Мына етістіктерге –мақ/мек/бақ/бек/пақ/пек келер шақ жұрнақтарын жалғаңдар.
Тапсырмалар.
Төмендегі етістіктерді осы шақта қойып, сөйлем құрастырыңдар.
Демалу, ойнау, ұйықтау, сөйлесу, көру, қыдыру, әңгімелесу, есеп шығару, жер қазу, билеу, күту, жуу, жаттығу орындау, шығарып салу, емтиханға дайындалу, сыпыру, мәтінді орындау, іздеу, үй салу, домбырада ойнау.
Ермек таза ауада демалып отыр. Мен күнде Асемге барып ойнаймын. Жамал ерте ұйықтайды. Азамат ұйықтар алдында әжесімен сөйлеседі. Көрермендер мерекеге арналған концертті көріп отыр. Арман есеп шығарып отыр. Құрылысшылар жер қазып жатыр. Аида әр сайыста қазақ биін билейді. Марат аялдамада автобус күтіп тұр. Анам кір жуып жатыр. Самал үйге берілген жаттығуды орындай бастады. Айман досын әскерге шығарып салып тұр. Айжан қазақ тілінен емтиғанға дайындалып отыр. Елжан еік алдын сыпырып жүр. Салтанат мәтінді орындайын деп жатыр. Дәулет күнде жоғалған итін іздейді. Қанат үлкен үй салып жатыр. Айша домбырада ойнайды.
Төмендегі сөйлемдері нақ осы шаққа айналдырыңдар.
Мен қазақ тілі сабағында жаттығу орындаймын. Владимир тақтаға сөйлем жазады, сөйлемге синтаксистік талдау жасайды. Венере сурет бойынша әңгімелейді. Виктор мәтінді оқиды. Басқа балалар мәтін бойынша сұрақ
қояды. Сұрақтарға Жәнел жауап береді. Мұғалім студенттердің қателерін түзейді.
Ал Саша жаттығу орындамайды, тақтаға сөйлем жазбайды, сөйлемге синтаксистік талдау жасамайды, сурет бойынша әңгімелемейді, мәтінді оқымайды, мәтін бойынша сұрақ қоймайды, сұрақтарға жауап бермейді, студенттердің қателерін түземейді. Өйткені ол жалқаудың жалқауы. Ол төбеге қарап, ойланады. Әрине, сабақ туралы емес!
Мен қазақ тілі сабағында жаттығу орындап жатырмын. Владимир тақтаға сөйлем жазып, сөйлемге синтаксистік талдау жасап тұр. Венера сурет бойынша әңгімелеп тұр. Виктор мәтінді оқып жатыр. Басқа балалар мәтін бойынша сұрақ қойып жатыр. Сұрақтарға Жәнел жауап беріп тұр. Мұғалім студенттердің қателерін түзей бастады. Ал Саша жаттығу орындамай, тақтаға сөйлем жазбай, сөйлемге синтаксистік талдау жасамай, сурет бойынша әңгімелемей, мәтінді оқымай, мәтін бойынша сұрақ қоймай, сұрақтарға жауап бермей, студенттердің қателерін түземей тұр. Өйткені ол жалқаудың жалқауы. Ол төбеге қарап, ойланып тұр. Әрине, сабақ туралы емес!
Төмендегі етістіктерден келер шақ жасап, орыс тіліне аударыңдар.
Жазу – жазамын – собираюсь написать
келу – келемін – приду
жүзу – жүземін – хочет плавать
жету – жетер - дойдет
тосу - тосар - дождется
айту – айтпақ – собирается сказать
сүрту – сүртпек – сабирается вытереть
сыпыру – сыпырар – подметет
күту – күтеді - дождется
жату – жатады – ляжет
отыру – отырады – сядет
тұру – тұрады – встанет (будет жить)
жүру – жүреді – будет ходить
бару – барады – пойдет
сөйлесу – сөйлеседі – поговорит
кешігу – кешігеді – опоздает
қатынасу - қатынасады – будет общаться
танысу танысады – познакомится
қалу – қалады – останется
жырту – жыртады – порвет
өсу – өседі – будет расти
көну – көнеді – согласится
аудару – аударады – переведет
ұнату – ұнатады – симпотизирует
үйрену – үйренеді - научится,
пісіру – пісіреді – сварит
жіберу - жібереді – отпустит
алу - алады – возьмет
беру – береді – даст
апару – апарады – отнесет
әкелу – әкеледі – принесет
жүргізу – жүргізеді – поведет
тебу – тебеді – будет кататься
көтеру – көтереді - поднимет.
Мына етістіктерге –мақ/мек/бақ/бек/пақ/пек келер шақ жұрнақтарын жалғаңдар.
Айту – айтпақ, алу - алмақ, сөйлесу - сөйлеспек, апару - апармақ, ашу - ашпақ, әкелу - әкелмек, әңгімелеу - әңгілеспек, бару - бармақ, билеу - билемек, жөндеу - жөндемек, болу - болмақ, көну - көнбеу, ішу - ішпек, деу - демек, салу - салмақ, білу - білмек, танысу - таныспақ, басу - баспақ, көшіру - көшірмек, есептеу - есептемек, ұялу - ұялмақ, дайындалу - дайындалмақ, егу - екпек, жазу - жазбақ, жабу - жаппақ, жағу - жақпақ, жуыну - жуынбақ, зерттеу - зерттемек, кету - кетпек, тойлау - тойламақ, жату - жатпақ, көру - көрмек, сөну - сөнбек, сезу – сезбек, кіру - кірмек, отыру - отырмақ, арту - артпақ, ұнату - ұнатпақ, қалу - қалмақ, үйрету - үйретпек, үйрену - үйренбек, қарау - қарамақ, қуу - қумақ, өшіру - өшірмек, қуану - қуанбақ, жану - жанбақ, нану - нанбақ, оқу - оқымақ, орналасу - орналаспақ, өлшеу - өлшемек, өсу - өспек, пісу - піспек, сағыну - сағынбақ, кебу - кеппек, төгу - төкпек, сену - сенбек, жүгірту - жүгіртпек, сөйлесу - сөйлеспек, табу - таппақ, шабу - шаппақ, тебу - теппек, ұрысу - ұрыспақ, шөлдеу - шөлдемек, ілу - ілмек, тұру - тұрмақ, үйлену - үйленбек, шығу - шықпақ, іздеу - іздемек, беру - бермек, істеу - істемек.