Лгілер, өлшеу приборлары және сынау машинасы
Қондырғы – өлшемдері b = 4 см, h = 0,7 см, l =100 см, a = 30 см, c = 40 см - ге тең екі топсалы тірекке бекітілген тік төртбұрышты арқалықтан тұрады (20-сурет). Арқалықтың материалы болат. Иілу мөлшерін және бұрылу бұрышын өлшеу үшін индикаторлар қолданылады.
А қимасының бұрылу бұрышы
, (65)
мұндағы: К – А қимасында орнатылған индикатордың көрсеткіші;
L – А қимасына қатаң бекітілген рычагтың ұзындығы (L = 150 мм).
С қимасының ауырлық центрінің иілу мөлшері ( 
) 2-ші индикатордың көрсетуіне сәйкес келеді.
Теория мен эксперименттің арасындағы айырмашылық төмендегі формуламен анықталады:
. (66)
. (67)
Анықталған нәтижелер 10-шы кестеге енгізіледі.
20 сурет. Қос топсалы арқалықтың иілу деформацияларын анықтауға арналған қондырғының схемасы.
10 кесте - Сынау және есептеу нәтижелері
| Р | h | b |  | | εу |  |  | εθ |
| кг | мм | мм | мм | мм | % | рад | рад | % |
| 1,5 | ||||||||
| 3,0 |
Бақылау сұрақтары
1. Бастапқы параметрлер әдісі дегеніміз не және оның ерекшеліктері?
2. Белгісіз бастапқы параметрлер қалай анықталады?
3. Иілу деформациясына жұмыс жасайтын ауыл шаруашылық машиналарының бөлшектерін атаңыз?
Лабораториялық жұмыс
Симметриялы емес профильдің иілу центрін анықтау
Жұмыстың мақсаты. Тәжірибе жүзінде көлденең қимасы кесілген сақина және швеллер тәрізді профильдердің иілу центрін (орта нүктесін) анықтап, оларды теориялық мәндерімен салыстыру.
Негізгі түсініктер. Егерде күш факторы вертикаль жазықтықта орналасып, бір нүкте арқылы өткен жағдайда арқалықтың бұралуы байқалмаса, осы қасиетті қабылдайтын нүкте контурдың иілу центрі (орта нүктесі) деп аталады [11]. Жабық контурлар үшін иілу центрі қиманың ауырлық центрінде жатады, ал ашық денелер үшін олар бір-біріне сәйкес келмейді. Сондықтан ашық контурлы профильдердің ауырлық центріне вертикаль жазықтықта түсірілген күш қимада иілумен қатар бұралу деформациясының пайда болуына себепкер болады.
Жабық және ашық профилдердің салыстырмалы сипаттамаларымен төмендегі өрнектер арқылы танысуға болады.
Бұралу кезіндегі жұқа бүтін түтіктердің кедергі моменті
. (68)
Өрістік инерция моменті
. (69)
Жұқа кесілген түтіктің кедергі моменті
. (70)
Өрістік инерция моменті
. (71)
Кесілуге байланысты түтіктің беріктігі:
есе,
ал қатаңдығы
есе төмендейді.
Сондықтан бұралу деформациясы ашық профилдер үшін өте қауіпті.
Ашық профилді арқалық қимасында бұралу деформациясына жол бермеу үшін вертикаль жазықтықта әсер ететін күш оның иілу центрі арқылы әсер етуі керек.
Берілген қималардың иілу центрі олардың ауырлық центрлеріне байланысты төмендегі теңдеулермен анықталады.
Кесілген түтік үшін:
z Т= dор, (72)
мұндағы: dор – сақина тәріздес қиманың орташа диаметрі.
Швеллер тәрізді профиль үшін
, (73)
мұндағы: h – швеллердің биіктігі;
b – көлденең қабырғасының ені;
δ – тік қабырғасының қалыңдығы;
z0 – тік қабырғасының сыртқы бетінен қиманың ауырлық центріне дейінгі ара қашықтық;
Iz – қиманың өстік инерция моменті.
(74)