Тақырыбы: №1 практикалық жұмыс. Бұтақтағыштың тартымды-лық және өнімділік есебі
АЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
В.М. СМИРНОВ, Б.Қ. ҚҰРМАШЕВА,
Ж.Ж. ЖҮНІСБЕКОВА, А.Қ. ЖАНЕДИЛОВА
«Жер жұмыстарына арналған машиналарды пайдалану»
пәні бойынша практикалық сабақтарға арналған
ДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Арағанды 2015
| «Көлік техникасы және логистикалық жүйелер» кафедрасы В.М. СМИРНОВ, Б.Қ. ҚҰРМАШЕВА, Ж.Ж. ЖҮНІСБЕКОВА, А.Қ. ЖАНЕДИЛОВА «Жер жұмыстарына арналған машиналарды пайдалану» пәні бойынша практикалық сабақтарға арналған ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР Қарағанды 2015 ОӘЖ 621.879(07)=512.122 В.М. Смирнов, Б.Қ. Құрмашева, Ж.Ж. Жүнісбекова, А.Қ. Жанедилова. «Жер жұмыстарына арналған машиналарды пайдалану» пәні бойынша практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар.– Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2015. – 47б. Әдістемелік нұсқаулар 5B071300 – «Көлік, көлік техникасы және технологиялары» мамандығының «Жүк көтеру-тасымалдау, жер қазушы, құрылыс және жол машиналары» оқыту траекториясы студенттеріне арналған. Бұл практикалық жұмыстарда тапсырмалар анықталған және оларды орындау кезеңдері келтірілген. Пікір жазған: ҚарМТУ-дың Редакциялық-баспа кеңесінің мүшесі, техника ғылымдарының кандидаты, доцент Кабикенов С.Ж. Университеттің Редакциялық-баспа кеңесі бекіткен © Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті, 2015 МАЗМҰНЫ | |
| №1 практикалық жұмыс. Бұтақтағыштың тартымдылық және өнімділік есебі...................................................................................................................... | |
| №2 практикалық жұмыс. Бульдозердің тартымдылық және өнімділік есебі | |
| №3 практикалық жұмыс. Скрепердің тартымдылық және өнімділік есебі... | |
| №4 практикалық жұмыс. Автогрейдердің тартымдылық және өнімділік есебі...................................................................................................................... | |
| №5 практикалық жұмыс. Грейдер-элеватордың негізгі параметрлерін анықтау................................................................................................................. | |
| №6 практикалық жұмыс. Қопсытқыштың тартымдылық күші және оның өнімділігін анықтау............................................................................................. | |
| №7 практикалық жұмыс. Тік күрегі бар экскаватордың негізгі параметрлерін анықтау....................................................................................... | |
| №8 практикалық жұмыс. Статикалық аунақтың (катоктың) негізгі параметрлерінің есебі......................................................................................... | |
| Пайдаланылған әдебиеттер тізімі |
Тақырыбы: №1 практикалық жұмыс. Бұтақтағыштың тартымды-лық және өнімділік есебі
Жұмыс мақсаты - бұтақтағыштың мүмкіндігін тексеру және бұталар мен ұсақ орман талдарын малтығусыз орнын алмастыру, оның өнімділігін анықтау.
Тапсырма нұсқалары 1.1 -кестеде көрсетілген.
1.1-кесте - Бастапқы мәліметтер
| Нұс-қа | Трактор маркасы | Грунт түрі | Қайырма-ның ені, м Во | Қырқылған бұталардың диаметрі, м, Do | Ағаштың беріктігі | Жергілікті еңіс, i |
| ДТ-75 | Құрғақ құм | 2,7 | 0,08 | Берік | +0,03 | |
| Т-74 | Дымқыл құм | 2,8 | 0,09 | Орташа | +0,04 | |
| Т-4А | Құмайт | 2,8 | 0,095 | Жұмсақ | +0,02 | |
| 100м | Саз | 3,0 | 0,10 | Өте берік | +0,01 | |
| Т-130 | Тығыз саз | 4,1 | 0,085 | Өте жұмсақ | +0,03 | |
| Т-180 | Балшық | 4,3 | 0,12 | Орташа | +0,02 | |
| ДЭТ-250 | Ауыр балшық | 4,8 | 0,14 | Берік | +0,03 | |
| Т-220 | Орташа саз | 3,6 | 0,11 | Орташа | +0,01 | |
| Т-330 | Тығыз саз | 4,6 | 0,145 | Жұмсақ | +0,03 | |
| Т-500 | Балшық | 4,1 | 0,09 | Өте берік | +0,02 | |
| Т-180М | Құмайт | 4,3 | 0,14 | Өте жұмсақ | +0,03 | |
| Т-100МГП | Дымқыл құм | 3,0 | 0,095 | Орташа | +0,02 | |
| ДТ-75 | Құрғақ құм | 2,8 | 0,085 | Орташа | +0,02 | |
| Т-4А | Саз | 3,0 | 0,090 | Берік | +0,03 | |
| Т-130 | Құмайт | 4,0 | 0,090 | Орташа | +0,02 | |
| Т-180 | Тығыз саз | 4,1 | 0,10 | Жұмсақ | +0,02 |
Есептің әдістемесі
Бұтақтағыш тайғанақтауынсыз қозғалыс шарты
Tсц.к ≥ ∑Wi, (1.1)
мұндағы Тсц.к – тіркемге байланысты бұтақтағыштың тарту күші, Н;
∑Wi – бұталарды қырқу мен орын ауыстыру кезіндегі қарсылық күшінің жалпы мөлшері, Н.
