Еңбек ауырлығы мен қауірттілігіне байланысты өндірістік шудың ШРЕД -і, дБА
| Еңбек қауірттілігінің санаттары | Еңбек үрдісі ауырлығының санаттары | ||||
| Дене жұмысының жеңіл жүктемесі | Дене жұмысының ауырлығы орташа жүктемесі | 1-ші дәрежелі ауыр жұмыс | 2-ші дәрежелі ауыр жұмыс | 3-ші дәрежелі ауыр жұмыс | |
| Жеңіл дәрежелі қауірттілік | |||||
| Орташа дәрежелі қауірттілік | |||||
| 1-ші дәрежелі қауірт жұмыс | - | - | - | ||
| 2-ші дәрежелі қауірт жұмыс | - | - | - |
Шуды оның таралу жолдарында төмендету үшін, акустикалық экрандарды, төбе мен қабырғаларды өңдеу үшін дыбыс жұтатын, қаптайтын заттарды қолданады, бөлмелер арасында дыбыс оқшаулаушы (өткізбейтін) қалқаларды орналастырады, шудың берілуін дірілді оқшаулаумен және діріл жұтумен әлсіздендіреді. Дыбыс толқындарының шағылысуын азайту үшін шулы цехтар созылыңқы пішінді және төбесі едәуір биіктеу (6-7 м) болуы керек. Шулы цехтарды шусыз цехтардан алыс орналастырады.
Шу деңгейі жоғары болған кезде жеке басты қорғайтын заттарды (ішпектер, құлаққаптар, дулығалар) қолдану керек, қызметкер үшін қашықтықтан басқарылатын дыбыс оқшаулағыш кабиналарды жабдықтау қажет. Шудың зиянды әсерін төмендетуге, сондай- ақ қосымша регламенттелген үзілістер енгізу және басқа да шу әсерінің ұзақтығын шектеу жөніндегі ұйымдастыру шаралары мүмкіндік береді.
Жұмысқа қабылдауға қарсы көрсетілімдер болып табылатындар есту мүшесінің аурулары, вестибулярлық аппараттың қызметінің бұзылыстары, айқын вегетативті дисфункция және т.б.. Шулы жұмыстарға жасы 18-ге толмағандар жіберілмейді, өйткені кәсіби қүлақ мүкістігі үлкендерге қарағанда жасөспірімдерде тез дамиды.
Инфрадыбыс - 20 Гц жиілік диапазонындағы, адам құлағымен естілмейтін акустикалық тербелістер және олардың жиынтығы. Өндірістік инфрадыбысты гигиеналық бағалау үшін орташагеометриялық жиіліктері 2,4,8, және 16 Гц төрт октава жолақтарын қамтитын 1,6-дан 20 Гц-қа дейінгі жиілік диапазоны маңызды болып табылады. Спектрі бойынша инфрадыбысты шулар тудыратын жолақтардың біреуіндегі деңгейі басқа барлық жолақтардағы деңгейінен 10дБ және одан да артық болатын тональды, және жиілік спектрі бір немесе одан да көп инфрадыбысты октава жолақтарындағы жиіліктерден тұратын кең жолақты болып бөлінеді. Естілетін дыбыс пен инфрадыбыстың әсерін ажырату мүмкін емес, себебі олар жиі қатар жүреді. Инфрадыбыстың табиғи көздеріне жерсілкінуі, жанартау атқылауы, теңіздегі дауылдар және т.б. жатады.
