Студентгің өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. Қазіргі кездегі білім берудің мәні қандай?

2. Білім беру философиясы жайлы түсінік

3. Педагогикалык парадигма дегеніміз не?

4. Білім беру философиясының пәніне, нысанасына нені жатқызуға болады?

5. Білім беру құндылык екендігін қалай негіздеуге болады?

6. Білім беру жүйе екенін негіздеңіз,

7. Білім беру неліктен процесс, іс-әрекет ретінде карастырылады?

8. Білім берудің нәтижелілігін қалай түсінесіз?

9. Мәдениет пен ділдің айырмашылығы неде?

10. Кәсіби кұзіретгілік дегеніміз не?

Әдебиеттер:

1. ҚР «Білім туралы» заңы. Астана. - 2007.

2. Гсршунский Б.С. Философия образования для XXI века. - М. 1998.

3.Педагогика: Қазақша және орысша түсіндірме терминологиялық сөздік //Ғыл.жетекш. жасаған және жалпы ред. Басқарған проф. Ш.К.Беркімбаева, проф А.Қ.Құсаинов. - Алматы; 2007. - 248 бет.

4. Бордовская Н.В., Реан А.А. Педагогика: учебное пособие. -СПб., 2007. - 304 с.

Тақырып 2.Қазіргі білім беру парадигмасындағы негізгі бағыттар.

Мақсаты:студенттерге білім беру саласындағы дағдарыстардың негізгі белгілерін ашып көрсету және білім берудің дамуындағы негізгі бағыттарды айқындау.

Жоспар:

1.Білім берудегі дүниежүзілік дағдарыстың негізгі белгілері. Кәсіптік білім беру саласында болашақ мамандарды даярлаудағы кездесетін проблемалар.

2.Философия мен педагогиканың байланысы - XXI ғасырдағы білім беруді дамытудың басты бағыты ретінде.

З.Болашақ мамандарды даярлау барысындағы тұлғалық-бағдарлық,іс-әрекеттік, аксилогиялық, құзіреттілік түрғыдан карау бағыттары.

Негізгі ұғымдар:әдіснама, білім берудегі дағдарыс, әлеуметтік фрустрация, гуманистік бағыт, философия мен педагогика байланысы.

Білім берудегі дүниежүзілік дағдарыстың негізгі белгілері. Кәсіптік білім беру саласында болашақ мамандарды даярлаудағы кездесетін проблемалар.

Өзгермелі де ауыспалы әлеуметтік құбылыстар жағдайларында коғамдық өмірді жан-жақты түрлендіру барысында жалпы адамзаттық кұндылықтарды қайта қарастыру өзекті мәселеге айыалып отыр. Әсіресе жастар арасында гуманистік қатынастардың жеткіліксіздігі, жастардың жалпы адамзаттық құндылықтардан, моральдық нормалардан, адамгершілік қағидаларынан алшақтауы, білім алуға деген құлшыныс пен қоғамдағы білім беру мәртебесінің төмендеуі жағдайында жеке тұлғаның рөлі мен орнын анықтау - білім беру саласындағы көкейкесті мәселелер. Білім берудегі осындай байқалып отырған жалпы дағдарыс оның мазмұнын қайта қарастыруды, түбегейлі өзгертуді қажет етеді.

Қоғамның дамуындағы өзгерістермен білім беру жүйелері арасында өткен ғасырдың ортасынан бастап шытынау байқалғаны белгілі. Жылдан-жылға ол қайшылық өсе түсуде. ЮНЕСКО-ның бағдарламалық құжаттарында белгіленгендей қазір білім беру жүйесіне толығымен қанағаттанып отырған мемлекет, ел, педагогикалық кауымдастық жоқ. Яғни, бұл тек бір мемлекет ішіндегі күрделі мәселе емес. Білім беру саласындағы дағдарыс туралы көптеген мемлекеттер дабыл қағуда.Және де әр мемлекеттердегі дағдарыстық қиыншылықтар бір-бірінен көп ерекшеленбейді. Мысалы, білім алуға деген кызығушылықтың бәсендеуі, үлгерім көрсеткіштерінің төмендеуі, функционалдық сауатсыздықтың артуы, мұғалімдердің біліктіліктерінің төмен дәрежелігі т.б. көптеген елдердің білім беру жүйелеріндегі кездесетін өзекті мәселелер. Осы мәселелер негізінде адамзаттың болашақ ұрпақтар алдындағы жауапкершілігінің төмендеуі, тәрбие мәселелеріне немқұрайлы қарауы жиі көрініс табуда.

XXI ғасырға адамзат үлкен ғылыми-техникалық жетістіктермен жетіп отырғаны баршамызға мәлім. Жоғарғы дамыған электрондық техника, өндірістік технологиялар, медициналық ғылымдардың жетістіктері, генндік инженериядағы ашылып жатқан жаналықтар, физиқа, космос жетістіктері тағы сол сиякты басқа жетістіктер адамзат қоғамының өркендеуіне, адамның жұмыс істеуіне көп жеңілдік жасауда. Бірақ осындай жетістіктерге қарамастан неліктен қоғамда жағымсыз кұбылыстар жиілеп, барады? Жұмыссыздык, тастанды балалардың көбеюі, қылмыскерлер санының артуы,зорлық-зомбылық, ланкестілік т.б. Бұлардын себебі неде? Неге қоғам өркендеген сайын мұндай жагымсыз әлеуметтік құбылыстар сирек байқалмайды? Бұл қарама-қайшылыктардың себептері неде? Мұндай себептердің тамыры тереңге созылып бүкіл дүниежүзі бойынша байқалған білім беру саласындағы дағдарыстық жағдайлармен байланысып жатыр.

Қазіргі әлеуметтік-философиялық, психологиялық, педагогикалық салалардағы зерттеушілер бұл дағдарыстан шығу жолдарын жан-жақты іздестіруде. Дағдарыс дегеніміз не? Жалпы дагдарыс деген ұғым - кез келген құбылыстардағы терең жатқан ішкі қарама-кайшылыктарының күшейген жағдайы.Ғалымдардын пайымдауынша, егер осындай қарама-кайшылықтар дер кезінде зерттелмесе, олардың пайда болу себептері мен шешімдері іздестірілмесе, онда бұл үрдіс үлкен дағдарысқа ұшыратуы мүмкін. Керісінше, егер дағдарыстың шынайы себептері анықталып, оны шешу жолдары айқындалып, сол бағытта нақты шаралар қолданылса, дағдарыс үлкен бір жетістіктерге жеткізуі де ықтимал.

Дүниежүзілік дағдарыс көріністері ретінде үлкен жастағы адамдар мен тіпті жас өспірімдеріміздің арасында ішімдікке, нашақорлыққа, токсикоманияга салынып кеткен адамдардың көбеюін, экологиялық ситуацияның нашарлауын, әлеуметтік фрустрацияның байкалуын атап өтуге болады. Осылардың нәтижесінде адамдардың интеллектілерінің төмендеуі, балалардыд жүйке ауыруларының көбейюі, туа біткен ауырулар (ақыл-есінің есту қабілеттерінің, көру, сөйлеу қабілеттерінде кемістіктері бар балалар санының көбеюі), жұқпалы ауырулар жиі байқалуда.

Осындай кездесіп отырған құбылыстар негізінде адамдардың тұлға аралық қатынастар мәдениетінің нашарлауы жиі орын алады.

Көптеген жағдайларда адамгершілік қағидаларының сақталмауы, жетіспеушілігі, жас өрендердің гуманизм принциптерінен алшақтауы, жалпы адами әдеп негіздерінің жетіспеушілігі, кызбалык, ашуланшақтық, қатыгездік, кек сақтаушылык, өркөкіректік т.б. жағымсыз қасиеттер жас өспірімдер, ересек адамдар арасындағы түсініспеушіліктердің, шиеленістердің туындауының негізгі себептері болып табылады.

Осындай әлеуметік қолайсыз жағдайларға кездескенде адамдардың көпшілігін болашақтың қандай болатындығы алаңдатады. Осы мәселелерді зерттеуде психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде әлеуметтік фрустрация деген ұғым көп қолданылады. Әлеуметтікфрустарация-адамдардың болашақтың белгісіздігі не алаңдаушылығы, мақсатқа жете алмауындағы торығып күйзелуі, жеке тұлғаның өзін дәрменсіз, ешкімге қажетсіз сезінуі, балалар мен ересектердің әлеуметтік қорғаныссыздығынан абыржуы, уайымға салыну сияқты психологиялық жағдайы.

Адамдардың рухани және дене тәрбиесі жағынан даму барысындағы қайшылықтарды шешуде білім беру саласының мүмкіндіктерінің аймағы кең. Білім беру арқылы адамдар жаңа құндылықтарды игереді және жан-жақты тәрбие мен терең білім арқылы жоғарғы адамгершілік нормаларды қалыптастырып, өмірлік даму бағыттарын жетілдіреді.

Жоғарыда көрсетілген жалпы дағдарыстық жағдай кәсіптік білім беру саласына да әсерін тигізуде. Мамандарды даярлау саласындағы шоғырланып қалған күрделі проблемалар қандай? Қазакстан Республикасының үздіксіз педагогикалык білім беру тұжырымдамасында көрсетілген проблемалардың негізгілерін атап өтетін болсақ:

-педагогтардың әлеуметтік мәртебесінің төмендеуі, қоғамдағы мұғалім мамандығының тиісті деңгейде бағаланбауы, соған байланысты жас кадрлардың білім алған саласы бойынша жұмысқа орналаспауы, олардың төлемақысы неғұрлым жоғарырақ экономикалық салаларға бет бұрулары;

- болашақ псдагогтардың рухани-адамгершілік, азаматтық-патриоттық, көпмәдени, экологиялық тәрбиелер деңгейінің төмендеуі;

- педагогикалық білім беру жүйесіндегі ақпараттық орта мен мәдениеттің нашар дамуы;

- білім беру мекемелерін басқару жүйесі және оның құрылымындағы олқылықтар;

- педагогикалық білім берудегі бір-бірімен сабақтасқан стандарттар мен бағдарламаларды кұрастырудағы ғылыми негізделген турғыдан қараудың жеткіліксіздігі;

- педагогикалык білім беру сапасын диагностикалаудың ғылыми-әдістемелік негіздердін жеткілікті дәрежеде кұрастырылмағандығы:

-педагогикалык мамандықтардың стандарттарында психологиялық-педагогикалық пәндерді және псдагогикалық практика келсмінің минимумға дейін азайтылуы;

- арнайы пәндер мен психологиялық-педагогикалық пәндердің арасындағы байланыстың нашарлауы;

- жаңа педагогикалық технологияларды тәжірибеге енгізудің жеткіліксіздігі;

- болашақ мамандарды даярлау практикасында аймақтық ерекшеліктердің толық ескерілмеуі;

-болашақ мұғалімдерді кәсіптік даярлаудың қамтамасыз ететін ғылыми-әдістемелік, материалдық-техникалык, ақпараттық базаның жетіспеушілігі т.с.с.

Осындай күрделі мәселелерді шешуде қазіргі жоғары оқу орындарына үлкен міндеттер жүктелген. Бір жағынан кәсіптік білім берудің сапасы қоғамның мәдени, әлеуметтік, экономикалық, саяси дамуының маңызды компоненті болып қарастырылса, екінші жағынан - адамдардың құндылыктық бағдарларындағы қайшылықтарды шешудегі, рухани және адамгершілік құндылықтарды қалыптастырудың компоненті ретінде маңызды роль атқарады.

Мұндай ауқымы кен мәселелерді шешуде барлық ғылымдардың байланыстары күшейтіліп, мүмкіншіліктері жұмылдырылып, нақты гуманистік бағыттарда жүйелі іс-шаралар жүргізіліп тиімді нәтижеге қол жеткізуге болады.