ТӘЖІРІБЕЛІК ЖҰМЫС. Жұмыс ауырлығының негізі категорияларымен танысу
«ЕҢБЕК ПЕН ДЕМАЛУДЫҢ ҮНЕМДІ ТӘРТІБІНІҢ ЕСЕПТЕЛҮІ»
4.1 Жұмыс мақсаты:
Жұмыс ауырлығының негізі категорияларымен танысу. Жұмыс ауырлығына байланысты еңбек пен демалудың, жылдың жылы мезгіліндегі үнемді тәртібімен график құрыуымен есептеу.
4.2 Қысқаша теориялық мәліметтер
Жұмыс пен демалудың үнемді тәртібінің енгізілуі алдын ана ағзаның кәсіптік шаршауынан сақтайды, ағзаның тұрақты жұмыс істеу қабілетін жақсартады, 3-8 % жұмыс, істеу қабілетін үлкейтеді.
Жылдың жылы мезгілі деп, ортатәүлік сыртқы ауа температурасы + 100 С және жоғары көрсеткішпен мінезделеді +280С жуықтату, +250 С – оптималды сыртқы ауа температурасы.
+250С сыртқы ауа температурасы бойынша жылдын жылы мезгілінде құрылысшылар үшін, жұмысшы ауырлығына байланысты еңбек пен демалу тәртібі қойылады.
Ауырлық бойынша жұмысшылар 12.1.005-88 ГОСТ бойынша «жұмыс аумағының ауасы» келесі категорияларға бөлінеді.
Кесте 18- Жұмыс ауырлығының ауырлығы
| Жұмыс уақытының категориясы | Энергошығын | ||
| Ккал/мин | Ккал/сағ | Дж/с | |
| Ι (женіл) | До 2,5 | До 150 | До 172 |
| ΙΙ(орташа ауыр) ΙΙ а ΙΙ б | 2,6-3,7 3,7 | 150-200 200-250 | 172-232 232-293 |
| ΙΙΙ (ауыр) | 4,3-5,83 | 250-300 | 293-393 |
| ΙV (өте ауыр) | более 5,83 | более 350 | более 393 |
Категория I – жеңіл физикалық жұмысшылар отырып тұратын, жүрумен байланысты, жүйені ауырлық немесе ауыр затты көтеру мен тасымалдауды қажет етпейтін жұмысшылар.
II категорияға – орташа ауыр физикалық жұмысшылар II категорияға жатады, үнемі жүрумен, отырып тұрумен байланысты, бірақ ауыр заттарды тасымалдау қажет етпейтін жұмыстар.Iiб категорияға, жүріп тұрумен, 10 кг- ға дейінгі ауыр заттарды тасымандаумен байланысты жұмыстар.
III категорияға – ауыр физикалық жұмыс, жүйелі физикалық ауырлықпен байланысты, 10 кг- нан артық салмақты заттардың тасымандаумен байланысты жұмыстар.
ΙV категорияға - өте ауыр жұмыс категориясына, қолымен күрек т.б, құрал- саймандар арқылы жасалатын жұмыстар жатады.
Жүргізілген тексерулер бойынша, келесі жағдай байқалады, құрылыс- монтажды жұмыстар, негізгі құрылыс жұмыстары орындалған кезде, жұмысшылардың энергияшығыны 2,5 Ккал/мин немесе 150 Ккал/сағ асады, яғни бұл жұмыстың түрі II категоррияны ауыр жұмысқа жатады. Жұмыс ауысуының динамикасы мен ағзаның функционалды қалпын зерттеулер кезінде немесе жағдай анықтады. II категорияны жұмыс ауырлығында, демалуға және өзіне қажетті уақыт 12,5% ауысу уақыты кеш бойлеауы керек соның ішінде 8,5 % дем алудағыты болып келеді , 4 % өзіне қажетті уақыт болып табылады.
