Гидрожүйенің жалпы құрылысы мен әрекеті

Жалпымәлімет. СК-5 және СК-6-ІІ комбайндарының гидравли-калық жабдықтары, сондай-ақ олардың жаңартылған түрлері (СКПР-5, СК-6, СКПР-6 т. б.) мынадай гидрожүйеден тұрады:

а) негізгі, комбайнның жұмыс органдарьш қамтамасыз ететіндер;

ә) рульмен басқарылатын гидрожүйе, комбайнды жүргізуді жеңілдетеді.

Мәселен СК-5 ком;байнында (90-сурет) негізгі гидрожүйе мы-надан тұрады: гидронасос (НШ-32У) 16 сақтандырғыш клапан 20, золотнйкті бөлгіш, жеті плунжерлі гидроцилиндрлер 1, 3, 4 және

бір поршеньді (екі жақты әрекет ететін) гидроцилиндр 2, ш нақтың екі вибраторы 5 және шөмелелегіштің арнайы бөлгіші

Рульмен басқарылатын гидрожүйе НШ-10Е гидронасосынан, насос-дозатордан 7, бөлгіштен 8 және поршеньді цилиндрден 11 тұрады.

90-сурет. Молотилканы толтыруды автоматты реттеуіші (АРЗМ) бар СК-5 комбайнындағы (“Нива”) гидравликалық жүйенің принциптік схемасы

1 — қалбағайды (жинауышты) айналдыратын вариатордың төменгі шкивініқ гидроцилиндрі; 2 — ауа таратқыш клапаны жетегінің гидроцилиндрі; 3 — жатканы көтеретін және түсіретін тидро-цилиндр; 4 — қалбағайды көтеретін және түсіретін гидроцилиндр; 5 — астық шанағының вибраторы; 6 — шөмелелегіш гидрөцилиндрі; 7 — насос-дозатор; 8 — гидрокөлемді колмен баскаратын бөлгіші; 9 — гидробак аузы; 10 — сүңгісі мен магнитті сүзгісі бар сапун; 11 — баскарылушы доңғалақтың гидроцилиндрі; 12 — АРЗМ бөлгішіне баратын май проводы; 13 — кері клапан; 14 — сүзгі (сүзгіде сақтандырғыш клапан бар, ол 1,5 кгк/см², яғни 150 кПа қысымга койылған); 15 — гидробак; 16 және 17 — гидро-насостар; 21 және 23 — бітеуіш клапанды бөлгіштің жұмыс секциясы; 27 — қайыра кұю секциясы.

Екі гидрожүйені де сыйымдылығы 14 л (барлық гидрожүйенің сыйымдылығы 17 л) гидробак 15 қамтамасыз етеді. Гидробакта сүзетін торлы элементтен тұратын май тазартатын сүзгі бар. Сүзгі сақтандырғыш клапанмен жабдықталған, ондағы қысым 1,5 кгк/см² (150 кПа) дейін реттелген. СК-5, СК-6-ІІ комбайын-

дарының және бұлардың жетілдірілген түрлөрінің гидрожүйесі не СК-4, СК-4А, және СКД-5 комбайнының гидрожүйесіндегі гекілді днзель майының сорти құйылады: ДС-ІІ, Дп-ІІ немесе МЮГ — жылы кездерде, ДС-8, Дп-8 немесе М8Г — салқын кездерде.

Сақтандырғыш клапандар 18, 20 63 ұ кгк/см² (6,3 ұ МПа) қысымға реттелген.

СК-4, СК-4А және СКД-5 комбайндарының рульмен басқа-рылатын гидрожүйелерінде рульдік тартпа бар, ол рульдік доңға-лақты гидроцилиндрді басқаратын золотникпен жалғастырған. Басқаша айтқанда, олардың байланысы механикалық болады. СҚ-5 және СК-6-ІІ комбайндары гидрожүйесінің айырмашылығы сол, онда рульдік тартпа жоқ және рульдік доңғалақ пен басқарылушы доңғалақтың арасындағы байланыс гидравликалық жолмен жүзеге асырылады. Алғашқы шығарылған СК-5 комбайндары ' СК-4, СК-4А және СҚД-5 комбайндар сияқты механикалық жетегі, яғни рульдік тартпасы бар рульдік басқарумен қамтамасыз етілген болатын.

