹àí çàòòû áåðó (ïåðåäà÷à) º½ºû ºàðàñòûðûëàäû?

2 тапсырма

ʸñiïêåðëiêòi ºàðæûìåí ºàìòàìàñûç åòó – á½ë êàïèòàëäû, îíû тарту, îðíà-ëàñòûðó æ¸íå ºîëäàíó áîéûíøà ºûçìåòòi áàñºàðó.

Êàïèòàëäû áàñºàðóìåí áàéëàíûñòû ºàðæû ìåíåäæìåíòiíi» ¾ø íåãiçãi ôóíêöèÿñûí àòà»äàð.

3 тапсырма

Ò¼ìåíäå êåëòiðiëãåí ôóíêöèÿëàð òiçiìiíåí ºàðæû ìåíåäæìåíòiíå æàòàòûíûí àíûºòà»äàð:

¨ ºàðæûëûº åñåï áåðóäi òàëäàó;

¨ ¼íäiðiñòiê åñåï áåðóäi òàëäàó;

¨ àºøàëûº çàòòàðäû áîëæàó;

¨ àêöèÿëàðäû øû¹àðó;

¨ ºàðûç áåí íåñèå (êðåäèò) àëó;

¨ èíâåñòèöèÿëûº îïåðàöèÿ;

¨ òàóàðëàðäû ñàòóäû ½éûìäàñòûðó;

¨ ұйымдардың бірігуі (қосылуы – слияние), жойылуы бойынша операцияларды бағалау;

¨ åñåï æ¸íå åñåï áåðóäi ½éûìäàñòûðó;

¨ ¼íäiðiñ øû¹ûíûí òàëäàó.

4 тапсырма

01.01.2011 æûëäàí áàñòàï 01.01.2011 æàë¹à äåéií ²Ð-íû» ÄÑÌ-íåí ôàðìàöåâòèêàëûº ºûçìåòïåí àéíàëûñó¹à º½ºûº áåðåòií 338 ëèöåíçèÿ àëûíäû:

¨ ä¸ðiõàíàëàð - 116;

¨ ä¸ðiõàíàëûº ä¾éêåíäåð - 5;

¨ ä¸ðiõàíàëûº ºîéìàëàð - 62;

¨ ìåäòåõíèêà ºîéìàëàðû - 4;

¨ ä¸ðiõàíàëûº ïóíêòòåð - 72;

¨ ä¸ðiõàíàëûº êèîñêiëåð - 59;

¨ ¼íäiðiñòåð - 8;

¨ îïòèêà æ¸íå ìåäèöèíàëûº á½éûìäàð ä¾êåíi - 12.

2010 æûëäû» ìàóñûì-øiëäå àéëàðûíäà ôàðìàöåâòèêàëûº ºûçìåòïåí àéíàëûñó¹à ÄÑÌ-íåí ëèöåíçèÿ àë¹àí ò¼ìåíäå êåëòiðiëãåí ºûñºàðòûë¹àí òiçiìäåãi ôàðìàöåâòèêàëûº êîìïàíèÿëàðäû» æàð¹û ºîðûí ò¾çóäåãi ïðèíöèïèàëüäû àéûðìàøûëû¹ûí àíûºòà»äàð:

¨ “Êîìïàíèÿ Ôàðìàöèÿ” ÀÒÀ²;

¨ “Ôàçûëîâà æ¸íå êîìïàíèÿ” êîììàíäèòòi øàðóàøûëûº ñåðiêòåñòiãi;

¨ “Ëàðèñà æ¸íå êîìïàíèÿ” òîëûº ñåðiêòåñòiãi;

¨ “ĸðiõàíà-46” ÆØÑ;

¨ Àé¹îæèíà À.Õ. – æåêå ê¸ñiïîðûíû;

¨ “Ôèðìà Ìåäèà” ºîñûìøà æàóàïêåðøiëiãi áàð ñåðiêòåñòiãi;

¨ Æåêå ê¸iïêåð Æàºñûëûºîâ Ð.Ì.;

¨ “Ìàøïåä-Êàçèíïåêñ” ÆÒÀ².

АҚПАРАТ БЛОГЫ

Студенттер игеруге тиісті негізгі түсініктер мен қағидалар

Дамыған капиталистік елдер мәдениетінде менеджменттің мәні 30 жылдардың соңында сезіле бастады. Сол кездің өзінде-ақ бұл қызмет мамандыққа, білім өрісі (жиынтығы) – жеке пәнге, ал басқару бойынша жұмыс жүргізетін әлеуметтік қауым қоғамдық күшке айналды. Өйткені менеджерлердің шешімі мемлекет өкілдерінің шешімі тәрізді миллиондаған адамдардың, мемлекеттің және бүтіндей региондардың тағдырын анықтай алады.

Қазіргі нарық экономикасында ірі корпорациялар, банктер ұлы халықтардың экономикалық және саяси күштерінің (стержені) тірегі болып табылады. Үкімет оларға тәуелді және олардың көбі өздерінің өндірістік бөлу, қызмет көрсету, ақпарат желілерін бүкіл әлемге тарату арқылы трансұлттық сипатта болады. Саны бойынша барлық фирмалардың 95%-ын құрайтын шағын бизнестің де маңызы аз емес, ал мәні бойынша бұл тұтынушылардың күнделікті мұқтаждықтарына жақын, сонымен бірге техникалық прогрестің және басқа жаңа енгізулердің полигоны, ал халық үшін бұл жұмыс. Орасан зор көп деңгейлі және тармақталған корпоративті құралдарды және де шағын бизнесті басқара білу – бұл өсу, аяғынан тік басып тұра білу, яғни бұл тиімді менеджмент сұрағы.

Жалпы ұғымда ағылшынның “менеджмент” түсінігі мен қазақтың “басқару” сөзі, “менеджер” және “жетекші көздері сәйкес, яғни бір ұғымды білдіреді. Сонымен бірге американдықтар менеджмент туралы айтқанда кейбір ұйымдарда басқару субъектісі болатын адам – менеджер фигурасы (тұлғасы) деп түсінеді. Жалпы ұғымда жауапкершіліксіз басқару жүйесін көрсететін “әкімшілік” термині қолданылады. Олардың түсінігінде менеджер жетекшілікпен айналысатын жай инженер немесе экономист емес, арнайы дайындықтан өткен ерекше мамандық иесі екенін түсінетін кәсіби басқарушы, жетекші.

Басқарушылық қызметті иеленіп, жетекші болғаннан кейін алдына қойған мақсатқа жете білетін, дұрыс басқара білетін, өз ісін жақсы білетіндер бағалы болатынын есте сақтау керек. Следует освоить сумму знаний, касающихся непосредственно менеджмента, придерживаться стандартов, даже внешних атрибутов поведения, присущих менеджерам независимо от внешности и образования.

“Менеджмент” түсінігі көп жағдайда “бизнес” түсінігімен қатар жүреді. Бұл белгілі бір қызмет немесе өнімді жасау және сату арқылы табыс алуға бағытталған қызмет.

Бизнесті басқару – бұл коммерциялық шаруашылық ұйымдарды басқару. Синоним ретінде “істі администрациялау” терминін қолдануға болады. “Менеджмент” терминін кез келген типке қолдануға болады, ал егер сөз кез келген деңгейдегі мемлекеттік органдар туралы болса, “мемлекеттік басқару” терминін қолдану дұрыс.

Бизнесмен және менеджер бірдей ұғым емес. Бизнесмен – бұл “ақша жасаушылар”, айналымда жүрген түсім, табыс әкелетін капиталдың иесі. Бұл қарамағында ешқандай қызметкерлері жоқ іскер адам болуы мүмкін немесе ұйымда тұрақты қызмет атқармайтын, бірақ сол ұйымның акциясының иесі және басқару мүшесі болып табылатын ірі жекеменшік иесі болуы мүмкін. Менеджер міндетті тұрақты қызмет атқарады, оның қарамағында бағынышты адамдар болады. Бизнесте жиі кездесетін жағдай кәсіпкерлік. Қызметтің бұл түрі бизнесті жасайтын жаңа істі бастап, жаңа енгізулер жасайтын, өзінің жеке істерін жаңа кәсіпорынға салатын кәсіпкердің жеке өзімен байланысты.

Менеджер әлемінің негізін формальды, формальды емес, күрделі және де менеджменттің бар екендігін ескертетін ұйымдар құрайды.

Ұйым – бұл жалпы мақсатқа жетуге бағытталған қызметтегі адамдар тобы.

Күрделі ұйымдарда арнайы нақты тапсырмаларды орындайтыны және арнайы нақты мақсатқа жетуге ұмтылатын бөлімшелердің және көптеген формальды емес топтардың түзілуінің есебінен горизонтальды (көлденеңінен) бөлу жүргізіледі.

Ұйымдағы жұмыс құрамдас бөліктерге бөлінеді, олардың жұмысы табысты болуы үшін топтардың жұмысын үйлестіретін біреу болу керек.

Сонымен ұйымда еңбекті бөлудің екі ішкі формасы бар. Біріншісі – бұл еңбекті жалпы қызметтің құрамдас бөліктеріне, компоненттеріне бөлу, яғни еңбекті көлденеңінен (горизонтальды) бөлу. Екіншісі – еңбекті тігінен бөлу, ол іс-әрекеттерді үйлестіру жұмысын іс-әрекеттердің өзінен бөледі. Басқа адамдардың жұмысын координациялау бойынша қызмет басқарудың мәнін құрайды.

Басқару – бұл ұйымның алдына қойған мақсатына жетуге қажетті ұйымдастырудың, бақылаудың, жоспарлаудың процесі.

Барлық басқарушылар белгілі бір роль атқарып, белгілі бір функциялар орындағанмен, олар тек бір ғана жұмыспен айналысады деу дұрыс емес. Ірі ұйымдарда басқарушылардың еңбегін айыру, шектеу үшін горизонтальды (көлденең) бөлінісін қолданады: жеке өндірістік бөлімшелердің басына нақты басқарушыларды қояды. Бұл жұмыстардың үйлесімділігін қызмет көрсететін немесе өнім өндіретін персоналдарды басқару деңгейге жетпейінше басқа басшылардың жетекшілері жүргізеді. Осылай еңбекті бөлудің вертикальды тармағының нәтижесінде басқару деңгейі түзіледі.

Басқару деңгейін сипаттайтын жалпы әдіс төменгі буынның жетекшілерін немесе операциялық басқарушыларды, орта буынды жетекшілер (басқарушылар) және жоғарғы буын жетекшілерін бөледі.

Институциональды Жоғары буынды басқару

деңгей

Басқару Орта буынды басқару

деңгейі

Техникалық Төменгі буынды басқару

деңгей

Басқару деңгейіне байланыссыз, тәуелсіз жетекшілерді (басшыларды) ұйымда атқаратын қызметіне қарай үш категорияға бөледі. Техникалық деңгейдегі адамдар, негізінен қызмет көрсету немесе өнім шығаруда тоқтаусыз, тиімді жұмыспен қамтамасыз етуге қажетті күнделікті операциялар және іс-әрекеттермен шұғылданады. Басқару деңгейіндегі адамдар негізінен ұйым ішіндегі жұмыстарды үйлестіру және басқарумен айналысады, ұйым бөлімшелерін күшейтіп, әртүрлі қызмет формаларын келістіреді. Институциональды (жоғарғы буынды басқару) деңгейдегі басшылар (мемлекет, бизнес, религия, корпорация және т.б.) негізінен ұзақ мерзімді (перспективалы) жоспарларды жасаумен, ұйымды әртүрлі өзгерістерге бейімдеумен, ұйымның сыртқы ортамен және қоғаммен арасындағы қатынастарды басқарумен айналысады.

Төменгі буындағы жетекшілер – кіші бастықтар. Бірінші буын (төменгі) жетекшілері немесе операциялық жетекшілер – бұл жұмысшылар мен басқа қызметкерлердің тікелей үстінен қарайтын ұйымдастыру деңгейі – негізінен тапсырмалардың дұрыс орындалуы туралы тікелей ақпаратпен үздіксіз қамтамасыз ету үшін сол тапсырмалардың орындалуына бақылау жасайды. Бұл буынның жетекшілері бөлінген ресурстардың, мысалы, шикізат немесе құрал-жабдықтардың дұрыс қолданылуына жауап береді. Бұл деңгейдегі қызмет аттары – мастер, ауысым мастері, сержант, бөлім меңгерушісі, аға медбике, бизнес мектебінің басқару кафедрасының меңгерушісі. Жетекшілердің көп бөлігі – бұл төменгі буын жетекшілері. Адамдардың көбісі басқару карьерасын осы деңгейден бастайды.

Зерттеу көрсеткендей төменгі буын жетекшілерінің жұмысы әртүрлі іс-әрекеттерге толы, әртүрлі үзілістермен, бір міндеттен екінші міндеттерге көшцмен сипатталады. Көп уақыт қарамағындағылармен араласуға (жұмыс уақытының жартысына жуығы) кетеді, аздаған бөлігі – басқа мастерлермен және өте аз мөлшері өзінің бастығымен араласуға кетеді.

