Тақырып № 6. Ауа, су, топырақ гигиенасы бойынша аралық бақылау – 2 сағат.

Мақсаты: Кіріспе, ауа, су, топырақ гигиенасы бойынша теориялық білімдерін қалыптастыру.

Оқыту міндеттері:

- кіріспе, ауа, су, топырақ гигиенасының тараулары бойынша білімдерін қалыптастыру.

- нормативтік-құқықтық құжаттармен өзіндік жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

Өткізу түрі:ауызша сұрау, кіші топтарда жұмыс істеу.

Таратылатын материал: жоқ

Ауызша сұрау арқылы бастапқы білімдерін бақылау:

1. Гигиена - медицинадағы негізгі алдын алу пәні ретінде.

2. Медицинада емдік және алдын алу бағыттарының өзара байланысы.

3. Денсаулық жағдайындағы бұзылыстардың біріншілік, екіншілік және үшіншілік алдын алу және олардың тиімділігі. Денсаулық сақтаудың алдын алу бағытында приоритеттілігі

4. Гигиенаның мақсаты. Гигиеналық ғылымның зерттеу нысандары, мазмұны мен міндеттері. негізгі тараулары.

5. Гигиеналық зерттеу әдістері.

6. Тәжірибелік жұмыста медициналық қызметкер үшін гигиеналық дүниетанымының маңызы.

7. Санитария жөнінде түсінік. Гигиеналық ғылыммен өңделген санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды іске асыруда санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің рөлі.

8. СЭС қызметкерінің жұмысын ұйымдастыру негіздері.

9. Санитарлық эпидемияға қарсы жұмысты жүргізудің негізгі түрі ретіннде сақтық және күнделікті санитарлық бақылау.

10. Санитарлық заңдылық және санитарлық-эпидемиологиялық қызмет жұмысында атқаратын рөлі.

11.Адам ағзасының жылу тепе-тендігін сақтаудағы химиялық және физикалық жылу реттелуінің ролі.

12. Адам ағзасының коршаған ортамен жылу алмасуын анықтайтын ауа ортасының физикалық факторлары. Жылу тепе-тендігін қамтамасыз ету үрдісіндегі сәулелік жылу алмасуының маңызы.

13. Жоғары және төмен ауа температурсының ағзаға әсері

14. Ауа ылғалдығының гигиеналық маңызы. Ылғалдылықтың түрлері. Өлшем бірліктері.

15. Ауа қозғалысы жылдамдығының гигиеналық маңызы. Жел раушаны және оның қолданбалы маңызы.

16. Ағзаның жылу тепе-тендігін анықтайтын ауа ортасының физикалық қасиеттерінің кешені ретіндегі – микроклимат. Микроклимат түрлері: комфортты, дискомфортты, денені қыздыратын және салқындататын.

17. Қолайсыз микроклимат жағдайларының адам ағзасына әсері.

18. Үйлердің қолайлы микроклиматтын қамтамасыз ету шараларының негізі ретіндегі микроклимат параметрлерін гигиеналық нормалау. Аурухана және тұрғын үйлердің микроклиматын нормалау кезінде ескерлетін факторлар.

19. Микроклимат көрсеткіштерінің қолайлы және рұқсат етілген нормалар туралы түсінік.

20. Адамның жылылық жағдайының көрсеткіштері мен инструменталды зерттеу мәліметтері бойынша үйлердің микроклиматын кешенді бағалау.

21. Микроклимат жағдайының қолайсыз әсерлерінің алдын алу жөніндегі шаралар

22. Ауаның қозғалу жылдамдығын, ылғалдылығын, ауаның температурасын,әдістерін өлшеу. Ауаның температурасын, ылғалдылығын және қозғалу жылдамдылығын анықтайтын аспаптар, олардың құрылысы мен жұмыс істеу принциптері.

23. Атмосфералық ауаның химиялық құрамы. Атмосфералық ауа мен бөлме ауасының химиялық ластану көздері.

24. Жабық бөлмелердің биологиялық түрде ластануы. Ластағыштардың көздері мен таралау жолдары, эпидемиологиялық қауіптілігі

25. Ауа ортасының химиялық қосындылар мен патогенді микроағзалармен ластануының гигиеналық маңызы.

26. Әртүрлі бағытта жұмыс істейтін бөлсмелердің химиялық ластану көрсеткіштері. Қазіргі уақытта тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттарда ауа тазалығының көрсеткіші болып табылатын көмірқышқыл газы концентрациясын анықтаудың гигиеналық маңызы.

27. Тұрғын бөлмелер мен емдеу мекемелеріндегі ауаның бактериалдық ластану көрсеткіштері., олардың гигиеналық нормативтері.

28. Ауаның бактериалдық ластануын анықтау әдістері.

29. ауаның химиялық және бактериалдық ластануын төмендету үшін желдетуді қолдану. Табиғи желдету және оның тиімділігі. Табиғи желдетуді күшейту әдістері..

30. Жасанды желдету түрлері: әклетін, әкететін, әкелетін-әкететін. Оларды қолдану жағдайлары.

31. Желдетудің жалпы алмасу және жергілікті жүйелері, олардың тағайындалуы.

32. Ауаны кондиционерлеу, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.

33. Ауа алмасу көрсеткіштері: желдетудің қажетті және фактілі көлемі, ауа алмасу еселігі. Анықтау әдістері.

34. Тұрғын үйлер мен емдеу алдын алу мекемелерінде желдетуді ұйымдастыру.

35. Күн радиациясы жердегі климат түзуші фактор ретінде .

36. Инфрақызыл радиациясының биологиялық әсері. ИҚ-сәулесінің толқын ұзындығына байланысты жылулық әсердің тәуелділігі.

37. Көрінетін сәуленің адам ағзасына әсері. Көру жұмыстарының жағдайларфын жеңілдету үшін, жақыннан көрушіліктің алдын алу үшін және балалар мен жасөспірімдердің жұмысқа қабілеттілігін сақтау үшін бөлмеде рационалды жарықтанудың маңызы.

38. Көру анализаторының жұмысына жарықтың әсерінің функционалды көрсекіштері (көріп қабылдау жылдамдығы, анық көру тұрақтылығы және т.б.)

39. Бөлменің табиғи жарықтануын анықтайтын факторлар.

40. Бөлменің табиғи жарықтану көрсекіштері, олардың тұрғын, емдеу, балалар мекемелеріндегі нормативтері, анықтау әдістері.

41. Инсоляцияның гигиеналық маңызы. Инсоляциялық тәртіп, түрлері.

42. Жасанды жарықтануға қойылатын гигиеналық талаптар.

43. Жасанды жарықтану түрлері мен көздері, олардың сипаты.

44. Шамдардың түрлері. Жарықтандыру арматурасына қойылатын гигиеналық талаптар.

45. Тұрғын, балалар, емдеу мекемелерінің жасанды жарықтануы кезіндегі жарықтану нормативтері.

46. Люксметрдің жұмыс істеу принципі, шамның салыстырмалы қуаттылығы бойынша жарықтануды есептеу.

47. Күн радиациясы Жердегі негізгі климат қалыптастырушы фактор ретінде.

48. Инфрақызыл радиацияның биологиялық әсері. Жылу эффетінің ИҚ-сәуленің толқын ұзындығына тәуелділігі.

49. Ультракүлгін сәулеленудің биологиялық әсері. Ұзын толқынды (400-320 нм), орта толқынды средне (320-280 нм) және қысқа толқынды (280 нм-ден төмен) сәулеленудің арнайы әсерлері.

50. Ультракүлгін жетіспеушілігі.Балалар организіміндегі ультракүлгін жетіспеушілігінің жоғары сезімталдығы.Ультракүлгін жетіспеушілігінің алдын алу.

51. Ультракүлгіннің жасанды көздердің таралуы.Сәулелену дозасы: эритемді, витаминді,шыныққан. Дозалаудың әдістері. Жас балалар ұжымында сәулеленудің алдын алу.

52.Бөлмелерді санациялау үшін ултрфиалеттің қысқа толқынды

53. Судың гигиеналық маңызы..

54. Жұқпалы және паразиттік аурулардың таралуындағы су факторының рөлі.

55. Судың табиғи химиялық құрамы мен химиялық ластануына байланысты аурулар.

56. Ауыз су сапасына қойылатын гигиеналық талаптар (СанПиН РК 3.02.002.04. «Питьевая вода»)

57. 5.Сумен қамтамасыз ету көздері (беткей, жер асты).

58. Шаруашылық ауыз сумен қамтамасыз ету жүйелері: орталықтандырылған, орталықтандырылмаған.

59. Суды пайдаланумен байланысты аурулардың алдын алу жөніндегі шаралар, санитарлық дәрігерінің жұмыс істеу тактикасы. Су көздерін санитарлық қорғау.

60. Су сапасын жақсартудың негізгі әдістері:

61. а) тазарту (тұндыру, коагуляциялау, фильтрациялау)

62. б) залалсыздандыру (химиялық, физикалық әдістер)

63. Су сапасын жақсартудың арнайы әдістері және олардың сипаты.

64. Топырақтың қасиеті мен құрамының гигииеналық маңызы.

65. Топырақтың эпидемиологиялық маңызы.

66. Биогеохимиялық провинциялар (табиғи және техногенді), эндемиялар.

67. Топырақтың өздігінен тазаруы, көрсеткіштері.

68. Елді мекендерді қатты және сұйық қалдықтардан тазарту. Тазартудың негізгі кезеңдері

Топырақты санитарлық қорғау шаралары-заңдылық, әкімшілік, технологиялық.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Гигиена /Под ред. Акад. РАМН Г.И.Румянцева. –М.:ГЭОТАР Медицина.2000.- С.176-196.

2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека.- Ростов н/Д: «Феникс».2002.-109-125.

3. Гурова А.И.,. Горлова О.Е. Практикум по общей гигиене. М.: Изд-во университета дружбы народов, 1991.- С. – (((60-62.

Қосымша:

1. Габович Р.Д., Познанский С.С., Шахбазян Г.Х. Гигиена. Киев: Высшая школа, 1984- С. - 86-106.

2. Гончарук Е.И., Габович Р.Д., Гарковый С.И. и другие. Руководство к лабораторным занятиям по коммунальной гигиене. М.: Медицина, 1990.- С. 216-278.

3. Неменко Б.А, Кенесариев У.И.Коммунальная гигиена . –Алматы:НИЦ «Ғылым», 2003. – С.209-246.

4. Румянцев Г.И. с соавторами. Общая гигиена. М.: Медицина, 1990.- С. – 140-154.

5. Румянцев Г.И., Вишневская Е.П., Козлова Т.А.. Общая гигиена. М.: Медицина, 1985.- С. – 133-140.

6. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М.,. Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/ Под ред. У.И. Кенесариева.- Алматы: «Самара-Принт», 2009.-688 с., стр.3-194.