Золотникті бөлгіштің құрылысы мен әрекеті. 90-суретте алты секциялы бөлгіш көрсетілген. СК-5, СК-6-ІІ комбайндарында және олардың жаңартылған түрлерінде бұларды ПУН-5 (ПУН-6), АРЗМ және шанақ вибраторы еекілді құрылғылармен жабдық-

2 — ауа таратқыш клапаны жетегінің гигін және түсіретін гидроцилиндр; 5 — ас-көлемді қолмен басқаратын бөлгіші; 9 —

гидроцилиндрі; 12 — АРЗМ бөлгішіне басқаратын 1,5 кгк/см², яғни 150 кПа қысымра қойылған жұмыс секциясы: 27 — қайыра құю сек-

циясы

165

91-еурет. “Нива” және “Колос” комбайндарындары секциялардың бөлгіште орналасуының және оларды кабинадан қолмен бас-қарудын. схемасы:

а ~ АРЗМ жоқ; э — АРЗМ мен шанақ вибраторы жоқ; б — АРЗМ бар; ' в — АРЗМ бар, бірак шанақ вибраторы жоқ; г —АРЗМ жоқ, бірақ ПУН-6 бар; д — АРЗМ мен ПУН-6 жоқ;е— АРЗМ мен ПУН-6 бар; ж — АРЗМ бар. бірақ ПУН-6 жоқ; 1 — жатканы көтеру және түсіру; 2 — қалбағайды көтеру және тусіру; 3 — қалбағайдың (жинауыштың) айналыс жиілігін реттеу; 4 — комбайнның жүріс жылдамдығын реттеу; 5 — радиатордың ауа таратқышын тазарту; 6 — қорымша секция, бұл, мәселен, “Нива” комбайны ЖНС-6-12 дестелеуіш жаткасымен немесе “Нива” және “Колос” комбайндары ПУН-6 немесе ПУН-6 тетіктерімен жұмыс істегенде қолданылады; 7 — шанақ вибраторының жетегі.

талуына қарай, бестен жетіге дейін секциясы бар бөлгіштер қол-данылады. “Нива” және “Колос” комбайндарының әрқайсысында бөлгіштің төрт түрлі варианты болады, бұлардың схемасы 91-су-ретте келтірілген.

Молотилканы толтыруды автоматты реттеуіште (АРЗМ) арнайы бір секциялы бөлгіш бар. АРЗМ-мен жабдықталған комбайнның жылдамдығы автоматты турде немесе осы бөлгіштің көмегі арқылы қолмен өзгертіледі. Сондықтан АРЗМ-мен жабдықталған комбайнның бөлгішінде, АРЗМ-мен жабдықталмаған комбайнға қараранда, бір секциясы кем болады.

Секция аралықтарының жазық беттері, сондай-ақ секция мен кақпақ аралықтары резина сақинамен нығыздалған. Бөлгіштің біреуінің қақпағына қайта құятын клапан қондырылған, оның міндеті — гидрожүйе зая жұмыс жасағанда насостағы қысымды азайту. Қайта құятын клапанның әрекетін секдия золотнигі гид-равликалық жолмен басқарады.

90-суретте көрсетілген бөлгіштің төртінші және алтыншы сек-циялары, қайта құр клапанынан есептегенде, бекіткіш клапандары болмайды. Бұлар двигатель радиаторының ауа таратқыш торы мен шанақ вибраторларын тазарту құрылғыларын басқаратын секциялар қалған төрт секция бекіткіш клапандармен жабдықталған. Секцияда 22 екі бітеуіш клапан, ал секцияларда 24, 25 және 26 — бірден клапан бар.

Трубопроводтар гидротұтынушылардын, бөлгіштеріне бұру үш бұрышы мен қуыс болт арқылы жалғанған. Болтта дроссельді тесік бар, ол майды белгілі мөлшерде жіберіп тұруға арналған.

Бөлгіштен поршеньді гидроцилиндрге екі өткізгіш және плун-жерге бір өткізгіш кетеді.

92-суретте қайта құю секциясы, екі бітеуіш клапаны бар секция және клапансыз секция көрсетілген.

Әрбір секцияға центрлеуіш серіппесі 12 бар золотник 6 орна-тылған. Серіппенің 12 міндеті — золотникті кез-келген жұмыс жағ-дайынан бейтарап (орташа) жағдайға ауыстыру. Серіппе 12 екі шайбаның ортасына сығылған. Дистанциондық втулка 13 золотник жүрісін шөктейді.