Бұтақтағыштың тарту күші тіркемге байланысты төмендегі формула бойынша анықталады:
Тсц.к = Gсц.к.·φсц., Н, (1.2)
мұндағы Gсц.к. - бұтақтағыштың тіркесті салмағы, Н;
φсц – шынжыр табан ілінісуінің топырақпен коэффициенті.
Шынжыртабан ілінісуінің топырақпен коэффициенті топырақтың түріне байланысты қабылданады. 
тығыз топырақ үшін үлкен мәнді, жұмсақ топырақтар үшін аз мәні алынады.
Бұтақтағыштың тіркесті салмағы төмендегі формула бойынша анықталады
Gсц.к = (1,15-1,20) Мо.тр∙g, H,
мұндағы Мо.тр – трактордың жалпы массасы, кг (2.2-кесте (12 бетте) бойынша алынады);
g – еркін түсу үдеуі, g=9,81 м/с2 деп алынады.
Бұтақтағыштың жұмысы кезінде келесі қарсылық күштер әсер етеді (1.1 - сурет).
Қарсылық күшінің қосындысы төмендегі формула бойынша анықталады:
∑Wi = W1 + W2, Н, (1.3)
мұндағы W1 – бұталарды кесу мен орын алмастыруының кедергісі, Н;
W2 – бульдозердің жүрісіне кедергі, Н.
Бұталарды кесу кедергісі төмендегі формула бойынша анықталады:
W1 = R = 
, Н, (1.4)
мұндағы Рск - бұталарды жаруға арналған қарсылық күші, Н;
Ртр – бұтақтағыш жұмыс органының ағашқа үйкелу қарсылық күші, Н.
1.1-сурет - Бұтақтағыштың және оның есебінің сұлбасы
Бұталарды жаруға арналған қарсылық күші
Рск = [σ]из Fиз, H,
мұндағы [σ]из – ағаштың иілуге қарсы шекті кернеуі, бұталардың түріне байланысты алынады [σ]из = (40-80) Н/см2;
Fиз –иілуге ұшырайтын бұталардың көлденең қимасының ауданы, м2.
Бұталарды кесуге арналған қарсылық күші
Рр = k1 Fр, Н,
мұндағы k1 – ағаштың кесуге меншікті кедергісі, бұталардың түріне байланысты алынады k1 = (100-400) Н/см2 ;
Fр – кесуге ұшырайтын бұталардың көлденең қимасының ауданы, м2.
Fиз ≈ Fр шарты орындалуы керек.
Бұтақтағыш жұмыс органының ағашқа үйкелу қарсылық күші
Ртр = Рск µ, H,
мұндағы µ - металдың ағашқа үйкелу коэффициенті.
Бұтақтағыштың қозғалысға қарсылығы төмендегі формула бойынша анықталады:
W2 = Gсц.к ·(f + i) , Н, (1.5)
мұндағы Gсц.к – бұтақтағыштың тіркесті салмағы, Н;
f – қозғалыс кедергісінің коэффициент мөлшері, топырақтың түріне байланысты және жабдықтық жүрісіне f = 0,06-0,2 артық мәнде қабылданады қопсыған топырақ үшін және жабдықтың дөңгелекті жүрісіне байланысты;
i – жергілікті еңіс.
Бұтақтағыштың қозғалысының тайғанақтауынсыз қозғалыс шартын тексереміз
Tсц.к ≥ ∑Wi.
Бұтақтағыш жұмыс кезінде түзусызықты қозғалыс шартын сақтау керек.
Муд ≥ Мпов,
мұндағы Муд - бұтақтағышты трассада ұстайтын момент, Н·м;
Мпов - бұтақтағышты бұруға тырысатын момент, Н·м.
Бұтақтағышты трассада ұстайтын момент
Муд = 0,5 Gсц.к.·Bк·φсц, Н·м,
мұндағы Bк – базалық трактордың келесі шартын қабылданады.
Во = Bк + (0,3-0,4), м.
Бұтақтағышты бұруға тырысатын момент
Мпов = 0,5 R Во.
Бұтақтағыштың пайдалану өнімділігі төмендегі формула бойынша анықталады
Пб. = 
, м2/сағ, (1.6)
мұндағы Во – қайырманың ені, м;
kвр - бұтақтағыштың уақыт бойынша игерушілік еселігі, kвр. = (0,70 ÷ 0,80) қабылданады;
Тц – бұтақтағыштың жұмыс циклының уақыты, с.
Бұтақтағыштың жұмыс топтамасының уақыты
Тц = tр + tпов + tо.ц, с,
мұндағы tр – бұталарды кесу және тасымалдау уақыты, с;
tпов – бұтақтағышты бұру уақыты, с;
tо.ц – циклға қызмет көрсету уақыты, с.
Бұталарды кесу және тасымалдау уақыты
tр = L/vр.х, с,
мұндағы vр.х – – бұтақтағыштың бұталарды кесу кезіндегі жылдамдығы, м/с.
Бұтақтағышты бұру уақыты
tпов = (45-60) с.
Циклға қызмет көрсету уақыты қайырманы басқаруға және берілістерді ауыстыруға кететін уақыттың қосындысынан тұрады.
tо.ц = (25-30) с.
1.2-кесте