Маршруттаудың сыртқы хаттамасы
1.9.1 BGP (Border Gateway Protocol) хаттамасы. BGP шекаралық шлюзді хаттама Интернеттің автономды жүйелерінiң арасындағы маршрут ақпаратының алмасуының негiзгi хаттамасы болып табылады. Ол EGP-ді алмастыру үшін жасалынған. EGP Интернеттiң жаңадан қалыптасып жатқанда, яғни Интернетте жалғыз магистраль болғанда, маршруттардың циклденуін болдырмайтын шараларды қолданудың қажеті болмағанда пайдаланылды.
BGPv4 қазiргi Интернеттiң құрылымына сәйкес келетiн, автономды жүйелердiң арасындағы кез келген байланыс топологиясында сенімді жұмыс iстейдi.
Түзетулер туралы хабарламалар «желілік нөмiр – AS трактi» жұптарынан тұрады. AS тракті көрcетiлген желiге жету үшін қажетті AS тiзбектері арқылы өтетін тракт болып табылады. Бұл хабарламалар сенiмдi жеткiзiлуді қамтамасыз ету үшiн TCP транспортты хаттамасы көмегiмен жіберіледі. BGP маршрут кестесiнiң толығымен жаңартылуын талап етпейді, ол тек қана түзетулердi таратады.
BGP көрсеткiші қандай да бір нақты маршруттың қалау дәрежесін сипаттайды және бiрлiктердiң кездейсоқ саны болып табылады. әдетте бұл көрсеткiштер желiнiң администраторымен кескiндi файлдар көмегiмен орнатылады. Қалау дәрежесі критерийлеріне кез келген санына, соның ішінде AS саны (әдетте AS кiшiлеу саны жақсы), арна түрі (арнаның тұрақтылығы, жылдамдығы және сенiмдiлiгi) тағы басқа факторлары кіреді.
Маршрутизатор басқа маршрутизатормен BGP хаттамасы бойынша администратор кескiндеу кезінде олар оның көршiлерi болып табылатынын көрсеткен жағдайда ғана әрекеттеседi. Бұл мысалы, маршрутизаторлар, әртүрлi автономды жүйелермен трафик алмасуға шек қоя алатын, әртүрлi ISP-провайдерлерге жататын жағдайда маңызды.
Көршiлермен сеансты орнату үшiн BGP маршрутизаторлар TCP хаттамасын қолданады. Сеансты орнату кезінде қауiпсiздiктi жоғарылату үшiн аутентификацияның әртүрлi әдiстерi қолданыла алады.
Негiзгi хабарламасы – UPDATE (жаңарту, түзету), оның автономды жүйесіне жататын желiлерге қол жету туралы хабарлама. Бұл триггерлі хабарлама желіде кенеттен өзгерістер пайда болғанда жіберіледі.
Мұндай хабарламаның бірінде жаңа бiр маршруттың пайда болуы туралы немесе бiрнешеуінің жоғалуы туралы жариялауға болады. Маршрут дегеніміз – көрсетілген желі жолында өту керек автономды жүйелердің тізбектелуі.
Маршрутизатор жаңа желi туралы хабарламаны алып, өз маршруттау кестесiндегi ақпаратты келесi маршрутизатор мекен-жайымен бiрге есте сақтайды. Бұл ақпарат қандай да бір хаттама бойынша iшкi маршрутизаторлармен алмасу автономды жүйе iшiнде таратылады.
1.9.2 Келесі ұрпақ байланыс желілеріндегі IP-маршруттау мен оның әдістері. Internet желісі ұғымы бастапқыда (WAN — Wide Area Network), мәліметтер алмасуының түрлі орталары (жаһандық желілер сияқты жергілікті желілер де) көмегімен байланысқан көптеген компьютерлер санынан тұратын ұзын деген ой қалыптастырған. Осы себептердің салдарынан Internet — сегменттелген желі болды. Сегмент кең таратушы желінің (Ethernet) не маркерлі желінің (TokenRing) мөлдір бөлігі немесе нүкте-нүкте түріндегі қосылу (модемдік) болып табылады.
IP-нөмір компьютерге емес, интерфейске (желілік шығысқа немесе кезектегі портқа) берілетінін есте сақтаған жөн. Негізінен, бірнеше интерфейске бір нөмір беруге де болады, бірақ бұл қиындықтарды туғызуы мүмкін. Сонымен қатар, бір интерфейске бірнеше адрес беруге де болады.
