Студенттің өздік жұмысына арналған тапсырмалар
1. Тақырып: Қазақ тіл білімі ғылымының даму ұстанымдары.
Тапсырма: Қазақ тіл білімі ғылымының даму жолын анықтау.
Әдістемелік нұсқау:
Қазақ тіл білімі ғылымының даму жолы, ғалымдар тұжырымдарының қазақ тіл білімінің дамуына қосқан үлесі жайында нақты мәліметтер талдануы тиіс.
Әдебиеттер:
Исаев, С. Қазақ тіл білімінің мәселелері / Сейілбек Исаев; жауап. ред.: Ж. Отарбекова, Н. Исаева.- Алматы: Арыс, 2008.- 624 б.
Мұсабаев, Ғ. Қазақ тіл білімінің мәселелері.- Алматы: Арыс, 2008.- 472 б.
Сүлейменова, Б.Н. Лингвистика ілімінің тарихы.- Астана, 2009.- 263 б.
2. Тақырып: Түркі ғалымдарының лингвистикалық еңбектері.
Тапсырма: Ә. Науаидің лингвистикалық көзқарастары, Әбу-Хайян әл-Гарнатидың еңбектері.
Әдістемелік нұсқау:
Ә. Науаидің лингвистикалық көзқарастары, Әбу-Хайян әл-Гарнатидың тұжырымдарының қазақ тіл білімінің дамуына қосқан үлесі жайында нақты мәліметтерді қамтуы тиіс.
Әдебиеттер:
Жалмаханов, Ш.Ш. Тіл білімінің тарихы: оқулық. - Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 1999. - 204 б.
3. Тақырып: В.В. Радловтың түркі тілдерінің зерттелуіне қосқан үлесі.
Тапсырма: В.В. Радловтың еңбектеріне талдау жасау.
Әдістемелік нұсқау:
Ресейлік ғалым В.В. Радловтың түркі тілдерінің зерттелуіне қосқан үлесі, қазақ тілі жөніндегі зерттеулері, тұжырымдарының қазақ тіл білімінің дамуына қосқан үлесі жайында нақты мәліметтерді қамтуы тиіс.
Әдебиеттер:
В.В. Радлов Киргизское наречие. – СПб., 1871. В.В. Радлов Опыт словаря тюркских наречий. – СПб., 1911. – Т. 1-4.
4. Тақырып: Ресей ғалымдарының қазақ тілі жайлы зерттеулерінің маңызы.
Тапсырма: Кесте, сызба жасау.
Әдістемелік нұсқау:
Ресейлік ғалымдар Г.Ю. Клапрот, Н.И. Ильминский, М.А. Терентьев, П.М. Мелиоранский, В.В. Катаринский, Н.Созонтов, Г.В.Архангельскийдің қазақ тілі жөніндегі зерттеулері, тұжырымдарының қазақ тіл білімінің дамуына қосқан үлесі жайында нақты мәліметтерді қамтуы тиіс.
Әдебиеттер:
Иманқұлова С. Қазақ тіл білімі негізін салушылар жөнінде Түркия.Kultur evreni universe of culture – вселенная культуры ежеквартальный международный журнал общественных наук. 2013 жыл, №16 ‑83-90 беттер
Бернштам А. Н. Социально-экономический строй орхоно-енисейских тюрок V!—VII! веков. Восточнотюркский каганат и кыргызы. М., Л., 1946, с. 82; Сопың о'іі. История гуннов. Л., 1951, с. 55—56.
Зуев Ю. А. К этнической истории усуней //Тр. ИИАЭ АН КазССР. Алма-Ата, 1960, № 8.
Серебренников Б. А. О взаимодействии языков//ВЯ. 1955, № 1; Розенцөейг В. Ю- 0 языковых контактах//ВЯ. 1963. № 1.
5. Тақырып: А.Байтұрсынұлының еңбектеріне талдау жасау.
Тапсырма: Кесте, сызба жасау.
