Тақырып: Гидросфераға антропогендік әсер ету. Су көздерінің ластануы және оның тұрғындар денсаулығына әсер етуі.

2.Мақсаты: гидросфераның экологиялық проблемалары жөнінде және олардың ластану көздері мен тұрғындар денсаулығына әсер етуі жөніндегі білімдерін қалыптастыру.

3.Оқыту міндеттері:

- Гидросфера туралы, оның Жерде табиғи орта ретінде түзілу рөлі туралы білімдерін қалыптастыру.

- Судың негізгі антропогенді ластану факторлары және ластанудың халық денсаулығына әсері туралы білімдерін қалыптастыру.

- Судың ластану деңгейін бағалай білу қабілеттіктерін дағдаландыру.

- Су көздерінің ластануының адам денсаулығына әсерін бағай білу қабілеттіктерін дағдыландыру.

4.Өткізу түрікеңселік кеңес беру.

5.Тақырып бойынша тапсырма:

Тапсырма № 1: судың ластануы, ластану көзі және тұрғындар денсаулығына әсер етуі бойынша ситуациялық есептер шешу.

Тапсырма № 2: судың негізгі ластану көздері бойынша кестені толтыру.

6.Тарату материалдары: гидросфераның ластануы бойынша кесте.

7. Әдебиеттер:

1. Экология: учеб. пособие/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 5-15.

2. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж. Экология и здоровье населения: учебник для медицинских вузов и колледжей. – Алматы,2002. – 260с.

3. Экология в вопросах и ответах: учеб. пособие/ В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2009.-378с, стр. 5-20.

4. Учение об окружающей среде: учеб. пособие/ Г.К. Ерубаева: Алматы, казак универс 2011.-153с., стр 5-10.

5. Экология и устойчивое развитие. учеб. Для вузов/ Аскарова У.Б., Аскаров Н.Б., Алматы, 2014 г., -190 с., стр 34-39.

6. Экология и устойчивое развитие. учеб. пособие/ Колумбаева С.Ж., Бильдебаева Р.М., Шарипова М.А. Алматы, Қазақ университеті, 2012 -133 с., стр. 3-6.

7. Экология: учеб. пособие/ В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2008.-315с, стр. 5-14.

8.Бақылау (сұрақтар, тапсырмалар):

1. Судың негізгі ластаушылары қандай?

2. Жер үсті және жер асты суларының негізгі ластау көздері қандай?

3. Гидросфера ластануының экологиялық салдары қандай?

4. «Сулардың таусылуы» дегеніміз не?

5. Арал теңізіндегі экологиялық апаттың себебі неде?

6. Гидросфера ластануы тұрғындар денсаулығына қалай әсер етеді?

7. Су және топырақ арқылы қандай аурулар тарайды?

Ситуациялық есеп.

№1 есеп.Зыряновка қаласының ағынды сулары су жинайтын құбырларға және Березовка өзеніне құйылады. Березовка өзненіне ағынды судың келіп құятын жерінен төмнірек су алып тексергенде, онда: Сынап-0,0006 мг/л (1 лкассты зияндылық); қорғасын-0,06 мг/л; кадмий-0,003 мг/л; цианидтер-0,5 мг/л (2 кластық зияндылық); коли-индексі-2380000, иісі-4 балл, БПК-10 мг/л, еріген оттегі-0,5-1,0 мг/л.

Ағынды судың құятын жерінен төменде және жоғарыда тұратын тұрғындардың ауыру жиілігі (1000 тұрғын).

Нозологиялық формалары	Ағынды құйылатын жерден жоғары	Ағынды құйылатын жерден төмен
1990 ж	1995 ж	1990 ж	1995 ж
1. Жүрек қан тамыр аурулары		144,7	216,7
2. Жоғары тыныс алу жолдарының жедел инфекциялары	164,7		165,3
3. Жедел бронхиттер	14,5	20,5	10,4	15,8
4. Пневмониялар	12,3	18,7	10,7	11,2
5.Остеохондропатиялар	12,1		33,4	89,5
6. Тері және тері асты май қабаты аурулары	16,8	4,6	67,9	130,9
7. Өт қапшығының аурулары	16,4			35,2
8. Ішектің жедел инфекциялары	160,4	170,8	250,1	320,8

Сұрақтар:

1. Судың қандай ластау түрлері орын алып тұр?

