Бүбүсара Бейшеналиева

Бүбүсара Бейшеналиева – кыргыздын биринчи балеринасы. Ал балетке кичинекей кезинен келген. Башында кичинекей, көздөрү алаңдаган, арыкчырай кыз эле.
Ал Ленинграддагы Ваганов атындагы институтту бүтүп, мыкты бийчилердин бири болгон. Сахнага чыкканда, анын ийнеликтей узун бою, бакырайган кара көздөрү адамдарды суктандырып турчу. Бүбүсара өзүнүн чоң таланты менен көптөгөн образдарды жараткан.

Кыргыз мамлекеттик искусство институтунун атына Бүбүсарын ысымы коюлган.

Сөздүк:

биринчи балерина – первая балерина

кичинекей кезинен – с детства

алаңдаган көздөрү – с большими глазами

арыкчырай кыз – худощавая (худенькая) девушка

мыкты бийчи – лучшая танцовщица

ийнеликтей – похожа на стрекозу

суктануу – восхищаться

көптөгөн образдарды – многие образы

сахна – сцена

ысым – имя

мамлекеттик искусство институту – государственный институт искусств

Суроолор:

1) Бүбүсара балетке качан келген?

–

2) Ал кандай кыз эле?

–

3) Ал кайсы институтту бүткөн?

–

4) Бүбүсара кандай образдарды жараткан?

–

5) Адамдар аны кандай караган?

–

6) Анын ысмына кайсы институт коюлган?

–

19-көнүгүү:Текстти окугула, которгула жана кесиптердин аттарын тапкыла:

Менин досум

Менин досумдун аты Денис. Денистин үй-бүлөсү чоң. Анын чоң атасы, атасы, апасы, уулу байкеси, эжеси жана карындашы бар. Денистин атасы доктур. Байкеси банкир. Эжеси терапевт.Апасы педиатр болуп иштеген, бирок ал азыр иштебейт, анткени карындашы менен үйдө отурат. Денистин чоң атасы дагы жакшы кардиолог болгон. Бирок ал азыр катуу ооруп жатат. Анын боору ооруйт. Ага операция жасалды. Ал операцияны Денистин атасы жасады. Менин оюмча чоң ата бат эле айыгып кетет.

Сөздүк: катуу оору – сильная боль

боору ооруйт – у него болит печень

жасалды – сделали

менин оюмча – по-моему мнению

а) Суроолор:

Берилген суроолорго терс формадагы жоопторду бергиле:

Үлгү: – Сенин досуңдун аты Андрейби?

– Асандын үй-бүлөсү кичинекейби?

–

– Асандын атасы окутуучубу?

–

– Анын чоң атасы иштейби?

–

– Ал 50 жаштабы?

–

20-көнүгүү:Окугула, которгула жана суроо бергиле:

Динага эмне болду? Ал кайда барды? Доктур эмне деди? Эмне берди?

21-көнүгүү:Кыргызча сөздөрдү орусча котормолору менен түгөйлөп тапкыла:

кыргызча	орусча
баш кулак көз мурун ооз кол бут тиш тамак бел тизе ич	рот рука голова ухо нос нога глаза зубы живот горло колено поясница

22-көнүгүү:Сүйлөмдөрдү орусча түрү менен түгөйлөп тапкыла:

кыргызча орусча

Эмнеңиз ооруп жатат? У него болит голова.

Температурам түштү. Как вы себя чувствуете?

Анын башы ооруп жатат. Это хорошее средство от зубной боли.

Мен чыйрыгып жатам. Что с вами случилось?

Бул тиш ооруга жакшы. У меня понизилась температура

Сиз ооруп жатасызбы? Меня знобит.

Сизге эмне болду? Что у вас болит?

23-көнүгүү:Табышмактарды жана жаңылмачтарды окугула, которгула:

Адамдын эки шам чырагы

Жанды эриткен жана кейиткен

Кыркалекей тизилген

Адамды адам кылган эмгек менен

Эки бир тууган: бири – оң, бири –

Жарыша иштеп, жанаша жүргөн ал

(көз, сөз, тиш, иш, сол, кол)

Гүлгө бай бу жазды, Гүлнар мактап ырды жазды.

