Бейқаңқалық бөлшектерді жөндеу.

Бейқаңқалық бөлшектердің қатарына біліктерді, подшипниктерді, шестерняларды, муфталарды, шлициялық элементтерді жатқызуға болады.

Біліктерді жөндеу барысында тозған беттері мен бет элементтерді, иілген бөліктерді түзету бойынша жұмыстар орындалады.

Тозған білік мойынын механикалық өңдеумен, балқыма қабаттаумен және металдаумен қалпына келтіреді.

Біліктерді түзету келесі тәсілдердің біріменен орындалады: 1) механикалық тәсілмен, елеусіз өлшемдегі бірліктерүшін қолданылады; 2) термиялық әдіспен, елеусіз иілу шамасындағы және шынықтырылмаған біліктер үшін үшін жарамды; 3) термомеханикалық тәсіл, механикалық түзетуге дейінгі және онан кейінгі жалпы және жергілікті күйдіруменен орындалады.

Түзетудің термиялық әдісі, біліктің дөңес учаскесін жылдам жергілікті қолдаумен жүреді. Бұл кезде біліктің қызған металл қабатында аққыштық шегінен жоғары кернеулік орын алады. Қыздырылуға тиісті участкенің өкшелі иілу шамасыменен анықталады. Білік асбесттік қабатпен қапталып, қыздыру терезесі ойылады. Қыздыру газдың пісіру оттығымен жүреді. Қыздыру температурасы 600-700 ºC дейін жетеді (болат күңгірт ших түске енгенге дейін). Қалдық иілу шамасы білік ұшының кескін бетінде орнатылған индекстердің көмегімен, толық суытылғаннан соң анықталады. Қажет болған жағдайда бірнеше рет қайталануы мүмкін. Түзету түзетілуші білік участкесінде кері иілу шамасы 0,10 ÷ 0,15 мм жеткенге дейін жүреді. Бұл кері иілу шамасы білікті түзетуден кейінгі күйдіруменен қалыпқа келтіріледі.

Подшипниктерді жөндеу. Сырғанақ подшипниктерді жөндеу қажеттілігі келесі жарамсыздықтан туындайды: 1) үйкелісу бетінде шырықтар мен сызаттардың болуы; 2) үйкелісу бетінің алғашқы геометриялық пішінінің бұрмалануы; 3) баббиттің жергілікті немесе толықтай дерлік еруі не қабатталуы; 4) жарғыншақтың орын алуы;

Сырғанақ подшипниктер конструкциясы бойынша ажырамалы және тұтас болады. Тұтас сырғанақ подшипникті жөндеу барысында саңылаудың ішкі бетін қашау немесе балқымақабаттан сонан соң жаңа төлкені престеп отырғызу үшін қашау жұмыстары орындалады.

Вкладыш елеулі тозғанда немесе баббиттік қабат қат-қатталғанда, оларды қайта құяды. Қайта құю келесі операциялардан тұрады: 1) Подшипникті жөндеуге даярлау; 2) подшипникті қалайылау; 3) баббитті құюға даярлау; 4) подшипникті құю; 5) өңдеу және тексеру.

Дайындау операциясында бұйымды ластардан, майдан және коррозия іздерінен тазалау, подшипник вкладышынан тозған баббит қабатын ерітіп алу жұмыстары орындалады.

Тозған баббиттік қабатты еріту операциясы подшипниктің тік орнатылуында артқа бетінен 240-260 ºC дейін газ оттығымен немесе ұйытқыш калмамен қыздыру арқылы жүреді.

Сонан соң вкладышты 10-15 % тұз немесе күкірт қышқылдарының көмегімен бөлме температурасында 20-10 мин уақыт жалаң қабаттау операциясы орындалады.

Қалайылау процесі баббит маркасына байлансыты. Б83 баббит үшін таза қалайыны қолданады. Баббитттік қабатты қолмен,

центрден тебу тәсілімен және қысыммен құяды.

Құйылуға тиісті қабат қалыңдығы төмендегідей анықталады:

δ_δ = k · 0,05d

мұнда δ_{δ –} құйылған подшипникті қисығанысы кейнгі баббиттік қабат қалыңдығы; k – қашауға қор коэффициенті, k = 1,03÷1,05; d – білік мойны диаметрі;

Құйылған подшипник суығаннан соң тексеруге беріледі. Баббитті қабаттың беті тегіс және күміс түсті болуы керек. Баббиттің подшипник бетінде тығыз жаттасуы балғаның соғылуымен тексереді.

Құйылған вкладышта майлау канавкалары фрезерленіп, май саңылауы бұрғыланады. Соңынан шаберлеу жүреді.

Шестерняларды жөндеу. Шестерняларды жөндеу ондағы келесі жарамсыздықтарды қалпына келтірумен жүреді: тістің ұзындығы мен қалыңдығы бойынша тозуы, тістің сатылы қажалуы, тістің целентацияланған және шынықтырылағн жұмысшы беттерінің үгітілуі, тістерінің сынуы, шпонка сайының тозуы. Жөндеу тозу шамасы мен сипатын анықтаудан басталады.

Ақау шамасын және сипатын анықтау келесі конструктивті параметрлерді тексерумен жүреді: штангенциркульмен тістің ұзындығының тозуын тексереді де, ал қалыңдығын бастапқы шеңберімен штангензуболерменен тексереді; шпонканың және шлицаның бер элементтерінің тозуын скобалармен, табақшалы тығын немесе шаблонмен тексереді. Қалған жарамсыздықтар сырт көзбен тексеру арқылы анықталады. Шестерня тісінің тозуын бақылау скобасымен тексереді. Егерде скоба тіс жотасында тығыз отырса, онда шестерня жарамсыз деп танылады.

Сынған тісі бар шестерняны келесі тәсілдердің біріменен қалпына келтіреді: 1) тісті винтте өзгертумен; 2) тісті пісірумен; 3) тісті "қарлығаш құйрығы" етіп орнатумен.

Шлицалық бет элементтерін жөндеу жұмысшы елес қырларында балқымақабаттаумен, ескі шлицаларды пісіріп беттеп, жаңа шлица оюмен, және де тісті жайып пісіруменнен жүреді

Лекция 9