Инфрадыбыс іштен жанатын қозғалтқыштарда, желдеткіштерде, мұнай тозаңдатқыштарда, қуатты компрессорларда, турбиналарда және т.с.с. генерацияланатын (пайда болатын) болсада, өндірістік ортадағы инфрадыбыстың әсері аз зерттелген. Жұмысшыларда бас айналу, бас ауруы, жүрек айну, қалтырап тоңу, ауыз қуысының құрғауы, таңдай мен бет терісінің ұйып қалуы, жүйкелік-психикалық бұзылыстар және әр түрлі вегетативті реакциялар пайда болады. Инфрадыбыстың өндіріс және тұрмыс жағдайына арналған ШРЕД-і дайындалған. Инфрадыбысты атмосфера нашар сіңіруіне және оның үлкен қашықтыққа таралуына, үйлерге жеңіл енетіндігіне және естілетін дыбыстарды өткізбейтін тосқауылдарды айналып өтуіне, резонанс дамуын туғызатын қабілетіне байланысты, инфрадыбыспен күресу қиынға соғады. Одан қорғану инфрадыбыс шығатын көзінде әлсіздендіру, пайда болу себептерін жою, инфрадыбысты таратпау және сіңіру, жеке басты қорғайтын заттарды қолдану жолымен іске асырылады.
Ультрадыбыс – адам құлағы естімейтін, жиілігі 20 кГц артық серпімді тербелістер мен толқындар. Ультрадыбыстың әсері кезінде газ тәрізді және сұйық орталардың шекарасында газдың немесе будың көпіршіктері пайда болады, олар жарылғанда тіндердің бұзылуына әкеп соғатын көп мөлшерде энергия бөлінеді (кавитация құбылысы). Ультрадыбыстың қатты денелерден өтуі кезіндегі әсері жоғары жиілікті дірілдің пайда болуымен байланысты.
Ультрадыбыс халық шаруашылығында кеңінен қолданылады. Төмен жиілікті ультрадыбысты тербелістер (100 кГц дейінгі) жанаспалы жолмен және ауа арқылы таралады, материалдарды тазарту, зарарсыздандыру, дәнекерлеу, механикалық және термиялық өңдеуде, аэрозольдерды коагуляциялауда, медицинада (хирургияда, стерилдеу үшін және т.с.с) қолданылады, тек жанасу жолымен таралатын жоғары жиілікті ультрадыбыс (100 кГц- 100 мГц) затты бұзбай ішіндегіні бақылау және өлшеу үшін, медицинада диагностика және емдеу мақсатында қолданылады.
Қарқындылығы төмен (1,5 Вт/см2 дейінгі) жанаспалы ультрадыбыс ағзадағы зат алмасу үрдістерінің жылдамдауына мүмкіндік туғызады, қарқындылығы орташасы (1,5-3 Вт/см2 ) қайтымды бәсең жүретін реакциялар, бәрінен бұрын, кейіннен қалпына келетін жүйке тіндерінің реакцияларын туғызады. Қолдың вегетативтік полиневриті, парестезия құбылыстары, қол басы мен білектің парезі, фасцикулиттер, вегето-тамырлық дисфункция, астениялық синдром байқалуы мүмкін. Қарқындылығы жоғары ультрадыбыс (3-10 Вт/см2 ) тіндердің толық бұзылуына алып келетін, қайтымсыз үрдістер тудырады.
Ультрадыбыс көздерімен жұмыс істеу кезіндегі алдын алу шаралары ауа арқылы әсер ететін және жанаспалы ультрадыбыстарға орнатылған ШРЕД-ті сақтауға, қашықтықтан басқарылатын автоматтандырылған жабдықтарды жасауға, дыбыс өткізбейтін құрылғыларды, экрандарды қолдануға, діріл өткізбейтін тұтқалары бар жұмыс құрал-саймандарын пайдалануға бағытталуы керек.
Ультрадыбыстық тербелістерден қорғауда жеке басты қорғайтын заттар маңызды орын алады: тербелістер қатты ортада таралуы кезінде тығыз мақта-мата қолғаптарының екі жұбын қолданады: тербелістер сұйық ортада таралуы кезінде – ішкі қолғаптар мақта-матадан, сыртқысы – тығыз резинадан жасалған болуы керек. Жұмыс режимі және демалу режимі сақталуы тиіс, мерзімді сағаттан артық жұмыс істеуге тыйым салынады. Ультрадыбыспен ұзақ уақыт қатынас болған кезде әрбір 1,5 сағат сайын ұзақтығы 15 минуттық үзілістер жасалынуы керек. Сонымен қатар, уқалау, УК-сәулемен емдеу, су емшараларын жүргізу, дәрумендермен емдеу тиімді болып табылады.