Әдістемелік нұсқау:
Қазақтіл біліміндегі көрнекті тілші ғалымдардың бірі А.Байтұрсынұлының өмірі, шығармашылығы, басты еңбектері, қазақ тілі жөніндегі зерттеулері, тұжырымдарының қазақ тіл білімінің дамуына қосқан үлесі жайында нақты мәліметтерді қамтуы тиіс.
Әдебиеттер:
Байтұрсынов, А. Тіл тағылымы: қазақ тілі мен оқу-ағартуға қатысты еңбектері / Ахмет Байтұрсынов; жалпы редакциясын басқарғандар: Р. Сыздықова, Ш. Сарыбаев; құрастырушылар: Ғ. Әнесов, А. Мектепов; араб жазуынан қазіргі жазуға көшіріскендер: Ж. Нәлібаев, Ж. Есеналиева, А. Төлегенов.- Алматы: Ана тілі, 1992.- 444,
Ахмет Байтұрсынұлы. Тіл – құрал. Алматы, «Сардар» баспасы, 2009 - 348 бет.http://soyle.kz/book/view?id=12
Имаханбетова Р.С. Ғасыр саңлағы: Ахмет Байтұрсынұлының ғұмырбаяны (мұрағат деректері негізінде). Монография. – Астана: «Педагогика ПРЕСС»,
2010. – 304 бет.
Сыздық Р. Ахметтану: Бүгіні мен болашағы // Сыздық Р. Тіл және ұлттық мәдениет. -Түркістан, 2005. -Б.26.
6. Тақырып: ХХ ғасырдың басындағы қазақ тіл білімі.
Тапсырма: Ғалымдардың еңбектеріндегі басты тұжырымдарын жинақтап, саралау. Кесте, сызба жасау.
Әдістемелік нұсқау:
ХХ ғасыр басындағы қазақ тілі жөніндегі зерттеулерді саралап, талдау жасау
Әдебиеттер:
ХХ ғасыр басындағы қазақ тілі жөніндегі зерттеулер / құрастырған О. Жұбаева; ҚР Білім және ғылым министрлігі, Ғылым комитеті, А. Байтұрсынұлы атындағы тіл білімі институты.- Алматы: Қазығұрт, 2013.- 638 б.
7. Тақырып: Тілші ғалым тұлғасы.
Тапсырма: Реферат жазу.
Әдістемелік нұсқау:
Қазақ тіл біліміндегі көрнекті тілші ғалымдардың бірінің өмірі, шығармашылығы, басты еңбектері, қазақ тілі жөніндегі зерттеулері, тұжырымдарының қазақ тіл білімінің дамуына қосқан үлесі жайында нақты мәліметтерді қамтуы тиіс.
Әдебиеттер:
Әбдірахманов А. Профессор С.А.Аманжоловтың өмірі мен ғылыми мұрасы туралы.- Алматы, 1959
Аманжолов С. Вопросы диалектологии и истории казахского языка. –
Алматы: Санат, 1997. – 606 с.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер; жауапты редакторы К.Ш. Хұсайынов; редакция алқасы: А. Жұбанов (құрастырушы), Р.Ғ. Сыздықова, С. Омарбеков, Н. Уәлиев; Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі; Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясы, Тіл білімі институты.- Алматы: Ғылым, 1999.- 581
Боранбай Б. Қазақ тіл білімінің қалыптасуы мен дамуы (С.С.Жиенбаев еңбектері негізінде. – Алматы, 2013.
Қайдар Ә. Ғылымдағы ғұмыр. 6 томдық- Алматы: «Сардар» баспа үйі, 2014.
8. Тақырып: Қазақ тіл білімінің жеке салаларының Кеңестік дәуірдегі даму тарихы.
Тапсырма: Тақырып бойынша кесте жасау.
Әдістемелік нұсқау:
Кеңестік дәуірдегі қазақ тіл білімінің негіздерін зерттеген қазақ ғалымдарының еңбектеріне саралай талдау жасау.
Әдебиеттер:
Сарыбаев, Ш.Ш. Қазақ тіл білімінің библиографиялық көрсеткіші. - Алматы: Ғылым. - 1-6 т. (1-т. 1965; 2-т. 1971; 3-т. 1977; 4-т. 1982; 5-т. 1987; 6-т. 1994)
Қазақ тіл білімінің қалыптасу, даму жолдары/ Толеубай Рахымжанович Қордабаев.- Өңд., толықт., 2-ші бас.- Алматы: Рауан, 1995.- 176 б.