Желі сегментіндегі барлық машиналарда желілік нөмірі мен маскалары бірдей IP-нөмірлер бар. Бір жергілікті желіге 2 және одан да көп IP-желілерді сыйғызуға болады.
RFC 791 стандарты бірнеше әр түрлі желі топтарын қоса IP-хаттамасын анықтайды. IP бір адресантты IP-адрестер (unicast IP addresses) деп аталатын жеке түйіндерді пайдаланатын адрестері үшін 3 түрлі желі топтарын анықтайды. Бұл желілердің 3 тобы А, В және С топтары деп аталады. TCP/IP спецификацияларында D тобының (көп адресантты) адрестерін және E тобының (экспериментальді) адрестерін анықтауға болады. IP-адрестің үлкен байт мәніне байланысты ол келесі түрлерге бөлінеді:
- 0..127 —A класының 16777216 адресті 0xFF000000 маскасының желісі;
- 128..191 —B класының 65536 адресті 0xFFFF0000 маскасының желісі;
- 192..223 —C класының 256 адресті 0xFFFFFF00 маскасының желісі;
- 224..239 —D класының multicast (топтық) таратылымға арналған желісі;
- басқалары әзірге сақталуда.
Анықтама бойынша А, В және С топтарының желісіндегі барлық адрестер желіге сәйкес келетін адрес бөлігіне арналған бірдей сандық мәнге ие болып табылады. Адрестің қалған бөлігі торап бөлігі деп аталады.
Бағдарламалардың көбісі желі класын адрес бойынша автоматты түрде анықтайды, бірақ бұны қолдан да жаауға болады. Негізінен, желіні екі немесе одан да көп желішелерге кез-келген маскалармен бұзу қиын емес, бірақ ұйымдарға А, В және С кластарына сәйкес болатын блоктар бойынша адрстер беріледі – бұл IP-адресі бойынша компьютердің домендік атын білуге мүмкіндік беретін DNS жүйесімен байланысты.
А класының 127 нөмірлі желісі — loopback болып табылады, яғни компьютердің өз-өзімен қарым-қатынас жасауына арналған желі. Кез-келген желідегі нөмір (IP-нөмір AND маска) бүкіл желінің нөмірі болып табылады және де ол нақты түрде ешкімге тиесілі болмайды. Желідегі соңғы нөмір (IP-нөмір OR NOT маска) желі сегментінің бүкіл компьютерлеріне жеткізілетін broadcasting (кең таратушы) хабарламаларға арналған. Сәйкесінше, желіге бір топ адрестерді таңдағанда екі адрес мүмкін болмайды.
Жалпы жағдайда маршруттау жүйесі (тым қарапайым жағдайларды есепке алмағанда) ағашқа ұқсас, яғни бір жазбалар ішінен басқа жазбаларды да табуға болады. Жартылай тораптың болуы мүмкін емес, себебі әр жазба таралатын адрес кеңістігінің шекаралары осы кеңістік өлшемдерімен сәйкестендірілген. Кестені сақтау мен көру реті әр түрлі болуы мүмкін, бірақ ол үлкен кеңістікке ие жазбалардың алдында кішкентай жазбалар кеңістігінің артықшылығын қамтамасыздандыру қажет.
Желінің ең қарапайым пішін үйлесімі — сегменттегі жалғыз IP-желісі және жалғыз шлюзі (default gateway аталатын шлюз) бар компьютерлерде болады. Неғұрлым желінің сегментіндегі шлюздер саны көп болса, және олардың конфигурациясы күрделі болған сайын, соғұрлым жұмыс станцияларын дұрыс күйге келтіру қиын болады, ал оның әрқайсысын қалпына келтіру міндетті. Сондықтан да DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) тораптың динамикалық конфигурациялық хаттамасын қолдану қажет. DHCP компьютерлерге IP-адрестерді таңдау үшін қолданылатын хаттамаларды анықтайды. DHCP әр желішеге қол жетімді IP-адрестердің ауқымдарының тізімі сақталып тұрған серверді қолданады. DHCP-тұтынушы DHCP-серверге IP-адрес бөліп беру немесе жалдау туралы хабарлама жібере алады. Сервер жауап ретінде IP-адресті ұсынады. Егер бұл адрес лайық болса, сервер берілген адрестің басқа тораптарды үйлестіруге лайық емес екендігін анықтайды, ал тұтынушы IP-адресін өз қолданысына алады.
