Кәсіпорындағы жоспарлаудың жіктелуі. Бизнес – жоспар және оны әзірлеу әдістемесі.
Жоспарлау – қазіргі экономика ғылымының маңызды құрамдас бөлігі, ол кәсіпорынның мақсатына жетуі мен қоғамның қажеттіліктерін барынша қанағаттандыру мақсатымен шектеулі өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану проблемасын зерттейді.
Жоспарлау – басқарудың негізгі функцияларының бірі. Ол келесі кезеңдерден тұрады:
1)мақсаттарды анықтау және міндеттерді белгілеу;
2)мақсатқа жету мен міндеттерді шешуге бағытталған іс-әрекеттерді анықтау;
3)қажетті ресурстар мен оларды табу көздерін айқындау;
4)жоспардың орындалуын ұйымдастыру.
Жоспарлаудың келесі қағидалары болады:
-біртұтастық қағидасы;
-үздіксіздік қағидасы;
-икемділік қағидасы;
-дәлдік қағидасы;
-қатысу қағидасы.
Кәсіпорын жоспары – алға қойылған нәтижеге жетуге бағытталған өзара байланысты шешімдер жүйесін сипаттайтын құжат. Олар әртүрлі белгілер бойынша келесідей жіктеледі.
1.Жоспарлау мерзімі бойынша: ұзақ, орта және қысқа мерзімді;
2.Жоспарлау шешімдерінің мазмұны бойынша: стратегиялық, тактикалық, оперативтік, бизнес жоспарлау;
3.Жоспардың міндеті бойынша: директивті, индикативті.
4.Жоспарды дайындау сатысы бойынша: бастапқы, соңғы;
5.Жоспарды жасау типі бойынша: мақсатты және ізденушілік жоспарлау;
6.Іс-әрекет функциялары бойынша: маркетингтік жоспар, өндірістік жоспар, табыстар мен шығыстар жоспары, қаржылық жоспар.
Æîñïàðëàð ìûíàäàé ê¼ðñåòêòøòåðäi ºîëäàíó àðºûëû æàñàëûíàäû:
- ñàíäûº;
- ñàïàëûº;
- ê¼ëåìäiê;
- ¾ëåñòiê.
Ñàíäûº ê¼ðñåòêiøòåðãå – æàëïû ¼íiì ìåí òàóàð ¼íiìiíiң ê¼ëåìi; ñàòóäûң ê¼ëåìi; æ½ìûñøûëàðäûң ñàíû; æàëàºûíûң ºîðû; ïàéäà ê¼ëåìi, ¸ðò¾ðëi ¼íäiðiñòiê øû¹ûíäàðäûң ì¼ëøåði æàòàäû.
Ñàïàëûº ê¼ðñåòêiøòåðãå - ¼íäiðiñòiң ýêîíîìèêàëûº òèiìäiëiãi, åңáåê ¼íiìäiëiãiíiң ¼ñói; ¼çiíäiê º½íäû àçàéòó, ¼íäiðiñ ò½ðàºòûëû¹û, ºîð ñûéìäûëû¹û; ¼íiìíiң ñàïàñû æàòàäû.
Ñàíäûº æ¸íå ñàïàëûº ê¼ðñåòêiøòåð áið-áiðiìåí òû¹ûç áàéëàíûñòà áîëàäû.
ʼëåìäiê ê¼ðñåòêiøòåðãå - ¼íäiðiñòiң æàëïû ê¼ëåìi, æåêå ïðîöåñòåð ìåí ôàêòîðëàðäûң ê¼ëåìi æàòàäû.
¶ëåñòiê ê¼ðñåòêiøòåðãå – áið-áiðiìåí áàéëàíûñòû áiðíåøå ê¼ðñåòêiøòåðäiң àðàºàòûíàñû æàòàäû; ìûñàëû: áið ¼íiìäi øû¹àðó¹à êåòêåí ìåòàëë øû¹ûíû.
´íåðê¸ñiïòiң æîñïàðëûº ê¼ðñåòêiøòåðií åñåïòåó ¾øií òàáè¹è, åңáåê æ¸íå º½íäûº ¼ëøåìäåð ºîëäàíûëàäû.
Òàáè¹è ¼ëøåìäåð - ¼íäiðiñòiң ê¼ëåìií, ìàòåðèàëäû ðåñóðñòàðäû æîñïàðëà¹àíäà ºîëäàíûëàäû. Îëàð ñàïàëûº æ¸íå ñàíäûº ê¼ðñåòêiøòåðäi ºàìòèäû.
Aring;ңáåê ¼ëøåìäåði – åңáåê ¼íiìäiëiãií åñåïòåãåíäå, æàëºûíûң ì¼ëøåðií, ¼íiì íîðìàñûí åñåïòåãåíäå ºîëäàíûëàäû. °äåòòå íîðìà-ñà¹àòïåí áåëãiëåíåäi.
²½í ¼ëøåìäåði - ê¼ðñåòêiøòåðäiң º½íûí ê¼ðñåòåäi. ²½í ¼ëøåìi àðºûëû ¼íiìäi ñàòó ê¼ëåìi, òàóàð æ¸íå æàëïû ¼íiì æîñïàðëàíàäû.
Бизнес-жоспар - жоспарланған істің нақты іске асатындығын көрсететін экономикалық тұрғыда негізделген аналитикалық құжат немесе оны кәсіпорын қызметінің жаңа сферасын меңгеруге қажетті кәсіпорынның даму жоспары деп атауға болады.
Тәжірибеде бизнес-жоспардың келесі түрлері болады:
-ұйымның бизнес-жоспары;
-құрылымдық бөлімшенің бизнес-жоспары;
-инвестициялық жобаның бизнес-жоспары;
-несие алуға арналған жоспар;
-грантқа арналған бизнес-жоспар;
-аймақты дамытудың бизнес-жоспары;
-мекеменің бизнес жоспары.
Оның құрылымы келесі бөлімдерден тұрады:
1. мекеменің жалпы сипаттамасы (резюме);
2.кәсіпорынның сипаттамасы;
3.өнімнің немесе қызметтің сипаттамасы;
4.нарықты талдау;
5.ұйымдастырушылық жоспар. Персонал және басқару.
6. өндірістік жоспар.
7.маркетинг жоспары.
8.тәуекелді бағалау.
9.қаржылық жоспарлау.
10. қосымшалар.
Сонымен қатар, бизнес-жоспар қарапайым, түсінікті, сауатты және пайдалануға қолайлы болуы қажет.