Бітеуіш клапан екі шығыңқы бүртігі бар итергіштен 7, серіппелі 10 екі шариктен 9 және втулкадан 5 тұрады.

Қайта құю клапанының әрекеті былайша жүзеге асады. (93-су-рет). Барлық золотниктер бейтарап жағдайда болған кезде (93-су-рет, б позициясы) дроссельден кейінгі қуыс 5 канал 6 арқылы ағызу каналдарьшен 10, 7 жалғанады (канал 6 өтпелі, ол барлық секциядан өтеді). Осы кезде поршеньге 1 қуыстан 5 ағызу қысымы, ал канал 11 жағынан — наеостан келетін жоғары қысым әсер етеді. Соның нәтижесінде поршень 1 біршама бос серіппені 2 қысып, көтеріледі де, айдау каналын ағызу каналына жалғайды.

92-сурет. СК-5 және СК-6 комбайндары гидробөлгішінің секциялары:

а — қайыра құю секциясы; э — бітеуіш клапаны бар жұмыс секциясы; б — бітеуіш клапаны жоқ жұмыс секциясы; 1 — корпус; 2 — поршень; 3 — дроссельді тесік; 4 — дроссельден кейінгі қуыс; 5, 10 және 12 — серіппелер; 6 — золотник; 7 — итергіш; 8 — втулка; 9 — бітеуіш шарик; 11 — тығын; 13 — дистанционды втулка.

Мұндай құйылу канал 11 жақтан шағын қысым түскенде пайда болады.

Қуыс 5 дроссельді тесіж 12 арқылы үнемі каналмен 11жалғасып жатады. Бұл жағдайды поршень 1 золотниктің біреуін жоғары немесе төмен жылжытқанда (позиция а немесе в), яғни жұмыстық қалпына қойғанда ескеру қажет. Осылайша жылжытыг байқайық. Бейтарап қалпынан шыққан золотник өзінің кертпегін мен каналды 6 ағызу каналынан ажыратады. Бірақ каналдағы 11май үнемі қуысқа 5 құйылады. Соның нәтижесінде қуыс 5 пен каналдағы 11 қысым теңеседі де, осының әсерінен гидравликалық поршень теңгеріледі, яғни серіппе бастапқы қалпына оралып, сол үшін де әрекетсіз қалады. Поршень төмен қарай ауысқанда айдау каналы ағызу каналынан ажырап, каналдағы 11 қысым тез ара да жұмыстық нормасына дейін көтеріледі.

93-сурет. СҚ-5 және СК-6 комбайндары гидробөлгішінщ әрекет ету схемасы-

а-золотниктің жоғары ығысуы, ә-бейтарап қалпы, б-золотниктің төменгі ығысуы, 1- поршень, 2-қайра құю клапының серіппесі,

3-золотник, 4-бітеуіш клапынның жоғарғы қуысы, 5-қайра құю клапының дросселден кейінгі қуысы, 6-бөлгіштің барлық секцияларынан өтетін канал, 7,10 және 14-ағызу каналы,8- гидроцилиндр каналы,9-бітеуіш каналының төменгі қуысы,11-айдағыш канал, 12-дроссельді тесік, 10-итергіш

Енді золотникті бейтарап қалпына әкелейік. Куыс 5 қайтадан ағызу каналдарымен 10, 7 жалғасып (канал 6 арқылы), бұл қуыс-тағы қысым кемиді. Мұндай жағдайда каналдағы 11 аса жоғары қысым тағы да поршеньге 1 әсер етіп, соңғысы серіппе қысымын 2 жеңіп, жоғары көтеріледі. Ол жоғары көтеріліп, каналды 11 ағызу каналымен жалғайды да, насосты гидрожүйенің зая жүрісінен босатады.