DHCP хаттамасы тұтынушыларға IP-адрестермен қоса басқа да ақпаратты ұсынады. Мысалы, торап өзінің IP-адресін, желішенің қолданыстағы маскасын, стандартты шлюзді, сонымен қоса DNS-серверлердің IP-адресін (немесе адрестерін) білуі қажет. Қазіргі желі түрлерінің көбінде DHCP соңғы тораптарға осы ақпараттың барлығын жеткізеді. Алайда DHCP-ны қолдану кезінде келесі қиындықтар туындауы мүмкін:
- DHCP сервері дәл өзінің клиенттері отырған жергілікті желіде болуы керек;
- DHCP сервері тұтынушыларды дұрыс конфигурациялауы қажет, ал бұл үдеріс күрделі сегменттелген желіде қиын болып табылады.
Хаттамада тораптың IP-адресін, яғни компьютердің немесе бағыттаушы портының адресін ерікті түрде желі әкімшісі бекітеді және ол, мысалға, IPX хаттамасындағыдай тікелей өзінің жергілікті адресімен байланысты болмайды. IP қолданатын тәсілдің тәуелсіз болуына байланысты және тұрақтылық себебіне байланысты жергілікті адрес түрінде ірі желілерде қолданған ыңғайлы, өйткені басқа жағдайда, компьютердегі желілік адаптердің ауысу жағдайында бұл өзгерісті дүниежүзілік Intеrnet (әрине, желі Internet-ке қосулы болған жағдайда ғана) желісінің бүкіл адресаттары есепке алуы керек болушы еді.
Жергілікті адрес IP хаттамасында тек қана жергілікті желі шеңберінде осы желінің маршрутизаторы мен торабының ақпарат алмасуы жағдайында ғана қолданылады. Маршрутизатор тікелей өзінің порттарына қосылған қандай да бір желінің торапқа арналған дестесін алып, дестені жіберу үшін осы желіде қабылданған технология талаптарына сәйкес кадр құруы қажет және сол кадрда тораптың жергілікті адресіне, мысалы оның МАС-адресіне нұсқауы қажет. Жөнелтілген дестеде бұл адрес жоқ, сондықтан маршрутизатордың дестеде жеткізілу адресі ретінде көрсетілген белгілі IP-адресін іздеу міндеті туындайды. Дәл осындай жағдайға берілген торап қосылып тұрған жергілікті желіге қосылған маршрутизатор арқылы қашық желіге десте жіберетін кезде соңғы торап та келіп тіреледі.
IP-адрес бойынша жергілікті адресті анықтау үшін адреске рұқсат беру хаттамасы қолданылады Address Resolution Protocol, ARP. ARP хаттамасы өзінің жеке нөмірлеуі бар желілерде қолданылады (Ethernet, TokenRing, X.25), ол IP-адрестердің желі адаптерлерінің нөмірлерінің сәйкестіктерін қолдан жазып отырмау үшін қолданылады, яғни жергілікті желіге қосылған IP-торабының арналық адресін динамикалық анықтау үшін қолданылады. Басталғаннан соң ARP кестелер жүйесі босайды. Егер кез-келген станциядан IP-десте келетін болса, оның IP-нөмірінің желілі карта нөмірімен сәйкестігі тіркеледі. Егер де желілік картасының нөмірі белгісіз болып табылатын IP-нөмір бойынша дестені жіберу керек болса, онда кең тараушы (жергілікті желі түсінігінде) хабарлама жіберіледі.
Дестенің кейбір алгоритмдеріндегі шырғалану дұрыс емес орындалған маршруттау нәтижесі болып табылады. Әр десте жіберуші бекітетін және 255 секундтан аспайтын шектелген өмір сүру уақытына ие, ал десте өтетін әр бағыттаушы бұл санды ең аз дегенде бір есе кемітеді, яғни бұл дестенің бағыттаушалр арасында шексіз жүгіріп жүруіне жол жоқ дегенді білдіреді — ол "өледі", ал оның "өлімі" туралы жіберушіге бөлек десте жіберіледі (бұл – traceroute жұмысының негізі). Дегенмен де, кейбір бағыттаушылар өткізу жолағының кептелуінен қашып, дестелерді маршруттау кестелері бойынша келген интерфейстері бойынша жіберу керек деп, оларды (дестелерді) өздері өлтіреді.
Желілік деңгей маршруттауы бағыттаушыларының желінің бөлек тораптарына жету мүмкіндігі туралы ақпарат алмасуына негізделеді. Дестенің желі арқылы өту өлшеміне қарай әр маршрутизатор оның тақырыбынан дестенің қозғалу бағыты туралы 3-ші деңгейлі ақпарат алып қалады. Мұндай ақпарат кейін берілген дестенің келесі ауықымының адресін анықтау мақсатында маршруттау кестесін қарап шығу кезінде индекс ретінде қолданылады. Бұл үдеріс десте әр желі бағыттаушылары арқылы өткен сайын қайталанады. Сонымен қоса, әр ауысымда дестенің жеткізілу жолының оңтайлы нұсқасын қайта анықтау қажет.
Дестенің жіберілуінің ең тиімді бағытын таңдау кезінде QoS секілді IP-ақпарат қолданылмайды. Көбіне тек қабылдаушының адресі ғана немесе сәйкес префикс қолданылады. Алайда IP хаттамасының 4-нұсқасында (IPv4) басқа өріс ақпараттарын қолдану мүмкіндігі де байқалады, мысалы ToS өрісінің ақпаратын қолдану мүміндігі. Бұл жағдайда десте өтетін әр маршрутизаторда тақырыптың анағұрлым күрделі талдауын жасау қажет.
Маршруттау механизмінде екі бөлек компоненттерді бөліп көрсетуге болады:
- ақпараттардың таратылуына жауапты құраушы;
- басқарушы құраушы.
Таралым құраушысы. Тарату құраушысы маршруттау кестесіндегі және 3-ші деңгейлі тақырып құрамындағы ақпаратты қолданады. Ол десте тақырыбынан алынатын ақпарат түрін анықтайтын және маршруттау кестесінен сәйкес позицияны іздеген кезде қолданылатын үдерісті анықтайтын алгоритмдер жинағын қолданады. Ары қарайғы дестені жіберу әрекеті осы ақпаратқа негізделеді. Төменде дестелерді тарату кезінде қолданылатын механизмдер берілген:
- бір адресті таралым (unicast forwarding). Берілген механизм шегінде бағыттаушы 3—ші деңгейлі тақырып құрамындағы қабылдаушы адресі мен таралым кестесіне сәйкес позициясын табу үшін қабылдаушының адресіне қолданылатын ең үлкен сәйкестік (longest match algorithm) алгоритмін қолданылады;
- биттер мен қызмет көрсету түрін қолданатын бір адресантты таралым (Unicast forwarding with ToS type of service). Мұндай таралым кезінде бағыттаушы қабылдаушы адресін, 3-ші дәрежелі тақырыптың ToS өрісінің мәнін және қабылдаушының адресіне қолданылатын ең үлкен сәйкестік алгоритмін, ал сонымен қатар маршруттау кестесіндегі сәйкес позицияны табуға арналған ToS-тың нақты сәйкестік мәні қолданылады;
- көп адресті таралым (Multicast forwarding). Берілген жағдайда бағыттаушы 3-ші деңгейлі тақырыптан алынған жіберуші мен қабылдаушының адрестерін қолданады, сонымен қоса десте келіп түскен кіріс интерфейсінің нөмірі қолданылады. Ары қарай бағыттаушы жіберуші мен қабылдаушы адрестеріне қатысты максимал сәйкестік алгоритмін қолданады, сонымен қатар ол таралым кестесіндегі сәйкес позицияны анықтау үшін кіріс интерфейсінің нақты нөмірінің сәйкестігін іздейді.
Басқарушы құраушы. Басқарушы құраушы маршруттау кестесін құру мен толтырып тұруға жауапты. Берілген функция маршруттау туралы ақпарат алмасатын және маршруттау алгоритмдерін, мысалы Дейкстер алгоритмі (Dijkstra) сияқты немесе диффузия алгоритмі сияқты маршрутизаторлардың топологиялық кестелерді таралым кестелеріне айналдыру үшін қолданылатын OSPF, EIGRP, IS-IS, BGP және PIM сияқты динамикалық маршруттау хаттамалары арқылы іске асады.
IP байланысты орнатуды қажет етпейді. Бұл технологияның кең таралуы IP ортасының екінші деңгейлі және физикалық көшіру механизмдерін қолдана алу мүмкіндіктерімен түсіндіріледі. IP-желінің маршрутизаторы барлық тораптары үшін берілген бағыттаушыға келіп түсетін әр дестенің жеткізілу нүктесі туралы немесе ауысым адресі туралы шешім қабылдайды.
Мекемелердің жеке желілерінде немесе Internet қызметіндегі провайдердің автономды жүйелерінде (Autonomous System — AS) маршруттау туралы шешім қабылдау үшін IP ішкі шлюз хаттамасын қолданады (Interior Gateway Protocol — IGP). Негізгі қолданысқа ие IGP хаттамаларына мысал ретінде бірінші кезекте қысқа бағыттарды анықтайтын хаттамасын (Open Shortest Path First — OSPF) және аралық жүйелер арасында ақпарат алмасу хаттамасын (Intermediate System-to-Intermediate System — IS-IS) алуға болады. OSPF сияқты IS-IS те әр бағыттаушы арқылы жүйелі топология кестесі құрылатын және Дейкстердің ең қысқа жол алгоритмінің көмегімен желідегі әр белгіленген нүктеге дейінгі ең қысқа бағыты есептелінетін арналар жағдайының негізінде динамикалық маршруттау хаттамаларын білдіреді. Есептеу нәтижелері дестенің келесі транзиттік ауысымын оның қабылдаушысының адресіне негізделе отырып анықтау үшін қолданылатын жіберу кестелеріне енгізіледі. Осылайша QoS концепциясы мен желінің шектеулеріне негізделген баламалы бағыттар болмайтын кепілдендірілмеген тапсырыс механизмі жүзеге асырылады.
Түрлі қызмет провайдерлерінің автономды жүйелері арасындағы маршруттау сыртқы шлюз хаттамасын (Exterior Gateway Protocol — EGP), мысалы, шекаралық шлюз хаттамасының 4-нұсқасы (Border Gateway Protocol 4 — BGP4) тәрізді хаттамаларды қолдану негізінде жүзеге асырылады. (Арналық деңгейдегі lGP-хаттамаларына қарағанда) BGP4 - бағытты-векторлық хаттама. IP технологиясы және онымен байланысты маршруттау хаттамаларының ATM және Frame Relay желілерімен интеграциясы аз болса да, ол негізінен осы желілермен жұмыс жасайды. Мысалы, ISP провайдері ATM немесе Frame Relay базалық жүйелерін маршрутталатын желілер қатарына жатқызады; мұндай тамырлы жүйелер маршрутталатын шекаралық желілер арасында виртуал арна жасау үшін қолданылады.
Маршрутталатын IP-желілер өзара тұрақты виртуал арналардың (Permanent Virtual Circuit — PVC) көмегімен ATM немесе Frame Relay ортасы арқылы байланысады. Осылайша, ең біріншіден, барлық бағыттаушылардың осындай IP- ортада көрші болып табылатындығынан кеңею және басқаруға жол бермейтін қондыру моделі (модель с наложением) құрылады. Сонымен қатар, желі ресурстары тиімді түрде қолданылмайды, өйткені 2-ші деңгейдегі ATM коммутаторлары IP- маршруттауға «елеусіз» болады. Бұл, мысалы, ATM коммутаторларының арасында бірнеше транзиттік ауысымдарды қолданатын PVC арнадарының IP көзқарасымен бірі де екіншісі де бір IP-ауысымды білдіретін болғандықтан, PVC арнадарымен теңдей бір ғана ауысымды қолданатын IP маршруттаусымен берілетінін білдіреді.