Академик Нығмет Сауранбаевтың еңбектері. 3-томдық [Текст]. Т. 1 / жауап. ред. Ғ. Смағұлова.- Алматы: Кенже Пресс, 2000.- 400 б.
Балақаев Мәулен Балақайұлы: Қазақстан ғалымдарының библиографиясына материалдар / құраст. Л.М. Балақаева, Д.Ж.Омарбекова, Ғ.Әнес, А.Ж.Бейсеитова.- Алматы: ОҒФ, 2004.- 86 б.
Балақаев, М. Қазақ тіл білімінің мәселелері. жауап. ред.: Е. Жанпейісов, Н. Уәли.- Алматы: Арыс, 2008.- 592 б.
Маманов, Ы. Қазақ тіл білімінің мәселелері. жауап. ред.: Р. Әмір, Н. Уәлиұлы.- Алматы: Арыс, 2007.- 488 б.
Исаев, С. Қазақ тіл білімінің мәселелері. жауап. ред.: Ж. Отарбекова, Н. Исаева.- Алматы: Арыс, 2008.- 624 б.
Кеңесбаев, І. Қазақ тіл білімінің мәселелері. жауап. ред.: М. Малбақов, Ғ. Әнес.- Алматы: Арыс, 2008.- 608 б.
Мұсабаев, Ғ. Қазақ тіл білімінің мәселелері.- Алматы: Арыс, 2008.- 472 б.
Хасенов, Ә. Тіл білімі: оқу құралы.- Толық. 3-ші бас.- Алматы: Санат, 2003.- 414,
Қазақ тіл білімі мәселелері. Т.1. Қазақ ССР Ғылым Академиясы тіл мен әдебиет институтының еңбектері / Жауап.ред. М.Б.Балақаев, Ш.Ш.Сарыбаев.- Алматы: Ғылым, 1959.- 176 б.
Кеңесбаев, С. Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика: оқулық / С. Кеңесбаев, Г. Мұсабаева.- Алматы: Казучпедгиз, 1962.- 315 б.
Қордабаев, Т.Р. Тарихи синтаксис мәселелері. ХV-ХVІІІ ғасырлар материалдары бойынша / жауапты редактор І.Қ. Кеңесбаев; Қазақ ССР ғылым академиясы, Тіл білімі институты.- Алматы: Ғылым, 1964.- 240.
9. Тақырып: Түркітанушы қазақ ғалымдары.
Тапсырма: Реферат жазу.
Әдістемелік нұсқау:
Көне түркі жазба мұралары тілін зерттеген, бүгінгі түркі тілдеріне салыстырмалы-типологиялық талдау жүргізіп жүрген түркітанушы қазақ ғалымдарының еңбектеріне саралай талдау жасау.
Әдебиеттер:
Аманжолов А.С. Түркі филологиясы және жазу тарихы. –Алматы, 1996.
Аманжолов А.С. «История и теория древнетюркского письма», Алматы, «Издательство «Мектеп», 2003
Айдаров Ғұбайдолла бас ред. К. Хұсайын; құраст. Ғ. Әнес, М. Малбақов, С. Сапина.- Алматы: Арыс, 2002.- 54 б.
Кайдаров А.Т. Структура односложных корней и основ в казахском языке. -Алматы, 1986.
Қайдаров Ә., Оразов М. Түркологияға кіріспе. –Алматы,1985;
Өмірәлиев, Құлмат. Қазақ тіл білімінің мәселелері; құраст., алғы сөз авт. Е. Жанпейісов. Алматы : Абзал Ай, 2014. 640 б.
10. Тақырып: Қазақ әдеби тілінің зерттелуі.
Тапсырма: Кесте, сызба жасау.
Әдістемелік нұсқау:Әдеби тіл туралы ұғым, қазақ әдеби тілі жайындағы пікірлер, зерттеуші ғалымдардың еңбектері, тұжырымдарына салыстырмалы талдау жасау керек.
Әдебиеттер:
Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы (XV-XIXғасырлар). -Алматы, 2014.
Аманжолов С. Қазақтың әдеби тілі. - Алматы, 1949.
Әуезов М. Қазақтың әдеби тілі туралы //Әдебиет және искуство.1951.№4
Сауранбаев Н. Қазақтың әдеби тілінің тарихын зерттеу туралы // Қазақ тілінің тарихы мен диалектологиясының мәселелері.-Алматы, 1960.
Сауранбаев Н. Проблемы казахского языкознания // Избранные труды.-Алма-Ата, 1982.
Балақаев М., Сыздықова Р. , Жанпейіов Е. Қазақ әдеби тілінің тарихы.-Аламты, 1968
Қордабаев Т. Қазақтың әдеби тілі - Октябрьдің жемісі //Қазақстан мұғалімі. 1957. 24 октябрь.
Исаев С. Қазақ әдеби тілінің қалыфптасу, даму кезеңдері.-Алматы, 1976.
Сыздық Р. Абай және қазақтың ұлттық әдеби тілі, А., 2004.
Серғалиев, М. Қазіргі қазақ әдеби тiлi [Text] : оқу құралы / М. Серғалиев, А. Айғабылов, О. Күлкенова. Алматы: Зият Пресс, 2006. 256 б.
Балақаев, М. Б. Қазақ әдеби тілі. Алматы : ДайкПресс, 2007. 472 б.
Мажитаева, Ш. ХХ ғасыр басындағы қазақ әдеби тілі. Қарағанды : ҚарМУ, 2007. 234 б
11. Тақырып: Қазақ тілінің тарихи лексикологиясының зерттелуі.
Тапсырма: Кесте, сызба жасау.
Әдістемелік нұсқау:
А. Байтұрсынов, Қ. Жұбанов, С. Аманжолов (А. Байтұрсынов. «Тіл тағылымы» 1992; Жұбанов Қ. «Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер» 1999; Аманжолов С. «Қазақ тілі теориясының негіздері» 2002.) тәрізді қазақ тіл білімінің негізін қалаушылардың теориялық қағидаттарын басшылыққа алған қазақ ғалымдарының диссертациялары (Ермеков Ә. «Семантика слитных слов в казахской лексике». – АКД., А., 1950; Аханов К. «Омонимы в казахском языке». – АКД., А., 1956; Болғанбаев Ә. «Синонимика имени существительного в современном казахском языке». – АКД., А., 1957; Барлыбаев Р. «Расширение и сужение значений слов в казахском языке». – АКД., А., 1963; Мусин А. «Антонимы в казахском языке». – АКД., А., 1970; Садықбеков Р. «Проблемы многозначности слова в казахском языке. – АКД., А.,1973. т.б.) мен К. Аханов, Ғ. Мұсабаев, Ә.Т. Қайдаров, Р. Сыздықова, Ш. Сарыбаев, М. Томанов, Ә. Нұрмағанбетов, Е. Жанпейісов, Ғ. Қалиев, О. Нақысбеков, Ж. Досқараев, С. Омарбеков, А. Айғабылов, Ө. Айтбаев, Б. Әбілқасымов, А. Аманжолов, Ғ. Айдаров, Ә. Ибатов, Ә. Құрышжанов, Б. Сағындықов, Ә. Ахметов, А. Әбдірахманов, Т. Жанұзақов, Қ. Өмірәлиев, М. Оразов, О. Сұлтаняев, Б. Қалиев, К. Құсайынов, Е. Қажыбеков, Н. Уәлиев, Ж. Манкеева, Р. Шойбеков, Е. Керімбаев, Ж. Түймебаев, С. Сәтенова, А. Алдашова, З. Ахметжанова, Г. Смағұлова, Б. Момынова, С. Бизақов, Б. Қасым, М. Малбақов, Қ. Рысбергенова, А. Ислам, Ғ. Әнесов, Ш. Құрманбайұлы, Б. Тілеубердиев, Г. Мадиева, Г. Сағидолда, М. Ескеева, Р. Абақова, А. Салқынбай, Л. Дүйсенбекова, Г. Мұратова, Ж. Тектіғұл, М. Сабыр, Н.Э. Оразәлиева, Б.И. Нұрдәулетова, Қ. Айдарбекова, Қ. Күдеринова, К. Еспаева, Ә. Әміров, С. Иманбердиева т.б. іргелі ғылыми зерттеулері қазақ лексикологиясының салалана дамуына қосылған қомақты үлестеріне тлдау жасау.
Әдебиеттер:
Балақаев М. Қазіргі қазақ тілі/ М. Балақаев.- Астана: Ер-Дәулет, 2007.- 128 б.
Қайдаров Ә.Т. Қазақ тілінің тарихи лексикологиясы: проблемалары мен міндеттері.//Қазақ тілінің өзекті мәселелері.-Алматы, 1998.
Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді: Көптомдық шығармалар жинағы. 4 том.- Алматы: «Ел-шежіре», -2014. - 412 бет.
Сыздықова Р. Ясауи «Хикметтерінің тілі»: Көптомдық шығармалар жинағы. 7 том.- Алматы: «Ел-шежіре», -2014. - 664 бет.
Рүстемов Л. 3. Казіргі казак, тіліндегі араб-парсы кірме сөздері. Алматы, 1982.
Баскаков Н. А., Абаев В. И. и др. Развитие и обогащение русского языка за счет заимствований из языков народов СССР //Взаимодействие и взаимообогащение языков народов СССР, М., 1969, с. 52—53.
Оразов М. Қазақ тілінің семантикасы. -Алматы: «Рауан»,1991.-216бет
Қоңыров Т. Қазақ теңеулері Алматы 1995.
Мусабаев Г. Г. Современный казахский язык. Алма-Ата. 1959, ч. 1, с. 47—48.
Фасмер М. Этимологический словарь русского языка. М., 1964, т. 3. 1
12. Тақырып: Қазақ терминологиясының өзекті мәселелері.
Тапсырма: Пікірталас.
Әдістемелік нұсқау:
Ахмет Байтұрсынұлы, Елдес Омарұлы, Халел Досмұхамедұлы, Нәзір Төреқұлұлы, Жұмахан Күдерин, Жүсіпбек Аймауытұлы, Мағжан Жұмабайұлы, Міржақып Дулатұлы, Қошке Кемеңгерұлы, Мұхтар Әуезов сынды қазақ зиялыларының ұлттық терминологиялық қорды байытып орнықтыруға ұстанған бағыт-бағдарларды саралай келіп, олардың әрқайсысының терминжасам тәжірибесі мен ғылым тілі жөніндегі көзқарастарына жеке-жеке тоқталу қажет.
Әдебиеттер:
Айтбаев, Ө. Қазақ тіл білімінің мәселелері = Вопросы казахского языкознания.- Алматы: Арыс, 2008.- 624 б.
Құрманбайұлы Ш. Алаш және терминтану: ХХ ғасыр басындағы қазақ терминологиясы. 1910-1930 жылдар: монография / Ш. Құрманбайұлы; пікір жазған Ә. Ахметов; ред. Н. Мұратқызы. Алматы : Елшежіре, 2008. 240 б.
Құрманбайұлы Ш. Қазақ терминологиясы дамуының кезеңдік сипаты. ред. Т. Ілиясұлы. Астана : Елорда, 2002. 184 б.
13. Тақырып: Қазақ этнолингвистикалық мектебінің өкілдері.
Тапсырма: Компьютерлік ұсыным дайындау.
Әдістемелік нұсқау:
Өткен ғасырдың соңына таман қалыптасқан қазақ этнолингвистикасының зерттеу мектебі жөнінде (М.М.Копыленко, Е.Жанпейісов, Ә.Қайдар, Т.Жанұзақов, К.Құсайынов, Н.Уәли т.б. бастап, оған жалғаса Г.Смағұлова, Г. Сағидолда, Е.Керімбаев, Р.Шойбеков, Қ.Қайырбаев т.б. ғалымдар).
Әдебиеттер:
Қайдар Ә. Ғылымдағы ғұмыр. 6 томдық- Алматы: «Сардар» баспа үйі, 2014.
Манкеева, Ж.А. Қазақ тіл білімінің мәселелері. - Халықаралық "Қазақ тілі" қоғамы.- Алматы: Абзал-Ай, 2014.- 638, [2] б.- (Қазақ тіл білімінің антологиясы).
Жанпейісов, Е. М.Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясының тілі: Тарихи-этимологиялық байқаулар, материалдар. - Алматы: Ғылым, 1976. - 168 б.
Ахметов Ә. Түркі тілдеріндегі табу мен эвфемизмдер. Алматы, 1997
Манкеева Ж. Мәдени лексиканың ұлттық сипаты. Алматы, 1997.
14. Тақырып: Қазақ лексикографиясының басты жетістіктері.
Тапсырма: Компьютерлік ұсыным дайындау.
Әдістемелік нұсқау:
ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың алғашқы жылдарындағы Г.Ю.Клапрот, А.В. Старчевский, В.В.Радлов, Н.И.Ильминский, Л.З.Будагов, М.Бекчурин, М.А.Терентьев, К.Г.Бессонов, Ы.Алтынсарин, Е.Букин, В.В.Катаринский, П.М.Мелиоранский, А.Е.Алекторов, Н.С.Жетпісбаев, Қ.Кемеңгерұлы т.б. сынды зерттеушілердің есімдерімен байланысты болып келген қазақ лексикографиясының тарихын саралау.
ХХ ғасырда қазақ лексикографиясы қазақ сөздерін әр қырынан (диалектологиялық, орфографиялық, түсіндірме т.б.) түстеп-түгендеген немесе орыс, ағылшын сияқты құрылымы басқа тілдерге аударып берген сөздіктердің көптеп жарық көруімен ерекшеленді. ХХ ғасырдағы екінші жартысынан бастап қазақ лексикографиясы саласында жарық көрген айрықша маңызды еңбектерге тоқталу.
Әдебиеттер:
Н. Сауранбаевтың «Орысша-қазақша сөздігі» (Алматы, 1954),
«Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі» (Алматы, 1963),
Ғ. Мұсабаевтың «Орысша-қазақша сөздігі» (Алматы, 1978),
«Қазақ тілінің он томдық түсіндірме сөздігі» (Т. 1−10., Алматы, 1974−1986),
І.К. Кеңесбаевтың «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі» (Алматы, 1977),
«Қазақ тілінің диалектологиялық сөздігі» (Алматы, 1996) және т.б.
15. Тақырып: Тәуелсіз Қазақстан кезеңіндегі қазақ тіл білімі.
Тапсырма: Кесте, сызба жасау.
Әдістемелік нұсқау:
Бүгінгі лингвистиканың тілді «тек қана өз ішіміздегі» құрылымдарды зерттейтін ғылым болу аясынан асып, антропоцентристік лингвистикаға яғни, адамды, оның ой-санасын, рухани тәжірибелік т.б. әрекеттерін тіл арқылы зерттеуге бағыт алып келе жатқандығын дәлелдеу.
Әдебиеттер:
Тәуелсіз Қазақстан кезеңіндегі қазақ тіл білімі.- Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011.- 288б. http://www.kazneb.kz/bookView/view/?brId=1041469&simple=true#
Жұбанов А. Компьютерлік тіл біліміне кіріспе. А.,2009
Аяпова Т.Т. Сөйлеу онтогенезі.- Алматы: Раритет, 2003. 280 бет.
Оразбаева Ф.Ш. Тілдік қатынас. –А ,.2005
Оразалинова Э. Когнитивтік лингвистика. -А.,2011
Қазақ тілі грамматикасының өзекті мәселелері. –А 2007
Жакупов Ж.А. Синтаксис строфы. Омск, -2008
Жұбанов, А. Қолданбалы тіл білімінің мәселелері.- Алматы: Арыс, 2008.- 640 б.
Уәлиұлы Н. Фразеология және тілдік норма. -Алматы: «Республикалық баспа кабинеті»,1998.-128бет