Дәрістің мақсаты: Жерге қосудың монтаждауы және жалпы мәліметтері.
15.1 Жерге қосу құрылғылардың монтаждауы тәртібі
Электр қондырғыларда немесе аппаратардың бөлшектерінде
кернеу пайда болған кезде және дұрыс жұмыспен қамтамасыз ету үшін, қызметкерлер құрамын, электр тогынан зақымданудан қорғау үшін жерге қосу құралдар қызмет көрсетеді.
Электр қондырғыларды әр бір бөлігің жерге қосу дегеніміз оны жермен қосу құралмен қасақана істелінген электрлік қосылу.
Кедергінің қосындысы - жерге салыстырмалы жерге қосу кедергісінен және жерге қосу өткізгіштердің кедергісінен түратын, жерге қосу құрылғының кедергісі деп аталады
Тұйықталу жерінде жер арқылы өтетін токты жерге тұйықталған ток деп атайды.
Генератор мен трансформатордың бейтарабың, жерге қосу құралға тік немесе аз кернеу арқылы қосылғанды жабық жерге қосу бейтараб деп атайды.
Жерге қосқыштар жерге қосу құрылғылардың арнайы бөлігі, сондықтан оларды келіскен және бекітілген жоба болғанда орнату керек.
Жерге қосу құрылғыларда жасанды және табиғи жерге қосқыштар қолданады.
Жерде орналасқан металлдық құралдарды табиғи жерге қосқыштар деп аталады, олар бірге жерге қосу мақсатында қолданылады.
Жасанды жерге қосқыштар деп арнайы жерге орналаскан металл құрылыстар аталады, оларға жерге қосу өткізгіштер бекіту үшін арналған.
Жерде орналасқан жерге қосқыштар мен жерге қосу өткізгіштер бояумен сырланған болмау керек.
Көбінесе жерге қосқыш құрал ретінде ұзындығы 2,5 – 3 м бұрыштық болат немесе түтіктердің тілімін қолданады, осындай ұзындықта топырақтың қатқан әсері аз болады.
Жерге қосқышты таңдау кезінде бұрыштық болатқа назар аудару керек, мұнда осындай жерге қосқыштың жайылған токтың кедергісі аз болады. Жасанды және табиғи жерге қосқыштарды жерге қосу магистральдарға қосу үшін және түтіктен немесе өзектен жасалған жерге қосқыштарды пісіру мен орындайды.
Ғимаратқа кіретін жерге қосу магистральдің орны, айыратын белгімен диаметрі 20 см дөңгелек ретінде З әрпі жазылған, ол ғимаратың қабырғасына 150-180 см биіктікте тұрақты бояумен жазылған болу керек.
Ғимаратқа жерге қосу магистральді ашық салу кезде, ол механикалық зақымданудан қорғау үшін болат түтік ішімен жүргізілу керек.
Жерде орналасқан жерге қосу өткізгіштердің төсемі және жерге қосу электродтардың қондыруы жұмысты жүргізу үшін акт арқылы жасалынады.
Жерде жүргізілген жерге қосу өткізігіштердің трассасымен және жерге қосқыш қондырғылардың орның жоспарға жазып және тұрақты бағытға дейінгі ара қашықтықа көрсетеді.
Электр қондырғылардың құрылыстарымен аппаратары жерге қосу магистральға немесе тікелей жерге қосқышқа сенімді қосылу болу керек.
Жерге қосу өткізгіштерді, жерге қосылған құрылғыларға пісіру арқылы, ал аппаратармен машиналардың тұрқына пісіру мен немесе сенімді болт арқылы қосылумен бекітеді.
Қозғалмалы бөлшектерде орнатылған жерге қосу өткізгіштер иілгіш өткізгіштер арқылы орындалады.
Ғимаратарда ашық жүргізілген жермен қосу өткізгіштер байқау үшін қолайлы болу керек.