4.3 Жылдың жылы кезеңіндегі еңбек пен демалудың үнемді тәртібінің график құрылуымен есепжүргізу тәртібі.
Кәсіптік шаршаудың алдын алу мақсатында дем алу мен өзінеқажетті барлық уақытты келесідегі бөліну керек, ауысу уақыты кезінде жұмыс пен дем алудың цикілді ауысу болып отыруы тиіс.
I-IV категорияның жұмысыңда, дем алу мен өзіне қажетті уақыт келесі формуламен анықталады:
Но.л.н. = 8,5 + ((Этф/4,2)-1)х 100% (18)
мұнда Но.л.н. – дем алуға және өзіне қажетті уақыт, мин;
8,5 – II категориялы жұмыстың ауырлығына келетін уақыт, мин;
Этф – физикалық тексерулер бойынша, процесс белгілі мамандық бойынша фактисі энергошығын, ккал/мин;
4,2- ауыр категория бойынша, максималды энергия шығыны, ккал/ мин.
Энергия жұмсау мәнін (1.1) формуланы қоя отыра, дем алумен өзіне қажет % -пен уақыттың еңбектің үздіксіз шынгы жобасына қатынасы.
Энергожұмсаудың негізінде есептенген, дем алу уақыты, шолығымен алынады, жабалы процесс толығымен технологиялық үзіліссіз болса, ж/еде егер жұмысшылар жұмыс жағдайымен, үзілістерде дем ала алмаса. Егер де жұмысшына жартылай дем алатын болса техникалық үзілістер кезінде, технологиялық үзіліс оншетінің жартысына, дем алу уақыты азаяды, дем алумен өзіне қажетті уақыт 12 % кем болмау керек:
Но.л.н. = Но.л.н. –0,5 ТП (19)
мұнда Но.л.н. – дем алуға және өзіне қажетті уақыт, мин;
ТП – техникалық үзіліс, мин.
(Но.л.н. ) үздіксіз уақытқа шығындаша дем алыспе еңбектің ортақ уақытқа %-пен анықталған. Осы өлшемді минутқа аудары, еңбек пен дем алудың үнемді тәртібін жобалауға болады.
Сол үшін келесі мәліметтерді аламыз:
- тік бұрыш деп – 8 сағаттық жұмыс уақытын, 1 сағаттық түскі ас үзілісін белгілейміз, бірдей 9 бөлікке бөлеміз. 1 бөлігін 60 мин. Жұмыс ауысуын белгілейміз (1 сурет)
| 60 ас үзіліс |
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Сурет 1 – 8 сағаттық жұмыс уақыты, 1 сағатты түскі ас үзілісімен.
0 ден 9 дейін жұмыс уақытын белгілейміз. Әр 60 минутта жұмыс пен демалудың кезеңі жоспарлануы мүмкін, ол сыртқы ауа температурасы мен жұмыс категориясының ауырлығына байланысты.
Демалу кезеңін белгілейміз:
Жұмыс кезеңін белгілейміз: 15
- бұл белгіде, жоспарланған 1 жұмыс уақытынан 45 минуттан соң жоспарланған 15 минуттың үзіліс белгілінген.
Энерголығынын 4,2 Ккал/ мин ауырлығы орташа жұмыс кезінде, физиологиялық қойылған зерттеушілерді ескере отыра максимум үздіксіз жұмыс істеу негізінде, жұмыс істеу мүмкіндігінің төмендеуі болмеайды (50 мин) және минимум уақыт демалуға келеді; осы кезеңдегі бұзылған физиологиялық функцияның түзелуіне жеткілікті (10 мин). Үнемді ішкі ауыспалы тәртіп 60 мин- қ жұмыстан кейі 10 минуттық демалу уақытын қарастырады, жұмыстың бірінші екінші жарты ауысымның және әр келесі 50 мин жұмыскер (2 сурет).
10 10 10 10 10 10
| 60 обед |
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Сурет 2 - Сыртқы ауа температурасы + 250 С орташа жұмыс ауырлығының құрылысшыларға арналған еңбек пен дем алудың тәртібі.
Еңбек пен демалудың нақты циклін орындап, ағзаның энергиялық қарастыра отырып ауыр үнемді тәртіппен шығынын жұмыс істеу кезінде қарастыру қажет. Мысалы: ауыр жұмыс кезінде энергиялық шығын 5,25 Ккал/мин үздіксіз жұмыс кезені 45 минуттан аспауы керек, ал минималды демалу 15 минут болуы қажет (3 сурет).
15 15 15 15 15 15
| 60 обед |
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Сурет 3 - Құрылысшылар үшін ауа температурасы +250С негізіндегі еңбек пен демалудық тәртібі.
Өте ауыр жұмыс кезінде энергошығынын 5,25 Ккал/мин болғанда, үздіксіз жұмыс 35 мин-тан асауы қажет, дем алу кезеңі 15 минуттан кем болмауы керек (4 сурет)
15 15 15 15 15 15 15 15
| обед |
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Сурет 4 - Еңбек пен демалудың тәртібі, ауа температурасы +250С кезіндегі құрылысшы жұмысшылар үшін.
Сыртқы ауа температурасы оптималды температурадан (+250С) жоғары болған кезде, +250С тан +330С аралығында, 5 суреттегі көрсетілгендей тәртіптік қолдану керек. Сонымен қатар жұмыс орындарында және демалу орындарында ауапоптағыштар орнатылуы тиіс.
15 15 15 15 15 15
| обед |
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Сурет 5 – Өте ауыр жұмыстар кезінде еңбек пен демалудың құрылысшы мамандар үшін және сыртқы ауа температурасы оптималды температурадан (+250С) жоғары болған кезде , +250С тан +330С аралығындағы тәртіп.
Ауаның кез келген қозғанысы кезінде, сыртқы ауа температурасының +330С тан жоғары көтерілген кезінде, жұмыстар ашық ауада тоқтатылу керек. Егер де жұмысшылардың жұмыс істеу орындары үйлерінен алыс болып, демалу орындары әдейі жабдықталған жатақханаларды тәүліктін өте ыстық уақытында жұмыс аужымының бөлінүі мүмкін. Мұндай кезде 6 суреттегідей көрсетілген еңбек демалудың тәртібімен қолдану керек.
15 15 15 15 15
| завтрак | Разрыв на 5 ч. |
6 7 8 9 10 11 12 17 18 19 20
15 15 15 15 15 15
| Разрыв на 4 ч. |
7 8 9 10 11 12 13 17 18 19 20
Сурет 6 - Жұмыстың орташа ауырлығы кезінде сыртқы ауа температурасы ыстық 330С- тан жоғары болған кездегі құрылысшы жұмысшылар үшін еңбек пен демалудың бәртібі.
6 дан 20 және 7 ден 20 сандармен жұмыс ауысымының бөлігі белгіленген.
Ауыр жұмыс кезінде 3-4 суреттегідей еңбек пен демалудың тәртібін енгізу керек, бірақ 6 суреттегідей тәртіпті, ауаның кез-келген қозғалысы, тәүіліктін астың кезінде жұмыстың ауысымының бөлінуі сақталуы тиіс (яғни күн бойы сыртқы ауа температурасы +330С- тан жоғарлағанда).
4.4 Жылдың суық кезеңіндегі дем алу мен еңбектің үнемді тәртібі.
Орта тәүліктің сыртқы ауа температурасы +100С төмен мінезделген температура, жылдың суық кезеңі деп саналады.Мемлекеттің әр түрлі климаттың аймағында, жылдың суық кезеңінде еңбек пен демалудың тәртіп кыс кезіндегі температура параметрлері мен байланысты қойылады. Демалуға реалменттік үзілісті жылытылған бөлмеде әдетті жылу шығалат құрылғымен жабдықталған бөлме болуы керек.
Жылыту қарқыны сыртқы ауа температурасынан және ауа райының қатаңдығынан байланысты кейбір аймақтарда ауа райының қатаңдығы саналады ауа райы қатаңдығы ауа температурамен және сыртқы ауа жылдамдығымен белгіленеді- ауа жылдамдығы 1 м/с артқан кезде ауа температурасының 20С төмендеуге не сәйкес III (степень) ауа қатаңдығы I (степень) ауа қатаңдығы кезінде, -250С сыртқы ауа температурасы болғанда, 10 минуттық үзіліс жылынуға қарастырылауы.
Жылыну ауа температурасы +240С –250С кезінде жылытынға бөлмеде қарастырылады.
10 10 10 10 10 10
| 60 ас үзіліс |
Сурет 7 - I степень ауа қашаңдығы кезінде құрылысшы мамандары үшін еңбек пен демалудың тәртібі.
II дәреже ауа қашыңдығы ; ауа температурасы –250С тан –300С дейін, әр 60 минут сайын жұмыстың басталуынан түстен кейінгі уақытқа дейін, және әр 50 минут жұмыс кезінде дем алу жылытынға бөлмеде қарастырылады, +240 –250С ауа температурасы кезінде демалу мен жылынуға 10 минуттық үзіліс болуы тиіс.
10 10 10 10 10 10
| 60 ас үзіліс |
Сурет 8 – Ауа раиының II дәрежелі қатаңдағы жұмыс кезіндегі, еңбек пен демалудың тәртібі.
Ауа райының III дәрежелі қатаңдығы кезінде, сыртқы ауа температурасы –30 дан –450С, әр минут жұмыс ауысымың басталуынан және түстен кейін, содан әр 45 минуттық жұмыс кезінде, ауа температурасы +24 –250С кезінде әдетті жылы шығару құралдарының аймағында дем алуға 15 минуттық үзіліс болуы тиіс.
15 15 15 15 15 15
| 60 ас үзіліс |
Сурет 9 - Ауаның III дәрежелі қатаңдығы кезінде құрылысшы мамандар үшін еңбек пен демалудың тәртібі.
4 мысал: құрылысшы мамандар үшін есептелген еңбек пен демалудың тәртібі. Мысао ретінде конструктор монтаж жасаушының еңбек пен демалудың тәртібін жоспарлайың, жылдың жылы кезеңінде тұрғылықты үйдің толық құрастыру монтаж жасау уақытында.
Әр операция үшін калориялық эквивалент бұл операцияның ұзақтылығын керекті энергошығынға көбейтінуі болып табылады. Егер энергошығын тонығымен анықталмаса, теқ құрылыс немесе монтажбен, әнемен бойынша (операциолар) оның құрамымен, немесе элемент процессінің группасымен, онда энергошығын көрсеткіші толығымен процесс бойынша немесе оның бөлігінің орташа алынған өлшенінен алынады және берілген шығынның еңбек жумсау элемент есебімен алынады.
19 кестедегідей берілген көрсеткіштер, яғни монтаж жұмысшылары кезінде операция құрамынан, қолдану уақытымен тәжірибіне негізінде, энергошығын (ЭТф) және калориялық эквивалент (Кэ) тұрғылықты үйдің толық құрастыру құрылыс кезінде анықталды.
Кесте 19 - Тұрғылықты үйдің толық құрастыру құрылысы кезіндегі энергошығынмен, калориялық эквивалент көрсеткіштері
| Жұмыс құрамы | Операция ұзақтылығы (Т) мин | 70 кг адам салмағындағы энергошығын Ккал/мин (ЭТф) | Калориялық эквивалент Ккал(Кэ) |
| Дайын балшықтан жасалған төсеме құрылысы | 5,91 | 366,4 | |
| Конструкция монтажы,кран көшегімен қойылған конструкция қондырғысыдәлдеп орнықтыру және конструкцияны қыстыру | 5,05 | ||
| Құысты бетон және балшықпен бітеу | 6,13 | 128,7 | |
| Тігісті балшықпен құю | 5,88 | ||
| Тігісті герметикамен герметизациялау | 4,2 | 79,8 | |
| Технологиялық үзілістер | 1,9 | 98,8 | |
| Сынымен: оперативті жұмыс пен және технологиялық үзідістер шығыны | 4,86 | 1967,9 | |
| Дайындау- аяқтау жұмысы | 4,04 | 80,8 | |
| Өзіне қажетті уақыт пен дем алу уақыты | 1,56 | 85,8 | |
| Барлығы : | - | 2134,5 |
Жұмыстың әр түрлікатегорияға жатқызылуы калориялық эквивалент пен үздіксіз жұмыс қасындысы арқылы анықталды және кәсіпорындағы технологиялық үзілістер арқылы.
Толығымен оперативті жұмыс шығыны 1967,9 Ккал тең және анықталғанды осы элементтер бойынша шығындалған салмаға қатынасы болып табылады (45 минут), яғни 19 кесте бойынша және 20 формула бойынша.
Этф= Кэ:Т (20)
мұнда Этф- физикалық зерттеулер бойынша, белгілі бір мамандық бойынша орындаға операция кезіндегі фактілі жұмыс кезіндегі энергошығын, Ккал/мин;
Кэ-калориялық эквивалент, Ккал;
Т- операция ұзақтылығы, мин.
Берілген сандары формулаға қоямыз:
ЭТФ=366,4+1106+128,7+188,2+79,8+98,8/62+219+23+32+19+52=4,86 Ккал/мин
Бұл сан 70 кг адам салмағындағы энергошығынға сәйкес, және еңбек ету процесіндегі жұмыс ауырлығының дәрежесін көрсетеді.
19 кестеге сәйкес, монтаждау конструкторшының фактілі энерголығыны, яғни жылдың жылы кезеңіндегі тұрғын үйдің тонық құрастыру монтажындағы айналысқан жұмысшылардың энергошығыны 4,86 Ккал/мин тең.
Бұл мысалда дайындау- аяқтау жұмыстарын істеу кезінде энергошығын алынбайды, оны орындау уақыты 20 минут болғандықтан.
Егерде дайындау-аяқтау жұмыстарының энергошағын уақыты 45 минуттан асатын болса ауысу уақытында, онда калоршелық эквивалентті анықтау, процессбойынша шанығымен бұл энергошығын уақыты алыну керек.
18 формуланы қолдана отырып монтажды жұмысты орындаушылардың демалумен өзіне керекті уақытты анықтауға болауы:
Но.л.н.= 8,5+((4,86/4,2)-1)х100=24,2%
Сонымен демалу мен өзіне қажетті уақыт монтажды жұмыспен айналысатын жұмысшылар үшін 24,2 % болады жоспарланған 8 шығынның еңбек пен жұмысқа қатынасы. Әрі қарай бұл шығын уақытын минутпен есептейміз.
Т= (405х24,2)/100=98 минут
Анықталған мен салыстыра отырып (98 минутты) фактілі демалу уақытымен (55 минут) 19 кесте бойынша яғни демалу уақыты 19 формула бойынша 43 минутқа артық бұл мақсаттарға арнанға шығын . Монтаждаушы жұмыстардың технологиялық үзілісі (52 минут немесе 12,8%) болды, соның ішінде жұмысшылардың демалу мүмкіндігі болды, энергошығынмен есептелген, 19 формула бойынша түзетілуі тиіс.
Бұл формулаға демалу мен өзіне қажетті уақыттың проектіні шығын қажеттілігі және технологиялық үзілісіне арналған шығынды, демалу мен өзіне қажетті уақыт өлшемінің жұмыс процесс кезіндегі түзету көрсеткішін аламыз:
Но.л.н.= 24,2-0,5х12,8=17,8%
Бұл уақытпен қарастырылған:
Т1= (405х17,8)/100=72минут
Сонымен 72 минут үздіксіз жұмыстың жоспарланға шығыны 70 минут деп алып, еңбек пен демалу тәртібін жоспарлауға болады. Келесі 7 график берілген, еңбек пен демалу тәртібі.
Сурет 7- жылдың жылы екзіңдегі тұрғын үйдің толық құрылышының құрылысымен айналысатын монтаждаушылардың, конструкция монтаждаушының еңбек пен демалу тәртіп.
Қорытынды: бірінші жұмыс уақытында монтаждаушылар, монтажды жұмыста айналысқандар толығымен жұмыс істейді, екінші- үшінші сағат басында, 10 минуттық үзіліс беріледі, төртінші сағат басында 15 минуттық үзіліс беріледі. Дәл сондай тәртіп екінші жарты жұмыс ауысымы кезінде.
Мысал 5: Бригада үшін еңбек пен демалудың үнемді тәртібінің есебі. Трест бойынша берімен мәліметтерде тұрғын үйдегі бригада жұмысшыларының цикілі 8 түрлі операцияларда тұрады, фото мәнімәліметтенін қолдана отырып бригада жұмысшыларының жұмыс күні кәсіпорында құралған, жұмыс кестесін кететін шығын уақыттын құрастырамыз 3 кестеде берілгендей.
Жұмыстың мінездемісін біле отырып, отырып , тұрып және жүріп жұмыс ауысымы кезінде істейтін жұмысқа қарап, жұмыс ауылығының категориясын анықтауға болады.
Категория ауырлығын білу үшін ГОСТ 12.1.005-88 «Жұмыс аумағының ауасы» 1 кесте бойынша анықталады. Әр бригада үшін жұмыстың категориясын анықтап және энергошығынды 18 кесте және 19 кесте бойынша анықтап кашерше эквивалеттік есептейміз. Барлық мәліметтерді 20 кестеге енгіземіз.
Бөлмені жонделу келесі элементтерден тұрады:
- ағаш еденді тазалағыненен жуу. Бұл жұмыс II категорияауырлығына жатады, бұл жұмыстың орындалуы физикалық жүктемені арттырып, үлкен еше ауыр заттарды тасымалдаумен байланысты;
- қабырғаны бояу. Бұл жұмыс тұрып орындалады , (10 кг) дейін ауыр заттарды тасымандаумен байланысты, буны II категорияға жатқызамыз. Қабырғаны бояу кезінде адам аззасына бірнеше артық физикалық жүктеме қажет, сондықтан энергошығынды 3,9 Ккал/мин деп аламыз;
- есік және терезені бояу. Бұл жұмыста физикалық жүктемені қажет-етпей тұрып орындалады. Энергошығын –2,6 Ккал/мин;
- сүртінеу. Қолымен істелінеді, бірталай физикалық жүктемені қажет етеуі. Бұл жұмыс III категорияға жатады энергошығын –4,8 Ккал/мин.
Дайындау-аяқтау жұмысына, 3 кесте бойынша энергошығын –1,6 Ккал/мин. Жұмыс құрылымының мәліметін біле отырып, операция ұзақтылығының және энергошығын жұмысшының салмағы 70 кг жуық массасын алып калориялық эквивалентті есептейміз. Содан кейін құрастырылған 20 кестеге барлық бөлме ішіндегі жұмыстар элементтін енгізіп және олардың ұзақтылығын, одан аззасының энергошығынын, калоршелы эквивалентті енгіземіз.
