Саяси психология ғылым ретінде

Саяси пСИХОЛОГИЯ

Саясаттану мамандықтарының студенттеріне арналған

оқу құралы

Павлодар

Кереку

ӘОЖ 15979:32(075.8)

КБК 88.4я73

С27

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің тарих және құқық факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен

Басуға ұсынылды

Пікірсарапшылар:

М. А. Алтыбасарова – саясаттану ғылымдарының кандидаты, С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің доценті;

С. З. Раздыков – тарих ғылымдарының кандидаты, Инновациялық евразиялық университетінің доценті, «Қоғамдық-тарихи пәндері» кафедрасының меңгерушісі;

З. Ш. Айткенов - тарих ғылымдарының кандидаты, Павлодар мемлекеттік педагогигалық институтінің доценті

Сулекеев Д. Қ.

С27 Саяси психология : саясаттану мамандықтарының студенттеріне арналған оқу құралы / Д. Қ. Сулекеев. – Павлодар : Кереку, 2012. – 89 б.

Оқу құралында саяси психологияның пәні, міндеттері, негізгі объектілері, принциптері, ұғымдары, категориялары және даму тарихының негізгі кезеңдері қарастырылған. Сонымен қатар, тұлғанын және көшбасшылықтың саяси психологиясы көрсетілген.

Оқу құралы саясаттану мамандықтарының студенттеріне арналған.

ӘОЖ 15979:32(075.8)

КБК 88.4я73

Материалдық дурыс болуына, грамматикалық және орфографиялық қателерге авторлар мен құрастырушылар жауапты

Мазмұны

	Кіріспе
	Саяси психология ғылым ретінде............................................
	Саяси психологияның негізгі ұғымдары мен категориялары.....
	Саяси психология тарихының негізгі кезеңдері........................
	Тұлғанын саяси психологиясы.................................................
	Көшбасшылықтың саяси психологиясы...........
	«Саяси психология» тақырыбы бойынша ұсынылатын тест тапсырмалары…………...............................................................
	Әдебиеттер…………………………………………………………

Д. Қ. Сулекеев

Саяси пСИХОЛОГИЯ

Павлодар

Кіріспе

Кез-келген ғылыммен танысу әдетте оның пәнін анықтаудан басталады. Егер де сөз саяси психология болса, онда бұл саясат туралы ғылым деп айтуға болады. Бірақ бірден нақтылықты жасау қажет. Саяси психология, егер осылай айтуға болса, «барлық» саясатты қамтымайды. Әрбірі олардан, тек қоғамдық өмірден бір, өзіне спецификалық осы аспектідегі қиын және көпсалалы саласына шоғырланған басқада саяси ғылымдар бар.

Саяси психология мемлекеттік институттармен, реформалар және төнкерістердің қатынасымен, егемендіктің іске асырылуының механизмдермен, конструкциялармен немесе билік құқықтарын таратумен айналыспайды. Оның пәні – саяси үрдістерге қатыстырылған адамның ойлары және сезімдері (сонын ішінде оның еркі және қалауынан басқа). Саяси психология адамдардың саяси құбылыстарды қалай бағалайтынын, неге назарын аударатынын, ал нені байқамайтынын немесе нем құрайлылық танытатынын, осымен қызығады, ал бұл саяси ұмтылыстардың күшін және олардың субъективті бағытын, біздің жанымызда қалай саяси оттар туындайтының және керісінше, неліктен біз кей жағдайларда өте маңызды саяси оқиғаларға салқын қанды болатынымызды анықтайды.

Соңғы онжылдық ішінде ресей қоғамында терең сапалық өзгерістер жүрді.Қоғамдық құрылым және әлеуметтік түзілім өзгерді, әлеуметтік тіршіліктің идеялармен формалары кең таралым алды. Демократиялық реформалар үрдісі. Кезінде біздің өмірге бұрын таныс емес саяси ұғымдар мен құбылыстар кірді: демократиялық құндылықтар, еркін сайлаулар, плюрализм, саяси бәсекелестік, көппартиялық, РR – технологиялар және т.б.

Бұның бәрі саяси санамен саяси әрекетте көрініс тапты. Саяси құрылымнын моделі тек мемлекеттік институттар деңгейінде ғана емес, сонымен қатар адам деңгейінде де өзгерді деуге болады. Сондықтан саяси тәжірбие саясаттың бұрын «тарихтың объектвті заңдарына» арқа сүйеген, ресми идеология дәстүрлері шегінде анық бағаланбаған және толық дәрежеде зерттелмеген психологиялық жағына үлкен қызығушылық туғызады.

Бұрын өткеннен философтармен тарихшылары бізге саясатты «жасайтын» адамдардың ұмтылыстарын, сезімдерін және ойларын ұмтылыстарын, сезімдерін және ойларын ашатын көптеген қырағы психологиялық суреттемелер қалдырды, олар көптеген саяси оқиғалардың себептерін адамның жан күйінде іздеу керектігін аңғартты. Бірақ бұл кездейсоқ және үзінділік суреттемелер болған, олар көп уақыт бойы бір нақты толық теорияға қосылған жоқ. Саяси психологияның саясат туралы білімдердің жалпы кешенінен бөлінуі XIX ғасырдың 2-ші жартысында басталды. Бірақ тек келесі ғасырдың 70-ші жылдарында (кейбір елдерде оданда кеш) пәннің институционализациясы өтеді: ол оқу жоспарларына қосылады, саяси психологияның халықаралық қоғамы ұйымдастырылады, арнайы журналда шыға бастайды («Political Psychology және Political Behavior»). 90 – жылдың соңынан саяси психология курсы Ресейдің жоғары оқу орындарына енгізілді.

Бірақ саяси психологияның академиялық пән ретінде де, қолданбалы білім саласы ретінде қалыптасуы аяқталған жоқ. Оның түзілуі үрдісі жалғасып келеді, және де ол бірден шекарасында өтіп жатыр: саясаттану, жалпы психология, әлеуметтік психология және саяси психология. Саяси психологияның проблематикасы әлі күнге дейін анықталмағаны және түрлі зерттеушілер оны түрлішк сипаттайтыны қызықтырады. Көп нәрсе, жеке алғанда, қарастырудың сипатына байланысты: «психология жағынан» немесе «саясат жағынан». Сондықтан саяси психологияның біртекті, «дәстүрлі» сипатталуы туралы айтуға болмайды, әлі ерте және де бір, салыстырмалы кішкентай кітапта осы саладағы мамандардың не жасайтынын, не ойлайтынын, не туралы пікірталас жүргізетінін айту мүмкіндігі жоғары емес. Автор, алдына қойған мақсат басқаша; оқырманды іс ағымына енгізу үшін қажетті ұғымдар мен мәселелерді жүйелеп, түсіндіру, себебі осылайша оны білімді өздігінше толтыруға дайындауға болады.

Ең алдымен, адам басында қалайша біз саясат деп атайтын модель құралатынын қарастырайық, бұның нәтижесінде, саясат біздің ішімізде психикалық функциялар, үрдістер және операциялар объектісі ретінде орналасады. (Қабылдау, ойлау, түсіндіру, есте сақтау және т.б).

Саяси психология ғылым ретінде

1.1 Саяси психология және саясаттану психологиясы

1.2 Саясат әрекет ретінде

1.3 Саяси психологияның пәні және міндеттері

1.4 Саяси психологияның негізгі объектілері

1.5 Саяси психологияның негізгі принциптері