| 11.1-ші кестеКүштік кабелдердің маркасын белгілегенде пайдаланылатын әріп-символдар |
| Кабельдің құрылыс бөлігі | Символдың түсініктемесі |
| Ток өткізетін тарамы (белгің басында) |
| А | Алюминий |
| | Мыс |
| Тарамдар изоляциясы (белгің ортасында) |
| Р | Изоляциялық резенке |
| Н | Жану тарамайтын шлангалық резенқе |
| Рт | Жылуға |
| В | Поливинилхлоридтік (ПВХ) пластикат |
| П | Полиэтилен |
| Пс | Өздігінен сөнетін полиэтелен |
| Пв | Вулканизацияланатын полиэтилен |
| Пвс | Вулканизацияланатын, өздігінен сөнетін полиэтилен |
| Қорғағыштық жамылғы (белгінің ортасында) |
| С | Қорғасын |
| А | Алюминий |
| В | Шлангалық ПВХ пластикат |
| П | Полиэтилен |
| Н | Жану тарамайтын шлангалық резенқе |
| Төсеме: Қорғағыштық жамылғы (белгінің соңында) |
| | Төсеме жоқ |
| б | Битумдық құрам не битум |
| л | Битумдық құрамның не битумның үстіне екі пластмассалық лента оралған |
| 2 л | Екі қабатты пластмассалық лента |
| П | Полиэтиленнен жасалған шланг |
| в | Поливинилхлоридтен жасалған шланг |
| Сауыт (белгінің ортасында) |
| Б | Болат не мырышпен қапталған болат лентадан |
| П | Мырышпен қапталған болат жазық сымнан |
| К | Мырышпен қапталған болат дөңгелек сымнан |
| Сыртқы жамылғы (белгінің соңында) |
| | |
| Г | Сыртқы жамылғы жоқ |
| ___________ | Битумдық құрам не битум, не май сіңдірілген кабельдік иірілген жіп не иірілген әйнекте жіп, не жабысқан желімдік құрам. |
| Шп | Полиэтеленнен жасалған шланг |
| Шв | Поливинилхлоридтен жасалған шланг |
| Н | Жанбайтын құрам |
| | | |
11.2-ші кесте. Жер астына тартылатын кабельдер
| Май сіңдірілген қағаз изоляциялы кабель маркасы | Пласмасса не резенқе изоляциялы және қабақшалы, созатын күш әсер етпейтін |
| Созатын куш әсер етпейтін | Созатын куш әсер ететін |
| ААШвУ, ААШпУ ААБлУ, АСБУ ААБ2Лу, ААБву ААБ2лШвУ ААБ2лШпУ | ААПлу, АСПлУ ААП2Лу Аап2лШвУ АСП2лУ | АВВГ, АПсВГ, АПвВГ, АПВГ, АВВБ, АПВБ АПсВБ, АППБ, АПвПБ АПБбШв, АПвБбШв АВБбШв, АВБбШп АПсБбШв, АПАШв АПАШп, АВАШв, АПсАШв, АВРБ, АНРБ, АВАБл, АПАБл |
11.3-ші кесте. Ауада тартылатан кабельдер
| Кабель маркасы |
| Май сіңдірілген қағаз изоляциялы | Пласмасса не резенқе изоляциялы | Қолдану орыдары |
| Механикалық зақымдану болмайтын жағдайда | Механикалық зақымдану болу мүмкін жағдайда | Механикалық зақымдану болмайтын жағдайда | Механикалық зақымдану болү мүмкін жағдайда | |
| ААГУ ААШвУ АСШвУ | ААБлГУ ААБвГУ ААБ2лШвУ АСБлГУ АСБ2Лгу АСБ2лШвУ | АВВГ АВРГ АНРГ АПвВГ АПВГ АПвсВГ АПсВГ | АВВБГ АВРБГ АВБбШв АПвВБГ АПАШв АВАШб АПвБбШв АПвсБбШв АПсВБГ АПвсБГ АПВБГ АНРБГ | өндіріс үйлерің ішінде, туннельдерге, каналдарда, кабельдік жарты қатарларда, коллекторларда тартуға |
| ААГУ ААБвУ | ААБвГУ ААБлГУ АСБлГУ | АВВГ АВРГ АПсВГ АПвсВГ | АВВБГ АВВБГ АВБбШв АПсБбШв | Өрт шығу қаупі бар бөлмелерде тартұға |
| 2.1-ші кесте. Электр қондырғыларына арналған сымдар |
| Маркасы | Тарамдар саны | Номиналь кернеуі, | Құрылмасының бөлшектері | Қолдану орындары |
| Тарамы | Изоляциясы | Басқа бөлшектері |
| | | | | | | |
| АПВ | | 380 : 660 | Алюминь | Поливинилхлорид | - | Екінші тізбектерді, жарықтандырулық және күштік тораптарды монтаждауға, түтіктер мен жамбайтын құрылыстық құрылмалардың қуыс каналдарының ішімен тартуға |