2. Негізгі су ластау көздері қандай?

3. Қандай ластаушылар абиоттық, биоттық және антропогенді факторларға жатады?.

4. Судың ластау көрсеткіштері тұрғындар денсаулығына қалай әсер етуі мүмкін?

Тақырып: Литосфераға антропогендік әрекет. Топырақтың ластану көздері мен сипаты. Қазақстанның табиғи және жасанды биогеохимиялық провинциялары. Және республиканың аймақтарындағы тұрғындар денсаулықтарының ерекшеліктері.

2.мақсаты: Литосфераның экологиялық мәселелері, ластану көздері және ластанумен байланысты тұрғындар денсаулығына әсер ететін көздері жөнінде, қазақстанның табиғи және жэасанды биогеохимиялық аймақтары жөніндегі түсініктерін қалыптастыру; Сонымен бірге тұрғындар денсаулығының ерекшеліктері.

3.Оқыту міндеттері:

· Литосфера, оның құрылымы және биосферадағы оның атқаратын рөлі жөніндегі білімдерін қалыптастыру;

· Топырақтың антропогенді ластануының негізгі факторлары жөнінде және тұрғындар денсаулығына әсер еуту жөніндегі білімдерін қалыптастыру;

· Қазақстан республикасының табиғи және жасандлы биогеохимиялық аймақтары жөніндегі және тұрғындар денсаулықтарының жағдайы жөніндегі білімдерін қалыптастыру;

· Топырақ ластану дәрежесін анықтау және бағалау дағдыларын қалыптастыру;

· Топырақтың ластану дәрежесінің адам денсаулығына әсерін зерттеу.

4.Өткізу түрі: (кеңселік) кеңес беру.

5.Тақырып бойынша тапсырма:

тапсырма № 1: топырақтың негізгі ластаушы көздері бойынша және оларға сипаттама беру бойынша берілген кестені толтыру;

6.Тарату материалы: топырақты ластаушылар кестесі

7.Әдебиеттер:

1. Экология: учеб. пособие/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с., стр. 5-15.

2. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж. Экология и здоровье населения: учебник для медицинских вузов и колледжей. – Алматы,2002. – 260с.

3. Экология в вопросах и ответах: учеб. пособие/ В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2009.-378с, стр. 5-20.

4. Учение об окружающей среде: учеб. пособие/ Г.К. Ерубаева: Алматы, казак универс 2011.-153с., стр 5-10.

5. Экология и устойчивое развитие. учеб. Для вузов/ Аскарова У.Б., Аскаров Н.Б., Алматы, 2014 г., -190 с., стр 59-66.

6. Экология и устойчивое развитие. учеб. пособие/ Колумбаева С.Ж., Бильдебаева Р.М., Шарипова М.А. Алматы, Қазақ университеті, 2012 -133 с., стр. 3-6.

7. Экология: учеб. пособие/ В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2008.-315с, стр. 5-14.

8.Бақылау (сұрақтар): (ауызша сұрау-білім құзіреттілігі бойынша)

1. Топырақтың негізгі ластаушы көздері қандай?

2. «Топырақ деградациясы « дегеніміз не оның сеьептері қандай?

3. Топырақ арқылы қандай аурулар беріледі?

4. Литосфераға антропогенді әсер ету салдары. Адам денсаулығына әсер етуі.

5. Табиғи және жасанды биогеохимиялық аймақтар жөніндегі түсінік.

6. Литосфенра ластануының адам денсаулығына әсері.

7. Еқазақстанның табиғи жіне жасанды биогеохимиялық аймақтары және республиканың аймақтарындағы тұрғындар денсаулықтарының ерекшеліктері.