Золотникті жоғары жылжытқанда (позиция а), онда ол, жоғарыда айтылғандай, өзінің кертпегімен каналды 6 қуыстан 5 бөліп жабады. Поршень төмен түсіп айдау каналын ағызу каналынан ажыратады. Оеыньщ нәтижесінде май қысым күшімен бітеуіш клапанның жоғарғы қуысына 4 құйыльга, серіппе қысымын жеңеді де, шарикті жылжытып, трубопровод арқылы поршеньді цилиндрдін, бір қуысына келеді. Осымен бір мезетте майдын, аса жоғары қысымы әсерінен итергіш 13 төмен жылжьш, өзінін. төменгі бүртігімен төменгі шарикті ұядан втулкаға 8 қарай ығыстырады (92-сурет). Осынын. нәтижесінде бітеуіш клапанньщ төменгі қуысы 9 ағызу каналымен жалғасады, мүның өзі гидроцилиндрдін, басқа қуысындағы майдың гидробакқа құйылуына мүмкіндік береді (93-сурет). Золотник төмен қарай ығысқанда да (позиция в) сондай болады, тек жұмыс процесі бітеуіш клапанның төменгі қуысынан басталады.

Сақтандырғыш клапан. Комбайнньщ гидравликалық жүйелерінде бірдей сақтандырғыш клапандар қолданылады (94-сурет). Оньщ міндеті — жүйедегі максимальды қысымды шектеу. Олардың жасалуы мен әрекеті мынадай. Насостағы май айдау 7 қуысына құйылады. Бұл қуыс ағызу қуысынан 8 поршеньмен 5 бөлініп, оны серіппе 10 төмен қарай қысып тұрады. Қуыстар 7, 9 өзара дроссельді тесікпен 6 жалғасады, сондықтан ондағы теңгері-

Бөлгіштен аъызу

34- Сақтандыррыш клапан:

/ — шпиндель; 2 — қосымша клапанның шаригі; 3 — бағыттауыш; 4 және 10 — серіппелер 5 — поршень; 6 — дроссельді тесік 7 — айдау қуысы; 8 — ағызу қуысы; 9 — дроссельдей кейінгі куыс.

леді. Бірдей қысым поршеньді 5 теңгереді, соның нәггижесінде се-ріппе 10 оны төменгі қалпында ұстап түруға мүмкіндік алады. Бірақ мұндай жағдай қуыстағы 9 қысым артпағанша (7-қуыстағы қысым бірдей, демек, барлық жүйе де сондай) ғана сақталады. Қуыстағы 9 жоғарылаған қысым қосалқы клапан шаригінің 2 алдындағы каналға беріледі де, осы шарикті шпиндель 1 ұясынан ығыстырады. Щарик өз ұясынан ығысқанда май қуысқа 9 құйылады; ол шпиндельдегі радиалды және ось каналдары арқылы ағызу каналына өтеді.

Қуыстардағы 7, 9 қысым шағын дроссельді тесіктің 6 көмегімен теңесетіндігін еске түсірейік. Бірақ бұл тесік майдық қуысқа 9 енуін шектейді. Бұл жағдайда қуыс 9 ағызу каналымен (шариктің 2 ашылуы нәтижесінде) жалғанған. Ондағы майдық қуысқа 7 өтуін дроссельді тесік біршама тежейді. Осыған байланысты 9-қуыстағы қысым 7-қуысқа қарағанда төмен болады.

Мұндай құбылыстың нәтижесінде поршеньніқ 5 теңгермелілігі бұзылады. Қуыстағы 7 артық қысым поршеньге әсер етіп, серіппе 10 әсерін жеңеді де, поршеньді жоғары көтереді. Бірақ поршень жоғары көтерілгенде 7-қуыс 8-қуыспен, яғни ағызу каналымен жалғанады. Осының әсерінен жүйедегі қысым шектеледі.

Жүйедегі қысым тиісті шамасынан төмендегенде шарик 2 се-ріппенін 4 әсерімен бастапқы қалпына келеді — ол қайтадан ұяға сығылып, қуысты 9 ағызу каналынан ажыратады. 5-қуыстағы қы-сым арта бастайды да, кейіннен 7-қуыстағы қысымімен теңеседі. Мұның өзі поршеньніа 5 теңгерілуіне мүмкіндік береді. Ал теңге-рілген поршень серіппені 10 төмен қарай қысып, 7-қуысты 8-қуыс-тан, яғни ағызу каналынан ажыратады.

94, б-суретте сақтандырғыш клапанның әрекет ету схемасы көрсетілген.

Жоғарыда клапандар қысымнын, ашылуын =2кгк/см²

реттейтіндігі айтылған. Тиісті реттеу жұмыстарын жүргізгеннен кейін клапаның герметикалығын тексеріп, оның щпинделіне пломбы салады.