| ПВ1 (ПВ) | | 380 : 660 | Мыс | Сондай | - | Сондай |
| ПВ 2 (ПВ) | | 380 : 660 | Иілгішмыс | Сондай | - | Екінші тізбектерді монтаждауға, ашық және жабық электр тартым жүргезуге |
| ПВ3 (ПГВ) | | 380 :660 | Иілгіштігі жоғарылатыл-ған мыс | Сондай | - | Сондай |
| ПВ 4(ПГВ) | | 380 :660 | Иілгіштігі жоғарылатыл-ған мыс | Сондай | - | Сондай |
| АППВ | 2 және 3 | | Алюминь | Сондай | Тарамдарн ажыратып тұратын табаны бар сым,жалпақ | Машиналар мен станоктарда жырықтандырулық және күштік тізбектерді монтаждауға |
| | | | | | | |
| 8ППВ | 2 және 3 | | Мыс | Сондай | Сондай | Сондай |
| АППВС | 2 және 3 | | Алюминий | Сондай | Тарамдарн ажыратып тұратын табанысыз сым, жалпақ | Сылықтын астында, түтіктердің және құрылыстық құрылмалардың қуыс каналдарың ішімен жабық электр тартымын жүргізуге |
| ППВС | 2 және 3 | | Мыс | Сондай | Сондай | Сондай |
2.2-ші кесте -Орнатылатын сымдар
| Маркасы | Тарам- дар саны | Көлдененің қимасының ауданы, мм | Номиналь көрнеу, В | Құрылмасының бөлшектері | Қолдану орындары |
| тарамы | изоля- циясы | Басқа бөлшектері |
| | | | | | | | |
| АПРФ | 1, 2 және 3 | 2,5...4 | | Алюминий | Резенқе | АМЦ қорытпасының дайындалған тігісі бүктелген қабықша-ның астына резенқаланған матадан лента төселген | Құрғақ, шаң-тозаң және өрт қаупті бар өндірістік ұй-жайларда, сондай-ақ құрғақ әкімшілік үй-жайларда қабырғаның және ішкі төбенің бетімен электр тартым жүргізуге |
| | | | | | | | |
| ПРФ | 1, 2 және 3 | 1...4 | | мыс | Сондай | | Сондай |
| ПРФЛ | 1, 2 және 3 | 1...4 | | Сондай | Сондай | Сондай, қабықшасы жезден | Сондай |
| ПРП | 1, 2 және 3 | 1...95 | | Сондай | Сондай | Сондай, мырышталған болат талсымнан торламасы бар | Машиналар мен станоктарда электр тартымын жүргізуге |
| ПРРП | 4, 6, 7, 8, 10 14, 19 және 24 | 4...10 1...2,5 | | Сондай Сондай | | Резенқе қабықшаның үстінде мырышталған болат талсымнан торламасы бар | сондай |
2.3-ші кесте- Көтеріп тұратын болат арқаны бар сымдар
| Маркасы | Тарам- дар саны | Көлдененің қимасының ауданы, мм | Номиналь көрнеу, В | Құрылмасының бөлшектері | Қолдану орындары |
| тарамы | изоляциясы | Басқа бөлшектері |
| | | | | | | | |
| АРТ | 2 3 4 | 2,5...4 4...6 4...35 | | Алюминий | Резенқе | Көтеріп тұратын болат арқан | Электр тартымның механикалық беріктігі жоғары болуы қажет үй-жайларда |
| АВТ | 2 3 4 | 2,5...4 2,5...4 4...16 | | Сондай | Поливинил-хлорид | Сондай | Сым бетіне қататын мұздық қалындағанда орай 1 және 2 аудандарда үй-жайлардың сыртында электр тартым жүргізуге (тұрғын үйлерге және шаруашылық құрылыстарға ауа электр желісінен кірме орындауға) |
| АВТУ | | 2,5...4 | | Сондай | Сондай | Көтеріп тұратын нығайтылған болат арқан | Сондай, бірақ мұз қалындығына орай 3 және 4 аудандарға |
| АВТВ | | 4...6 | | Сондай | Сондай | Көтеріп тұратын болат арқан | Үй-жайлардың ішінде (мал қораларының да) электр тартым жүргізуге |
| | | | | | | | |
| 9АВТВУ | | 4...16 | | Сондай | Сондай | Көтеріп тұратын нығайтылған болат арқан | Сондай, электр тартым-ның механикалық берік-тігі жоғары қажет жағдайда |