Орта буындағы жетекшілер кіші бастықтардың жұмысын үйлестіріп, бақылау жасап отырады. Соңғы он жылдықтың ішінде басқарудың осы буыны саны бойынша да, мәні бойынша да біршама өсті. Ірі ұйымдарда орта буын жетекшілері көп болуы мүмкін, сондықтан топтарға бөлу қажеттілігі туындайды. Егер осындай бөліну болса, екі деңгей пайда болады: орта буындағы басқарудың жоғары деңгейі және төменгі деңгейі, яғни басқарудың төрт негізгі деңгейі түзіледі: жоғарғы, жоғарғы орта, төменгі орта және төменгі. Орта буындағы басқару қызметтері: бөлім меңгерушісі (бизнесте), декан, елдер мен региондар бойынша өтімді, сатуды басқарушы, филиалдың директоры. Лейтенанттан полковникке дейінгі армия офицерлері, священникте өздерінің ұйымында орта буындағы жетекшілер деп саналады.

Кейбір ұйымдарда өздерінің орта буын жетекшілеріне үлкен жауапкершілік жүктейді, олардың қызметін белгілі бір дәрежеде жоғарғы буын жетекшілерінің қызметіне ұқсастырады. Олар проблемаларды анықтайды, талқылауды бастайды, жаңашылдық шығармашылық ұсыныстарды жетілдіреді, яғни жоғары буын басшыларының жұмысына ұқсас жұмыстарды анықтайды. Орта буын жетекшілері ұйымдағы ірі бөлімшелерді немесе бөлімдерді басқарады. Орта буындағы басшылардың жұмысы ұйымның жұмысымен емес өзі басқаратын бөлімшенің жұмысымен анықталады. Негізінен олар жоғарғы және төменгі буын жетекшілерінің қабылдаған шешімдері туралы ақпаратты төменгі жетекшілерге беруге дайындайды, осы үшін ауызша сөйлесуге, жеткізуге уақыттың 89%-ға жуығы кетеді.

Жоғарғы буын жетекшілері – басқаларына қарағанда аздау болып келетін жоғарғы ұйымдастыру деңейі. Бизнестегі типтік қызметтер – Кеңес төрағасы, президент, корпорацияның вице-президенті және корпорация қазынашысы, армияда – генералдар, мемлекеттік қызметкерлер арасында – министрлер, университетте– ректор.

Жоғарғы буын жетекшілері ұйым үшін қабылданған маңызды шешімдерге толығымен немесе оның негізгі бөліктеріне жауап береді, ол үшін апта бойынша орасан зор жұмыстар атқарады (ұзақтығы аптасына 60-80 сағат болатын жұмыс апталары сирек емес). Осы деңгейдегі жетекшілердің жұмыс уақытының жұмсалуын былай көрсетуге болады.

Жоспарланбаған

кездесулер

10%

Жол жүрулер,

тексерулер 3%

Жоспарланбаған

59% мәжілістер,

Қағаздармен 22% кездесулер

жұмыс

6%

Телефонмен

сөйлесу

“Фармация” қызметінде басқару деңгейіне қарай төменгі, орта, жоғарғы буын жетекшілері деп бөлінеді, сонымен бірге функциональды (жоспарлау-қаржы және сауда бөлімінің, фармацевтикалық ақпарат бөлімдерінің бастықтары) және сызықты (өндірістік бірлестіктердің жетекшілері, дәріхана меңгерушілері және олардың орынбасарлары, бақылау аналитикалық лабораториясының меңгерушілері және т.б.).

Дәріхана шаруашылығын басқарудың барлық деңгейіндегі жетекшілердің қызметінің негізіне кадрлық, ақшалық және басқа ресурстарды, сонымен бірге дәрілік заттардың арсеналын қамтитын басқару жүйесіне оперативті әсер ету жатады.

Қаржы менеджменті – бұл кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын коммерциялық ұйымдар және кәсіпорындардың қаржы ресурстарын, ақшалық заттар қорын, ақшалық айналымды басқарудың күрделі процесі. Бұл нарық экономикасының қалыптасуымен және кәсіпкерліктің дамуымен енді ғана өркендеп келе жатқан ғылым. Қаржы менеджментімен кәсіпорынның практикасы және стратегиясы туралы барлық ақпаратты меңгеретін кәсіби мамандар (профессионалдар) айналысады.

Қаржы менеджментінің іскерлік сапалары – бұл күнделікті ақшалық заттарға қажеттілікті қамтамасыз етуге ұсынылған жобалардың өзін-өзі ақтауын бағалауға және оларды қаржыландыруды іске асыруға қабілеттілігі. Экономикадағы өзгерістер фонында қаржы менеджерінің қызметі пайда блолған мәселелерді төлеу қабілетін, рентабельділікті, қаржы ресурстарын сақтап қалған жағдайда дәстүрлі емес жолдармен шешуді талап етеді.