Қондыруды қолданатын үлгі әр бағыттаушының желідегі басқа бағыттаушылармен тікелей байланысты болуын талап етеді. Бұл үшін АТМ виртуал арналарын құру қажет болғандықтан, бүкіл бағыттаушыларды байланыстыру үшін VC арнадарының біржүйелі топологиясы (барлық құрылғылар бірімен-бірі байланысқан топология) қажет. Бағыттаушылардың сандарының өсу шамасына қарай қажет виртуал арналар санының өсімі n(n-1)/2 формуласы бойынша іске асуда, мұндағы n — желідегі тораптар саны. Олардың санының аздығы кейбір бағыттаушылардың жұптарының арасында қосымша ауысым болатынын білдіреді. 1.9 суретте көрсетіліп тұрғандай, желіде өзара байланыстыруды қамтамасыз ету үшін 28 VC арнаына қажет 8 бағыттаушы бар. Ал тораптар саны көп желілерде желінің таралуы қиын. Сонымен қоса, VC арналарын құру және жою желілік әкімшілік үшін жалықтыратын жұмысқа айналады.
1.9 сурет – Қабаттасуды пайдаланатын модель
Дәстүрлі желілерде пайда болатын басқа қиындық, осындай OSPF сияқты маршруттау хаттамаларының бағыттық ақпарат жаңартылуының қосарлануына және арналар жағдайына және қолдауға тура келетін көрші машиналардың санының көптігіне байланысты ірі біржүйелі орталарда тиімсіз болып табылады. Кейбір арналардың бас тартуынан болатын бағыттардың өзгерістері CPU мүмкіндіктерін көтеріп, болжап болмайтын әрекет пен ең қысқа жолды анықтау кезіндегі нашар жинақылық көрсеткішін анықтайды. 1.9 суретінде R2 бағыттаушысында жеті көрші бар. Арнаның немесе тораптың жағдайының өзгерісінен болған топология өзгерісіне байланысты осындай желі бойынша таралатын ақпарат көлемі n4 бойынша өсуде, мұндағы n — базалық жүйедегі бағыттаушылар саны. N санының өсу шамасы бойынша, берілетін қызметтік ақпарат мөлшері базалық инфрақұрылым бағытаушыларын шеттен тыс жұмыс істетіп, желінің болжап болмайтын әрекет ету жағдайына әкеліп соқтыруы ықтимал.
Жоғарыда аталған мәселелерді шешу үшін VC арнадарының біржүйелі типологиясы мен шекаралық бағыттаушыларға қол жетімді көрші құрылғылардың сандарын азайту қажеттілігін жоққа шығартатын шекаралық бағыттаушылар арасына аралық бағыттаушыларды орнатып қоюға болады. Алайда мұндай бағыттаушыларға қосымша мәліметтер ағымын талдау үшін барабар өнімділік қажет болады. Сонымен қатар бағыттаушылар маршрутталатын көрші құрылғылармен байланыс орнатпай-ақ, VC-арнадарды орнатып, солар арқылы мәліметтер ағымын жіберу үшін келесі транзиттік ауысымның адрес іздеу хаттамасы (Next Hop Resolution Protocol— NHRP) қолданысқа ие бола алады. NHRP хаттамасы тек бір адресатты таралымды қолдайды да, көп адресатты таралым түрлері үшін арналмаған. Сонымен қатар, ол NHRP-серверлердің орналасуын талап етіп, магистральдық желіде бағыттық тораптар құра алады [9].
Интернет-провайдерлер қатарындағы желілер бүгінгі таңда көп деңгейлі үлгі бойынша жасақталған. Ол үлгі логикалық маршрутталатын IP-желінің екінші деңгейлі (АТМ, немесе Frame Relay) коммутацияланатын топологиясының үстінен және оған тәуелсіз қызмет етеді. Екінші деңгейлі коммутаторлар жоғары жылдамдықты байланыстарды қамтамасыз етеді, ал желі шетіндегі өзара екінші деңгейлі виртуал арналар арқылы байланысқан IP-бағыттаушылар IP-дестелердің зерделі ауысымын жүзеге асырады. IP-дің АТМ ортасына қондырылуы кәдімгідей қиындықтар шақырады, әсіресе жаңартылған IP қызметтерін қолдау мәселесінде, көп адресатты IP таратылым мен ресурстарды сақтау хаттамасын қолдану (Resource Reservation Protocol- RSVP) кезінде қиындықтар туындайды. Қызмет түрлерінің екеуін бірдей қолдану стандарт болады және іске асыруды бақылау органдарының көп уақыты мен күшін алады. Жоғарыда аталған мәселелердің барлығын шешу үшін MPLS (MultiProtocol Label Switching) белгілері бойынша коммутациялар технологиясы жасақталып шығарылды.