Бап. Үйымдасқан топ, қылмыстық үйым қүру және оларға басшылық ету, сол сияқты оларға қатысу
1.Үйымдасқан топты немесе қылмыстық үйымды қуру, сол сияқты оган немесе қылмыстық ұйымның қурылымдық бөлімшесіне басшылық ету-
2. Үйымдасқан топқа немесе қылмыстың уйымға қатысу -
3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаган іс-әрекеттер -
Ескерту.
Осы Кодекстің 262, 263, 264, 265 және 268-баптарында қылмыстық топқа қатысуын өз ер-кімен тоқтатқан және қылмыстық топ жасап жатқан немесе жасаған қылмыстарды ашуға немесе олардың жолын кесуге белсенді түрде ықпал еткен адам, егер оның әрекеттерінде өзге қылмыс қурамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.
Көрсетілген қылмыстық құқық бұзушылық құрамы Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексіне тұңғыш рет енгізіліп отыр. ¥йымдасқан қылмыс жеке адам, қоғам, мемлекет үшін аса қауіп тудыратыны жалпыға мәлім. Осыған орай осы қылмыстың тікелей объектісі - қоғамдық немесе мемлекеттік қауіпсіздік болып табылады. Өйткені ұйымдасқан қылмыс мемлекеттің, қоғамдық ұйымдардың эр түрлі құрылымдарының бірқалыпты дұрыс қызмет атқаруына кедергі келтірумен бірге, олардың дұрыс қызметіне сан қилы тосқауылдар жасап, нақты қауіп төндіреді.
Объективтік жағынан Қылмыстық кодекстің 262-бабында көрсетілген қылмыстық құқық бұзушылық құрамы төмендегіше түрде сипатталады:
1. ¥йымдасқан топты немесе қылмыстық ұйымды щру;
2. ¥йымдасқан топқа немесе қылмыстық ұйымға басқару;
3. ¥йымдасқан топтьщ немесе қылмыстың құрылым бөлімшесіне басшылық ету (262-баптың 1-бөлігі);
4. ¥йымдасқан топқа немесе қылмыстық ұйымға қатысу (262-баптың 2-бөлігі);
5. Жоғарыда көрсетілген эрекеттерді адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасауы (262-баптың 3-бөлігі).
¥йымдасқан топты құру, сондай-ақ оны басқаруға - бір немесе бірнеше қылмыстық құқық бұзушылық жасау үшін күнібұрын екіден кем емес адамдардың біріккен тұрақты тобын құру, құрылған топқа басшылық істеу әрекеттері жатады. Осы эрекеттерді істеген адам Қылмыстық кодекстің 262-бабының 1-тармағы бойынша жауапқа тартылады.
Қылмыстық қоғамдастықты (ұйымды) құруға осы қоғамдастыққа қатысушыларды тарту, оларға кіретін құрылымдық бөлімшелерді қү-ру, кылмыстық топтардың ұйымдастырушыларын, басшыларын, өзге де өкілдерін белгілеу, олардың міндетгерін анықтау, ұйымдастырушылык нысандағы жоспарлар жасау болып табылады. Қылмыстық қоғамдастық ауыр немесе аса ауыр кылмыстар жасау үшін немесе осындай қылмыстарды жүзеге асыру үшін жоспарлар мен шарттар эзірлеу мақсатында құрылады. Осындай мақсатты жүзеге асыру - қылмыстық қоғамдастықты немесе оған кіретін бөлімшелерді басқарушыға да тэн болып табылады. Осыған орай онша ауыр емес, ауырлығы орта қылмыстарды істеу үшін қылмыстық қоғамдастықты (ұйымды) қү_ру жэне оның немесе оған кіретін бөлімшелерді басқару көрсетілген қылмыс құрамына (262-баптың 2-тармағы) жатпайды, мұндай эрекеттер ҚК-тің 262-бабының 1-тармақшасымен қамтылады.
Қылмыстық қоғамдастық банда құрамына ұқсас, бірақ одан оқшау, өзіндік өзгеше-ліктері де бар.
Қылмыстық қоғамдастық көп жағдайларда заң тыйым салған басқадай эрекеттер: наркотикалық нэрселерді өндіру, тасымалдау, тарату, жалған ақша жасау, жасырын түрде алкоголь ішімдіктерін, дәрі-дәрмек, улар, қару-жарактар, жаппай зақымдау заттарын дайындау, жезөкшелікпен айналысуға арналған притондар ү_йымдастыру немесе ұстау жэне жеңгетайлық сиякты іс-эрекеттерді істеумен байланысты болады. Ал банда бол-са азаматтарға немесе ү_йымдарға шабуыл жасау максатында құрылады. Қылмыстық қоғамдастықтың міндеті эр уақытта шабуыл жасаумен байланысты емес. Банда мүшелері сияқты қылмыстық қоғамдастыкқа кіретіндер де қаруланған болуы мүмкін. Бірақ қылмыстық қауымдастықтағы қару шабуыл жасау үшін емес, олардың өзін, оған кіретін бөлімшелерді басқа қылмыстық топтан, ұйымнан, қауымдастықтан қорғау үшін ғана қажет болады. Егер қылмыстық қауымдастық бандитизм құрамындағы қылмысты эрекеттерді істесе, онда іс-эрекетте Қылмыстық кодекстің екі бірдей бабында (262, 268-баптар) көрсетілген кылмыстардың жиынтығы бар.
Қылмыстық қоғамдастықты басқаруға оны немесе оған кіретін бөлімшелерді тіке-лей басқарып, жұмысын ұйымдастыру, олардың құжаттарын дайындау, қоғамдастыққа кіретін адамдардың, олардың бірлестіктерінің міндеттерін, рөлдерін айқындау, оларға міндет жүктеу эрекеттері жатады.
Қылмыстық қоғамдастыққа қатысуға, осы қоғамдастықтың міндеттерін тіке-лей жүзеге асыру үшін кьілмыстық эрекеттердің тікелей орындаушысы болу немесе қылмысты жүзеге асыру үшін көмекші міндеттерді атқару немесе қылмыстық қоғамдастықты қажетті кркаттармен, басқа материалдармен жабдықтау эрекеттерін жүзеге асырушылықтар жатады.
Субъективтік жағынан қылмыстық қүдық бұзушылық тікелей қасақаналықпен жа-салады: кінэлі ұйымдасқан қылмыстық топ, қауымдастық (ұйымды) құрудың, оны басқарудың немесе оған қатысудың қоғамға қауіпті, заңға қайшы екенін сезеді, біледі, бірақ соған қарамастан оны қү_руды, оған басшылық етуді немесе оның қызметіне қатысуды тілейді.
Қылмыстық кодекстің 262-бабының 1, 2-тармақтарында көрсетілген кылмыстық құқық бұзушылықтардың субъектісі болып 16-ға толған, есі дұрыс кез келген адам, ал осы баптың 3-бөлігінде көрсетілген қылмыстық құқық бұзушылыктың субъектісі болып - арнаулы субъект (қылмысты эрекеттерді істеуге өз лауазымдық жағдайын пайдаланған лауазым иелері немесе өкімет өкілдері) танылады.
ҚК-тің 262-бабының ескертуіне сэйкес:
Осы Кодекстің 262, 263, 264, 265 және 268-баптарында қылмыстық топқа қатысуын өз еркімен токтатқан жэне қылмыстык топ жасап жаткан немесе жасаған қылмыстарды ашуға немесе олардың жолын кесуге белсенді түрде ықпал еткен адам, егер оның эрекеттерінде өзге қылмыс құрамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады