Лекция12. Сұйық және газ, бу шығынын өлшеу үшін құрылғылар мен әдістер. Жіктелінуі.

Заттың мөлшері масса мен көлем бірлігінде анықталынады (яғни м³ немесе килограмм). Сұйықтың мөлшері нақты теңгерілген деңгейде көлеммен, массалы әдіспен, газдың мөлшері- тек көлеммен ғанан өлшенуі мүмкін. Қатты және сусымалы материалдар үшін сусымал және көлемді масса деген түсініктемелер енгізілгшен, ол түйіршіктелген сусымалы материалдардың құрамына тәуелді. Сусымалы материалдың нақты өлшеу үшін өлшеп алумен анықталынады.

Заттың шығыны болып каналдың уақыт бірлігінде кесігі (сечения) арқылы жүріп өтетіндігін айтады. Шығынды өлшеу көлемдік және массалық өлшеу бірлігімен негізделеді (кг/сек., м³/ сек).

Шығын өлшеу үшін өлшейтін құрылғыны шығын өлшегіш деп атаймыз. Заттың массасы мен көлемді мөлшерлі санағыштың көмегімен өлшейді.

Жіктелінуі:

Механикалық

көлемдік

ожау

барабанды түрі

өлшемдер

жылдамдық

айнымалы қысым құламасы әдісі бойынша

тұрақты қысым құламасы әдісі бойынша

күшті беріліс құбыры

ротационды

Электрлік

электромагнитті

ультрадыбысты

радиоактивті

Қысым құламасының айнымалды шығыны.Судың және будың, сұйықтың шығынын өлшеу әдісімен көбіне кең түрде таралған әдісі, қысым айнымалы құламасынын әдісі болып табылады. Осы әдіс бойынша шығынды өлшеу потенциалды энергияның өзгеруіне негізделген (статикалық қысым).

Q= VF – көлемдік шығын,

Мұнда Q- шығын; V- жылдамдық; F- қима;

Q= V₁F=

Pn

P2

P1

0,2

I

II

I

P

P’

P2’

t

12.1-сурет Құбырөткізгіште сығылған құрылғыны орнату кезінде қысымның таралу графигі және ағыс схемасы.

Өлшеу техникасында сығылған құрылғы болып Вентури құбыры мен диафграма қызмет етеді. Диафграма құбырөткізгіште орнатылған жіңішке диск. Оның тетігі құбырөткізгіштің қимасына центрлі болып орналасу қажет. Ағыстың сығылуы диафрагмаға дейін басталады, одан инерция күшінің қозғалыс арқасында ағыс төменгі қимаға дейін сығылады, ал құбыр өткізгіштің жалпы қимасына дейін тізбектей отырып кеңейтіледі.

Диафрагманың алдына, бұрандалы қозғалыспен зона пайда болады, яғни бұранданың зонасы диафрагмадан үлкен болады. Құбырөткізгіштегі қабырғаларының аймағында қысымның ағысы диафрагма алдында тіреудің арқасынан, диафрагмадан кейінгі минимума дейін төмендейді. Қысым ағысының шегінің таралуы бойынша, қабырғаларында кейін жоғарлайды, бірақ бастапқы мәнге дейін жетпейді.

Қысымның жоғалуы Р_n – энергияның жоғалуымен анықталады. Қысым Р₁- Р₂ айырмашылығы құлама болып табылады, құбырөткізгіш арқылы жүретін ортаның шығынына тәуелді. Көлемдік және массалы бірліктерінде сығылмаған сұйықтық үшін шығын теңдеуі:

м³/сек

кг/сек

Мұнда - ағыс қимасы бойынша тегіс емес таралуын есептейтін шығын коэффиценті;

S₀- диафрагма тетігінің қима ауданы;

р- өлшенетін ортаның тығыздығы;