ОН БЕШИНЧИ САБАК ПЯТНАДЦАТЫЙ УРОК

Тема: Жогорку окуу жайы.

Высшее учебное заведение.

Система ВУЗов в Кыргызской Республике

Докторантура

Аспирантура

Жогорку билим Высшее образование

Орто билим Среднее образование

Толук эмес орто билим Неполное среднее образование (5–9 кл.)

Башталгыч билим Начальное образование (1–4 кл.)

Бала бакча Дошкольное образование (1–6 лет)

1-көнүгүү:Төмөнкү сүрөттөрдүн астына тиешелүү кашаадагы сөздөрдү жазгыла:

календарь доска ручка дверь

отургуч сумка үстөл (сумка, калем сап, стол, отургуч, эшик, доска)

2-көнүгүү:Сүйлөмдөрдү окуп, которгула:

1) Кечиресиз, чоң кыз, сизди киного чакырса болобу?

–

2) Кечиресиз, жигит, сизден сураса болобу?

–

3) Кечиресиз, чоң кыз, сизге кечинде телефон чалсам болобу?

–

4) Кечиресиз, бүгүн сизге жолуксам болобу?

–

5) Агай, үйгө кетсем болобу?

–

6) Кечиресиз, сизге бүгүн сабактан кийин келсем болобу?

–

7) Айгүл, сага кат жазсам болобу?

–

3-көнүгүү:Сүйлөмдөрдү окугула «чы» мүчөсүнүн астын сызгыла:

1) Кечиресиз, профессор, түшүнбөй калдым, кайталап коюңузчу!

2) Бул картадан Американы көргөзүңүзчү?

3) Айтыңызчы, эмне үчүн сабакка келген жоксуз?

4) Эшикти жаап коюңузчу, суук болуп калды.

5) Жардам бериңизчи түшүнбөй калдым.

4-көнүгүү:Текстти окугула, которгула жана суроо бергиле:

Бул биздин тайпа. Биздин тайпада 20 студент окушат. Биз абдан ынтымактуубуз. Азыр биз 2-курста окуйбуз. Кураторубуз Чинара Баяновна. Ал каржы сабагынан сабак берет. Бул сабак бизде абдан кызыктуу өтөт, анткени биз адистигибиз боюнча көптү үйрөнөбүз.

5-көнүгүү:Суроолорго жооп бергиле:

1) Китепти эмне кылабыз? (оку)

2) Сүрөттү эмне кылабыз? (тарт)

3) Сабакта эмне кылабыз? (жаз)

4) Сабактан кийин эмне кылабыз? (эс ал)

5) Жайында эмне кылабыз? (эс ал)

6) Жазында күн эмне болот? (узар)

7) Күзүндө жалбырактар эмне болот? (сар)

8) Кышында эмне кылабыз? (чана, лыжа теп)

6-көнүгүү:Сүйлөмдөрдү толуктап жазгыла:

1) Эртең менен Алина эрте турат, 20 мин чурка.

2) Түштө спортсарайга барат: суу, сүз.

3) Бош убакытта достор менен жолук.

4) Сабактан кийин китепканага бар.

7-көнүгүү:Таяныч сөздөрдү колдонуп, диалогду бүтүргүлө:

Үлгү: Алина: – Андрей, сен демалыш күнү эмне кылдың?

Андрей: – Мен демалыш күнү досторум менен тоого бардык. Өзүңчү?

Алина: –.

(китеп окудум, киного бардым, досумдун үйүнө бардым, ата-энеме жардам бердим, дачага бардык, сүрөт тарттым, музыка уктум, сабакка даярдандым)

8-көнүгүү:Сөздөрдү туура коюп, туура сүйлөм түзгүлө:

Үлгү: Барды, киного, Айша. – Айша киного барды.

1. Аткар, үй, тапшырманы, Женя.

2. Лекцияны, угуп отурушту, тынч, студенттер.

3. Волейбол, катыштык, кийин, сабактан, биз.

4. Университетке, кетти, менен, эрте, эртең, Саша.

5. Дем алышта, эс алдык, жакшы, абдан.

6. Тепкени, биздин, лыжа, тайпа, бардык, тоого.

