Swaróg oraz inne bóstwa słoneczne i ogniowe

Swarógto słowiański bóg słońca i ognia niebiańskiego, któremu cześć oddawano szczególnie podczas tzw. Szczodrych Godów związanych z zimowym przesileniem, porą tryumfu światła słonecznego nad siłami ciemności. Podłoże do wytworzenia kultu tego bóstwa było bez wątpienia indoeuropejskie, czego dowodzą takie formy jak sanskryckie svár ‚niebo, raj’ lub perskie χvar ‚słońce’. O związkach z ogniem świadczy też rekonstruowana prasłowiańska forma *sъvariti — kuć, skuwać coś na gorąco, która przetrwała w polszczyźnie za sprawą metaforycznego swarzyć się ‚kłócić się żarliwie’.

Echem kultu słońca wśród dawnych Słowian są utrzymujące się po chrystianizacji zwyczaje pokłonu w obliczu wschodzącego lub zachodzącego słońca oraz przysięgania na tę wyjątkową gwiazdę. Swaróg jest często kojarzony z kowalstwem, wytwarzaniem narzędzi oraz ustanawianiem prawa. O oddawaniu czci temu bóstwu świadczą zachowane nazwy miejscowe (np. wielkopolski Swarzędź, pomorski Swarożyn). Istnieją również hipotezy łączące Swaroga z tabuizowanymi nazwami miejscowymi typu Tvarog (w Styrii) oraz Twarożna Góra w Polsce.

Swaróg — bóg słońca i ognia, niebiański kowal. Autor: Azraelangelo ©

Zoomorficznym wcieleniem Swaroga był Raróg — duch ognia objawiający się najczęściej pod postacią płonącego ognistego ptaka (najczęściej sokoła). Świadczy o tym podobieństwo pomiędzy dwoma nazwami i oczywisty związek z ogniem, a także związek z innymi mitologiami indoeuropejskimi. Z czasem demoniczny ptak stracił na swym znaczeniu, jednak zdołał przetrwać w słowiańskich wierzeniach ludowych jako żar-ptak lub jako malutki demon przynoszący ludziom szczęście. Sama nazwa tej istoty jest też dziś pamiętana za sprawą jednego ptasiego gatunku z rodziny sokołowatych — Raroga zwyczajnego (Falco cherrug).

Raróg jest często utożsamiany z Feniksem, mitycznym ptakiem będącym symbolem odradzającego się życia. Z odradzającym życiem kojarzy się również zimowe przesilenie wiążące się u dawnych Słowian z obchodami Szczodrych Godów. Autor: Yuki6 ©

Na różnych obszarach Słowiańszczyzny poświadczony został również kult syna Swaroga, który w zależności od regionu mógł zwać się Dadźbogiem(Słowianie wschodni), Swarożycembądź Radogostem(Słowianie połabscy). Warto też nadmienić, że wszystkie te bóstwa czasem były utożsamiane nawet z samym Swarogiem, co ma zapewne związek z obchodami Szczodrych Godów, kiedy to stare słońce (ojciec) ustępowało młodszemu (syn). Poszczególne bóstwa różniły się nieco sprawowanymi przez siebie funkcjami. Dadźbog (mający związek z psł. *dati — dać) był bogiem dostatku, Radogost (Radogostь) opiekunem gości, zaś Swarożyc odpowiadał za ogień ofiarny i domowy.

W kultach wymienionych powyżej bóstw intrygującym zagadnieniem jest potrójne oblicze ognia, który mógł przejawiać się w zjawiskach atmosferycznych (ogień niebiański), utrzymywaniu więzów rodowych (ogień domowy) i przyjmowaniu ofiar (ogień ofiarny). Taka różnorodność sprawowanych przez te bóstwa funkcji czyniłaby z nich jedne z naczelnych bóstw słowiańskich.

Więcej informacji o Swarogu tutaj.

Autor: Typhonian-Apkallu ©