Кесте 20 – Тұрғын ғимараттың толық құрылымының жұмысы кезіндегі калориялық эквивалент және энергошығын көрсеткіштері
| Жұмыс құрамы | Операция ұзақтылығы (Т) мин | 70 кг дам салмағындағы энергошығын Ккал/мин (Этф) | Калориялық эквивалент Ккал(Кэ) |
| Ағаш еденді тазалауышпен жуу | 3,7 | 55,5 | |
| Терезелерді бояу | 4,2 | ||
| Қабырғаны бояу | 3,9 | ||
| Есіктерді бояу | 4,2 | ||
| Қабырғаны әктеу | 2,6 |
20 кестенің жалғасуы
| Жұмыс құрамы | Операция ұзақтылығы (Т) мин | 70 кг дам салмағындағы энергошығын Ккал/мин (Этф) | Калориялық эквивалент Ккал(Кэ) |
| Әпті кетіру | 2,6 | ||
| Қайта сылау | 4,8 | ||
| Барлығы: жедел жұмысқа шығын | 3,6 | 1486,5 | |
| Дайындық-соңғы жұмыс | 4,1 | ||
| Демалыс және жеке мұқтаждық | 1,6 | ||
| Барлығы: | - | 1613,5 |
Берілген кесте негізінде ауыр дәрежедегі жұмыстың 20 анықтамасын орындаймыз, әр операцияда жұғымды баламамен әрлеушілер жұмысының барлық құрамы. Жоғарыда берілген 4.1 пунктібойынша жұмыс құрамын (әрлеушілер еңбегін) сол немесе басқа дәрежедегі жұмыстың ауырсығына жатқызу. Жалпы жолмен калориялық баламаны үздіксіз жұмыс барысымен тұтас және алынған нәтижені уақыт жиынтығының шығынын элементтерге болумен іске асырылады .
Этф= (55,5+168+312+213+234+156+288) / (15+40+80+65+90+60+60)=3,6 ккал/ мин
Бұл сан 70 кг адам денесінің салмағына қуат жұмсаумен дәл келеді және еңбек дәрежесінің орындалу барысын көрсетеді.
Кестеден берілген бойынша әрлеушілер еңбегі II ауыр категорияға жатады. Дайындық- соңғы жұмысқа қуат шығыны бұл мысалда ескерілмейді, өйткені бұл жұмыстың орындалу уақыты аусымда 45 мин арттырмайды.
II ауыр категория еңбегімен шұғылданатын жұмысшылар үшін, ауыс жеке мұқтаждық және демалысқа уақыт 12,5 %өлшеріндеауысым уақытымен қабылданады, оның 8,5 % демалуға және 4 % жеке мұқтаждыққа жұмсалады.
Демалысқа уақыт, осындай сипатты құрайды:
Нот = 480 х 8,5 / 100 = 40,8 мин
Жеке мұқтаждық уақыты құрайды:
Нлн = 480 х 4 / 100 = 19,2 мин
Демалысқа уақыт және жеке мұқтаждық құрайды:
Нолн = 40,8 + 19,2 = 60 мин
Нақты демалыс уақытымен (40 мин 20 кестедегі) алынған нәтижені (60 мин) салыстыруда трестің әрлеүшілер бригадасының демалысы мен еңбек тәртібің өзгерту қажеттілігі демалысқа бөлінген (әдіске байланысты) уақыт іс жүзінде 20 минут жоғары екенін көрсетеді. Берілген мысалда технологиялық үзіліс жоқ, сол демалысқа уақыт ең соңғы Нолн=60 мин, жұмысшылар демалысын және еңбек тәртібін жобалаймыз және кесте құраймыз.
10 10 10 10 10 10
| 60 обед |
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 сурет - Жылы мезгілінде жұмыс істейтін құрылысшы әрлеушілер үшін еңбек тәртібі және демалыс.
Қорытынды: Кескіндемедегі 8 суретте көрініп тұр, құрылысшы бірінші жұмыс сағаттарын толығымен орындайды. Әр келесі сағаттың басында он минуттық үзілістер. Жұмыс аусымының екінші жартысында да жұмыс тәртібі осындай. Берілген жұмыс тәртібі демалыс пен жұмыс уақытын рациональды түрде кезектестіруге рұқсат етеді, бұл тұрғын жайларды әрлеумен шұғылданатын жұмысшылардың өндірістік қажудың басталуын ескертуге болысады.