7. Көп, китепканада, студенттер, болду, кечээ.

9-көнүгүү:Төмөнкү этиштерди колдонуп, сүйлөм түзгүлө:

Китеп ал … Сүрөт тарт … Китеп, дептер жыйнаштыр …

10-көнүгүү:Суроолорго жооп бергиле:

1) Бүгүн канчанчы күн?

2) Сабакка кимдер келген жок?

3) Бул аудиторияда канчанчы курстун студенттери отурушат?

4) Окутуучу аудиториянын ачкычын алдыбы?

5) Бул жерде кайсы тайпа отурат?

11-көнүгүү:Төмөнкү ситуациялардан диалог түзгүлө:

1) Досуң менен телефондон сүйлөш.

2) Дем алыш күндү кандай өткөргөнүн сура.

3) Кандай жаңылыктар болуп жатканын бил.

4) Кимдерге жолугуп жатканын сура.

5) Эртеңки сабакка даярдыгын сура.

6) Досуң менен коштош.

12-көнүгүү:Таяныч сөздөрдү колдонуп, суроолорго жооп бергиле:

а) Бүгүн Иванов С. келдиби?

б) Ал эмне кылыш керек?

Таяныч сөздөр: 1) Конференциянын темасын кафедрага барып бекитиш керек.

2) Окутуучу менен жолуксун.

3) Конференция качан болоорун сурасын.

13-көнүгүү:Лиза жумуш убактысында эмне кылат. Сүрөт боюнча кырдаадарды түзгүлө:

14-көнүгүү:Табышмактарды жана макал-лакаптарды окугула:

Өзү Кичине, колума чакан.

Кайда барсам ала барам.

Олтуруп алып ичин ачам.

Баатырларга аралашам.

Аябаган кызыкка батам.

Аягына жеткиче шашам.

а) Жакшы бала тил алчаак – жаман бала уялчаак.

б) Атанын сөзү – акылдын көзү.

в) Көп жашаган билбей – көптү көргөн билет.

г) Жасаганың – мен үчүн, үйрөнгөнүң – өзүң үчүн.

ОН АЛТЫНЧЫ САБАК ШЕСТНАДЦАТЫЙ УРОК

Тема: Жыл мезгилдери. Аба-ырайы.

Времена года. Погода.

1-көнүгүү: Сүйлөмдөрдү бүтүргүлө:

Сен коньки тебе аласыңбы?

Сен чана теп бы?

Сиз лыжа теп бы?

Биз волейбол ойно бы?

Алар хоккей ойно бы?

Сиздер баскетбол ойно бы?

Силер сууда сүз бы?

2-көнүгүү: Суроолорго жооп бергиле:

– Сен эмне кыла албайсың? – Мен сууга сүзө албайм.

– Ал эмне кыла албайт? –

– Сиз эмне кыла албайсыз –

– Мен эмне кыла албайм? –

3-көнүгүү: Төмөнкү тактоочторду колдонуп, сүйлөм түзгүлө:

Бүрсүгүнү, жана, түштө, түндө, быйыл, кышында, жазында, кечээ, мурдагы күнү, эми.

4-көнүгүү: Сүрөттү карагыла. Сүрөттүн астына керектүү сүйлөмдөрдү койгула.

Бул кыш. Кышында.

5-көнүгүү: Окугула, которгула, жаттагыла: Кыш белгилери – Знаки зимы

² аба-ырайы суук болот;

² бат-бат кар жаап турат;

² балдар кар киши жасашат;

² аяз ата келет, Жаңы Жыл тосушат.

6-көнүгүү: Суроолорго жооп бергиле:

1) Кышында аба-ырайы кандай болот?

–

2) Балдар эмне кылып ойношот?

–

3) Кышында кайсы майрамды тосушат?

–

4) Эмнени кооздошот?

–

5) Кышка кайсы айлар кирет?

–

6) Кышында бат-бат эмне жаайт?

–

7-көнүгүү: Ээ менен баяндоочторду туура тапкыла:

Имя существительное Глаголы

аба-ырайы тебишет

кар суук болот

чана жасашат

кар киши кийишет

жылуу кийим жаайт

8-көнүгүү: Сызыкчанын ордуна кашаадан тиешелүү сөздөрдү таап койгула:

Бул биздин ________. Бүгүн университетте өтө шаңдуу. Себеби ________ жакындап келе жатат. Студенттерге жаңы жылдык ________ уюштурулат. Студенттер жыл сайын фойеде ________ кооздошот. Алар кафедраларга жаңы жылдык ачык каттарды таратышат.

(университет, Жаңы Жыл, кече, балатыны)

9-көнүгүү: Окугула, которгула, жаттагыла: Күз белгилери – Знаки осени:

² күн бүркөк болот;

² бат-бат жаан жаайт;

² жалбырактар саргаят, түшөт;

² канаттуулар жылуу жакка учуп кетишет;

² талаада кызуу иш башталат;

² балдар окууга келишет.

10-көнүгүү: Сызыкчалардын ордуна керектүү этиштерди койгула:

Күн _________________________ Жержемиштер_______________________

Канаттуулар __________________ Балдар _________________________

Жалбырактар _________________ Жаан _________________________

Кызуу иш_____________________

11-көнүгүү: Сызыкчалардын ордуна тиешелүү сөздөрдү таап жазгыла:

Күз келди. _________________________ күн кыскарат, түн узарат. ______________ саргаят. Кээде ______________________ жаайт. Күн _____________________ болот. Талаада ___________________башталат. _________________________ колхозчуларга жардам беришет. Алар кызылча, _________________________ теришет. Кыргызстанда күз______________________ мезгил болуп эсептелет.

(күзүндө, жалбырактар, жаан, суук, иш, балдар, пахта, эң сонун)

12-көнүгүү: Сүрөттөрдү карап төмөнкү сөздөрдү колдонуп чакан текст түзгүлө:

ачык шамал болуп жатат

Бүгүн бүркөк Бүгүн жаан жаап жатат

ысык жел согуп жатат

суук күн тийип турат

салкын кар жаап жатат

жылуу мөндүр жаап жатат

үп бороон болуп жатат

чыкыроон

14-көнүгүү: Окугула, которгула жана тиешелүү сөз айкаштарды катыштырып чакан текст түзгүлө: Жаздын белгилери – Знаки весны:

² бактар тигилет, бактар гүлдөйт;

² жылуу боло баштайт;

² чөптөр көгөрөт;

² бат-бат жаан жаайт;

² кар эрийт;

² бак-дарактар көгөрөт;

² канаттуулар учуп келишет;

² балдар чымчыктарга уя жасашат.

15-көнүгүү: Суроолорго жооп бергиле:

1) – Жазында аба-ырайы кандай болот?

–

2) – Эмне көгөрөт?

–

3) – Бак-дарактар кандай өзгөрүлөт?

–

4) – Эмнелер учуп келет?

–

16-көнүгүү: Ээ менен баяндоочторду тууралап койгула:

Зат атоочторЭтиштер

Күн чыгат

Кар көгөрөт

Гүлдөр бүрдөйт

Бактар тиет

Чөптөр эрийт

Канаттуулар уя жасашат

Балдар учуп келишет

17-көнүгүү: Сызыкчалардын ордуна сын атоочторду койгула:

Жайында күн _______________.

Күн _______________ тийип, жел болуп турат.

Жердин баары _______________.

Жайында _______________ элдер эс алышат.

Элдер _______________ кийинишет.

18-көнүгүү: Окугула, которгула жана тиешелүү сөз айкаштарды катыштырып текст түзгүлө: Жай белгилери – Знаки лета:

² аба-ырайы абдан ысык болот;

² күн тийет;

² каникулдар башталат;

² окуучулар эс алышат;

² адамдар санаторийлерге барышат;

² сууга түшүшөт;

² адамдар жеңил кийинишет;

² көлгө барышат.

19-көнүгүү: Суроолорго жооп бергиле:

1) – Жайында аба-ырайы кандай болот?

–

2) – Балдар эмне кылышат?

–

3) – Адамдар кайда эс алышат?

–

4) – Жайлоого кимдер чыгышат?

–

5) – Кандай улуттук суусундуктарды билесиң?

–

20-көнүгүү: Текстти окугула, которгула жана айтып бергиле: