Теріс энергетикалық баланс келесі заттектің жеткіліксіздігімен тығыз байланысты
Тағам гигиенасы» пәні
В 110400 «медициналық-профилактикалық іс» мамандығы
Курс студенттеріне арналған
1*Организмде зат алмасу және энергия алмасу*1*136*2*
Ассимиляция үрдісі бұл
*+организм тіршілігі мен өсіп-дамуына қолданылатын қажетті заттектердің түзілу процесі
*органикалық заттардың ыдырауы мен олардың түсуін қамтамасыз ету процесі
*заттардың ыдырауы, оның оттегімен тотығып, организмнен шығарылуы
*тәулік бойы энергияның түсуі мен жұмсалуының сәйкестігі
*ішкі ағзалардың жұмысына шығындалатын энергия
Диссимиляция үрдісі бұл
*ішкі ағзалардың жұмысына шығындалатын энергия
*тәулік бойы энергияның түсуі мен жұмсалуының сәйкестігі
*биохимиялық реакциялар үшін организмге қажет энергияның түзілуі
*+ заттардың ыдырауы, оның оттегімен тотығып, организмнен шығарылуы
*органикалық заттардың ыдырауы мен олардың түсуін қамтамасыз ету процесі
Зат алмасудың бұзылуына алып келетін факторлардың бірі
*+ үйлесімсіз тамақтану
*физикалық жүктеме
*дене салмағы
*жынысы
*жасы
Зақ уақыт теріс энергетикалық баланс нәтижесінде дамитын ауру
*семіздік
*+маразм
*қант диабеті
*атеросклероз
*гипертониялық ауру
Зақ уақытқа созылған оң энергиялық баланс нәтижесінде дамитын ауру
*алиментарлық дистрофия
*+гипертониялық ауру
*квашиоркор
*пеллагра
*маразм
Реттелінетін энергия шығыны бұл
*спецификалық-динамикалық әрекетіне кететін энергия шығындары
* тіршілік етуге қажет жүйелердің қызметін ұстап тұратын
*+еңбек әрекетіне жұмсалатын
*бұлшық ет тонусы үшін қажет
*негізгі алмасуға жұмсалатын
Негізгі алмасудың мөлшеріне әсер етеді
*бұлшық ет қызметінің көлемі мен сипаты
*+орталық жүйке жүйесінің жағдайы
*еңбек әрекетінің сипаты
*үй жұмысының түрлері
*спортпен шұғылдану
Көмірсуға бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды
*+4-7
*10-14
*20-25
*30-45
*45-50
Белокқа бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды
*4-7%
*10-14%
*20-25%
*+30-40%
*45-55%
Майға бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды
*1-2%
*+4-14%
*20-25%
*30-35%
*45-50%
Зат алмасу бір-біріне қарама-қарсы, бір мезгілде жүретін үрдістерден тұрады
*белоктардың тотығуы мен шығарылуы
*ферменттердің синтезі мен ыдырауы
*көмірсулардың синтезі мен ыдырауы
*гормондардың синтезі мен ыдырауы
* +катаболизм и анаболизм
Заттек алмасудың химиялық реакцияларының жылдамдығы, олардың келісімділігі мен реттілігі реттеледі
*+ферменттік және басқа да реттеуші жүйелер, әсіресе жүйке жүйесі қызметімен
*ассимиляция және диссимиляция үрдістерімен
*эндогенді факторлардың әсерімен
*экзогенді факторлардың әсерімен
*гормондар синтезімен
Тағамдық заттектер мен энергияға қажеттілік мөлшерін анықтайтын факторлар
*еңбек қызметінің сипаты мен түрлері
*+жынысы, жасы және еңбек сипаты
*алмасу үрдістерінің қарқындылығы
*сыртқы орта факторларының әсері
*кәсіптік патологияның болуы
Еңбекке жарамды ерлер үшін белоктар, майлар, көмірсулар және энергияның нормасы» Астана қ. 2012ж. бойынша қарастырылған кәсіби топтың саны
*2
*3
*4
*+5
*6
Жастан асқан қарт адамдарда зат алмасу үрдістеріне тән
*белокқа жоғары қажеттілік
*қатты мал майларының тез сіңуі
*макронутриенттердің артық түсуі
*+зат алмасу қарқындылығының төмендеуі
*ас қорыту белсенділігінің функционалдық жоғарлауы
#16*!Тағамның спецификалық-динамикалық әрекетімен байланысты энергия шығыны тең
*негізгі алмасудан 15-20%
*+негізгі алмасудан 10-15%
*тәуліктік қуаттылықтан 5-8%
*тәуліктік қуаттылықтан 10-15%
*тәуліктік қуаттылықтан 15-20%
Теріс энергетикалық баланс келесі заттектің жеткіліксіздігімен тығыз байланысты
*май
*+белок
*көмірсу
*витаминдер
*минералдық заттектер
#18*!Спецификалық-динамикалық әрекетінде аз мөлшерде жұмсалатын энергия шығынын шақыратын тағам
*майлы
*белокты
*+көмірсулы
*витаминге бай
*минералдық заттектерге май
#19*!Зат алмасудың химиялық реакцияларының жылдамдығы реттеледі
*ассимиляция және диссимиляция процесстерімен
*+ферментті және жүйке жүйесі қызметімен
*эндогенді факторлардың әсерімен
*экзогенді факторлардың әсерімен
*гормондар синтезімен
#20*!Реттелінбейтін энергия шығына жатады
*+негізгі алмасуда
*еңбек қызметінде
*ойлауда жұмсалатын
*спортпен шұғылдануда
*белсенді демалыс түрінде
#21*!Реттелінетін энергия шығыны
*жылу алмасу
*негізгі алмасу
*су-тұз алмасу
*+жүйке-бұлшық ет жұмысы
*тағамның спецификалық-динамикалық әрекеті
#22*!Энергия шығынын анықтайтын кең таралған әдіс
*сұрау-өлшеу
*тікелей калориметрия
*+кестелік-хронометражды
*тікелей емес калориметрия
*алиментарлық энергометрия
#23*!Ересек еңбекке жарамды адамдардың тамақтануында белок, май, көмірсудың оңтайлы
арақатынасы
*1: 0,8: 4
*+1: 1,2: 4,6
*1:1:3
*1:2: 5
*1:3:7
#24*!Әр түрлі тағамдық белоктардың сапасын бағалайтын халықаралық эталон ретінде қабылданған азық-түлік белогы
*+тауық жұмыртқасы
*сиыр еті
*балық
*сүт
*соя
#25*!Ересек адамның1 кг салмаққа белоктың тәуліктік қажеттілігі
*0,3 г
*0,5 г
*+1,0 г
*2,0 г
*3,0 г
#26
*!Ересек адамдардың тәуліктік рационының жалпы энергетикалық құндылығынан белоктың ұсынылған мөлшері
*8-10%
*+12-14%
*16-20%
*25-30%
*40-45%
#27*!Ересек еңбекке жарамды адамдар үшін өсімдік тектес белоктардың жалпы мөлшері құрайды
*35%
*+45%
*55%
*65%
*75%
#28*!Ересек еңбеккке жарамды халық үшін жануар тектес белоктардың жалпы мөлшері құрайды
*35%
*45%
*+55%
*65%
*75%
#29*!Аралас тамақтану кезінде тәулігіне негізгі алмасу жоғарылайды
*40-50%
*+10-15%
*20-25%
*30-40%
*45-55%
#30*!Белокқа бай тағам қабылдауда негізгі алмасудың жоғарылау пайызы
*40-50%
*10-14%
*20-25%
*+30-40%
*45-55%
#31*!Артық белоктық тамақтануда организммен қадағаланбайтын үрдістер күшейеді
*организмнің әлсізденуі
*бой өсуінің кешеуілдеуі
*иммунитеттің төмендеуі
*зат алмасу бұзылыстары
*+бауырға жүктеменің артуы
#32*!Адамда белок жеткіліксіздігінің көріністері
*ішекте шіру үрдісінің күшеюі
*бүйрекке жүктеменің артуы
*бауырда жүктеменің артуы
*+иммунитеттің төмендеуі
*жүйке жүйесінің қозуы
#33*!Адам организмінде лизиннің рөлі
*+сүйек тінінің қалыпты қалыптастыруына қажет кальцийдің сіңуіне көмектеседі
*ниацин биосинтезіне қатысуымен қамтамасыз етеді
*организмнен ауыр металдарды шығарады
*су балансының бұзылысына алып келеді
*ми химиясына белсенді әсер етеді
#34*!Организмде темірдің жетіспеуінің негізгі себептері
*+организмдегі темірдің шығынының жоғарылауы
*минералдық заттектердің артық түсуі
*сыртқы ортаның ластануы
*кәсіби зияндылық
*артық салмақ
#35*!Организмде белоктың қорғаныс қызметі
*барлық клеткалық катализаторлар-белоктар
*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*жиырылғыш белоктар барлық іс-қимылды шақырады
*+бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#36*!Организмде белоктың рецепторлық қызметі
*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*жиырылғыш белоктар барлық іс-қимылды шақырады
*+белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді
*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#37*!Организмде белоктың жиырылтушы қызметі
*+миозин бұлшықет жиырылуына қатысады
*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді
*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#38*! Организмде белоктың энергетикалық қызметі
*миозин бұлшықет жиырылуына қатысады
*+1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді
*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#39*!Протеиндерге жатады
*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, глобулин, глютелин
*альбумин, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*альбумин, глобулин, глютелин, фосфотелин
*+альбумин, глобулин, глютелин
#40*!Протеидтерге жатады
*+нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, глобулин, глютелин
*альбумин, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*альбумин, глобулин, глютелин, фосфотелин
*альбумин, глобулин, глютелин
#41*!Адам организмінде триптофанның рөлі
*калийдің сіңуіне ықпал етеді
*ми химиясына белсенді әсер етеді
*су балансының бұзылуына әкеледі
*организмнен ауыр металлдарды шығарады
*+ниацин биосинтезіне оның қатысуын қамтамасыз етеді
#42*!Тағамның толыққұндылығын анықтауда осы аминқышқылдарының «үштігі» есептеледі
*треонин, триптофан, метионин
*+лизин, триптофан, метионин
*метионин, валин, цистин
*лизин, валин, гистидин
*валин, глицин, цистин
#43*!Организмде гликоген түзілу үшін тез және жеңіл қолданылатын көмірсу
*клетчатка
*+глюкоза
*крахмал
*лактоза
*пектин
#44*!Сүт және сүт өнімдерінде ғана кездесетін көмірсу
*пектин
*+лактоза
*глюкоза
*фруктоза
*клетчатка
#45*!Бауырда көп мөлшерде кездесетін жануар текті көмірсу
*+гликоген
*фруктоза
*крахмал
*лактоза
*пектин
#46*!Линол, линолен, арахидон қандай май қышқылдарына жатады
*+көпқанықпаған
*моноқаныққан
*тотықпаған
*баяу еритін
*қаныққан
#47*!Лецитин жататын биологиялық белсенді заттектер тобы
*белоктар
*стериндер
*+фосфолипиттер
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#48*!Организмде холестериннің артық мөлшерінің жиналуына кедергі жасайтын заттек
*глобулин
*+лецитин
*лактоальбумин
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#49*!Зоостериндердің негізгі өкілі
*лецитин
*витамин
*ситостерин
*+холестерин
*сфингомиелин
#50*!Күкірт құрамдас аминқышқылы
*серин
*аланин
*тирозин
*триптофан
*+метионин
#51*!Қаныққан май қышқылдарына жатады
*арахидон
*линолен
*+майлы
*линол
*олеин
#52*!Глюкозаның негізгі қызметі
*гормондар синтезіне қатысады
*+миға энергияны негізгі жеткізуші
*ішкі секреция безінің қызметін реттейді
*сүт қышқылды бактерияларының дамуына ықпал етеді
*клетка протоплазмасының негізгі құрылымдық элементі
#53*!Холестериннің тағамдық көзі
*саңырауқұлақ
*өсімдік майы
*+жұмыртқа
*қара нан
*жеміс
#54*!Организмде эндогенді судың қосымша көзі бола алатын және үнемді қолдануға ықпал ететін заттек
*+май
*белок
*көмірсу
*дәрумен
*минералдық заттар
#55*!Көпқанықпаған май қышқылдарына жатады
*пальмитин, стеарнин, миристин
*стеарин, миристин, арахидон
*липолен, линолен,арахидон
*+линол, линолен,арахидон
*липол, фолий
#56*!Лецитин жатады
*белок
*стерин
*+фосфолипидтер
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#57*!Организмде гликоген түзілу үшін қолданылатын жеңіл сіңетін көмірсу
*лактоза
*пектин
*+глюкоза
*крахмал
*клетчатка
#58*!Сүт және сүт өнімдерінде ғана кездесетін көмірсу
*клетчатка
*глюкоза
*крахмал
*+лактоза
*пектин
#59*!Өсімдік және сүт өнімдерінде көмірсудың сіңімділігінің орташа пайызы
*30-40
*45-50
*65-70
*75-80
*+85-98
#60*!Азық-түлікте бос күйінде кездеспейтін моносахарид
*лактоза
*глюкоза
*крахмал
*сахароза
*+галактоза
#61*!Асқазан ішек жолдарында ыдырамайтын және энергия көзі бола алмайтын көмірсу
*+клетчатка
*крахмал
*гликоген
*фруктоза
*лактоза
#62*!1грамм көмірсу түсуді қамтамасыз ететін энергия мөлшері
*+4 ккал
*5 ккал
*7 ккал
*10 ккал
*25 ккал
#63*!Сүт өнімдерінде көмірсудың сіңімділігінің орташа пайызы
*30-40%
*45-50%
*65-70%
*75-80%
*+85-98%
#64*!Қарапайым көмірсулар
*крахмал
*+лактоза
*гликоген
*клетчатка
*пектиндік заттек
#65*!Күрделі көмірсулар
*глюкоза
*фруктоза
*+крахмал
*сахароза
*мальтоза
#66*!Моносахаридтерге жататын көмірсу
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+галактоза
#67*!Гексозға жататын көмірсу
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+фруктоза
#68*!Тамақтануда қолданылатын аса кең таралған моносахарид
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+глюкоза
#69*!Кондитерлік өнімдер мен сергіткіш сусындар шығаруда мақсатты қолданылатын көмірсу
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+фруктоза
#70*!Фруктозаның табиғи көздері
*ет
*сүт
*балық
*жарма
*+жемістер мен жидектер
#71*!Дисахаридтерге жататын көмірсу
*фруктоза
*галактоза
*крахмал
*+лактоза
*глюкоза
#72*!Адам тамақтануында кеңінен қолданылатын көмірсу
*+сахароза
*галактоза
*крахмал
*лактоза
*глюкоза
#73*!Сахарозаның табиғи көздері
*ет
*сүт
*балық
*жарма
*+бақша өнімдері және жемістер
#74*!Ересек адамдар үшін көмірсудың орташа қажеттілігі
*100г
*200г
*300г
*600г
*+400-500г
#75*!Көмірсу жеткіліксіздігінің нәтижесінде дамиды
*+қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі
*бауыр қызметінің нашарлауы
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*артық дене салмағы
*терідегі өзгерістер
#76*!Тағамда клетчатканың жеткіліксіздігі кейбір елдерде аурулардың едәуір өсуімен байланыстырады
*бауыр қызметінің нашарлауы
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*+тоқ ішектің қатерлі ісігі
*қант диабеті
*инфаркт
#77*!Организмге тағам арқылы холестерин көп мөлшерде түскен сайын, ол аз синтезделеді
*өкпеде
*асқазанда
*+бауырда
*көкбауырда
*ұйқы безінде
#78*!Дисахаридтерге жататын көмірсу
*+сахароза
*галактоза
*фруктоза
*крахмал
*глюкоза
#79*!Күшті липотропты әсері бар, бауырды май басудан сақтайтын аминқышқылы
*фениаланин
*триптофан
*+метионин
*треонин
*лизин
#80*!Энергияға сиымдырақ тағамдық заттек
*аминқышқылы
*витамин
*көмірсу
*белок
*+май
#81*!Моноқанықпаған аминқышқылы
*линол
*+олеин
*линолен
*арахидон
*миристин
#82*!Адам организміне көмірсудің артық түсуінде қалыптасатын негізгі фактор
*тері өзгерістері
*+артық дене салмағы
*алиментарлық дистрофия
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*дене салмағының төмендеуі
#83*!Кондитерлік өнімдерді және сусындар шығаруда қолданылатын көмірсу
*лактоза
*крахмал
*гликоген
*+фруктоза
*галактоза
#84*!Организмде холестериннің артық мөлшерін жиналуына кедергі жасауына ықпал етеді
*белок
*КҚМҚ
*+лецитин
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#85*!Зоостериндер өкілі
*КҚМҚ
*витамин
*ситостерин
*+холестерин
*май қышқылдары
#86*!Ауыл шаруашылығы малдарының сүтінде лактозаның мөлшері
*+4-6%
*10-15%
*20%
*38%
*54%
#87*!Дән өнімдерінің тағамдық құндылығын қамтамасыз ететін көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+крахмал
*лактоза
#88*!Дән өнімдеріндегі құрамы аса жоғары көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+клетчатка
*лактоза
#89*!Сахарозаның тағамдық көздері
*ет
*сүт
*балық
*жарма
*+бақша өнімдері және жемістер
#90*!Қант қызылшасы құрамындағы сахароза мөлшері
*+14-18%
*20%
*30%
*35%
*40%
#91*!Қант құрағындағы сахароза мөлшері
*+10-15%
*20%
*25%
*30%
*60%
#92*!Көмірсу ауыр жеткіліксіздігінде дамиды
*+қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі
*бауыр қызметінің нашарлауы
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*артық дене салмағы
*терідегі өзгерістер
#93*!Адам организміне көмірсудің артық түсуінде байқалады
*тері өзгерістері
*+артық дене салмағы
*алиментарлық дистрофия
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*дене салмағының төмендеуі
#94*!Сулы ерітіндіде қышқыл және қанттың болуымен желетәрізді және коллоидты массаға айналуға қабілетті көмірсу
*+пектин
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#95*!Қауіпті еңбек жағдайлары бар өндірісте емдік және профилактикалық мақсата пайдаланылатын көмірсу
*+пектин
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#96*!Ішек перистальтикасын ынталандыратын көмірсу
*+клетчатка
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#97*!Холестеринді организмнен шығаруға ықпал ететін көмірсу
*+клетчатка
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#98*!Пайдалы ішек микрофлорасын қалпына келтіруде маңызды рөл атқаратын көмірсу
*+клетчатка
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#99*!Дән өнімдерінің тағамдық құндылығын аса жоғарлататын көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+крахмал
*лактоза
#100*!Дән өнімдеріндегі құрамы аса жоғары көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+клетчатка
*лактоза
#101*!С витаминінің тағамда мүлде болмауы алып келеді
*пеллаграға
*бери-бериге
*анемияға
*+цингаға
*рахитке
#102*!Аскорбин қышқылының физиологиялық қызметі байланысты
*реттеуші қызметімен
*цистеиннен метионин түзілуіне қатысумен
*кальций мен фосфор теңгерімін ұстап тұрумен
*+тотығу-тотықсыздану реакцияларына қабілеттілігімен
*жүйке және бұлшық ет клеткаларының ферментативті емес рөлімен
#103*!Антигеморрагиялық витаминдерге жатады
*Е
*В1
*+К
*В12
*Д
#104*!Тиамин (В1) авитаминозы аталады
*рахит
*анемия
*скорбут
*пеллагра
*+бери-бери
#105*!Рибофлавин жеткіліксіздігінің клиникалық белгілері
*қызыл иектің қанағыштығы
*+ангулярлы стоматит, хейлоз
*үдемелі жүрек жеткіліксіздігі
*мегалобласты анемияның дамуы
*дененің әр бөліктерінде ауру сезімі,тырысулар
#106*!РР витаминінің негізгі тағамдық көздері
*цитрусты жемістер
*сүт және сүт өнімдері
*балық майы, сары май
*+сиыр бауыры, дәнді-дақылдар
*сары-сарғыш түсті көкөністер мен жеміс-жидектер
#107*!Рахит көріністерінің бірі
*көру анализаторының қараңғыға бейімделу уақытын төмендету
*+қаңқаның дұрыс дамымауы мен деформациясы
*организмнің иммунореактивтілігінің төмендеуі
*қорғаныс-бейімделу механизмдерінің әлсіреуі
* гепатобилиарлы жүйенің зақымдалуы
#108*!Организмнің коллагенді құрылымымен байланысы бар витамин
*токоферол
*пиридоксин
*кальциферол
*пантатен қышқылы
*+аскорбин қышқылы
#109*!Фолий қышқылының негізгі тағамдық көздері
*+шпинат, салат жапырағы
*сүт және сұйық сүт өнімдері
*кептірілген және балауса итмұрын
*ашытылған қырыққабат, тәтті бұрыш
*цитрусты және тропикалық жеміс-жидектер
#110*! А витаминінің негізгі тағамдық көздері
*алма
*+бауыр
*өсімдік майы
*астық өнімдері
*бұршақ тұқымдастар
#111*!Тиаминнің негізгі тағамдық көздері
*итмұрын
*қара қарақат
*цитрустық жемістер
*+бұршақ тұқымдастар
*жылтыратылған күріш
#112*!Витаминдердің жалпы биологиялық қасиеті
*организмде қышқылды-сілтілі тепе-теңдікті реттейді
*+биохимиялық үрдістердің катализаторы
*сүйек тіндерінің қалыптасуына қатысады
*пластикалық қызмет атқарады
*су-тұз алмасуына қатысады
#113*!Токоферолдың биологиялық ролі
*протромбин өңдірілуін ынталандырады
*+жыныс бездерінің қызметін реттейді
*көру қабілетінің қызметін реттейді
*сүйек түзу үрдісіне қатысады
*көмірсу алмасуына қатысады
#114*!Фолий қышқылының жеткіліксіздігі әкеледі
*цинга
*пеллагра
*бери-бери
*гемералопия
*+макроцитарлы анемия
#115*!Витаминге қарсы қасиетке ие заттар
*лютеин
*кверцетиндар
*флавоноидтар
*чай катехиндері
*+авидин (шикі жұмыртқа)
#116*!Алиментарлық витамин жеткіліксіздігінің алдын-алу шаралары
*рационда жануар текті азық-түлік үлесін азайту
*+рационда көкөністер мен жемістерді молайту
*витамин препараттарын қолдану
*санитарлық ережелерді сақтау
*тамақтану тәртібін сақтау
#117*!Жараға қарсы әсері бар витамин тәрізді заттар
*холин
*карнитин
*коэнзим Q10
*+витамин U
*пангам қышқылы
#118*!Е витаминінің негізгі тағамдық көздері
*нан-бөлке өнімдері
*жеміс-жидектер
*+өсімдік майы
*сүт өнімдері
*ет өнімдері
#119*!Қышқылдық сипаттағы макроэлемент
*калий
*натрий
*магний
*кальций
*+фосфор
#120*!Сілтілі сипаттағы макроэлемент
*+кальций
*марганец
*фосфор
*күкірт
*хлор
#121*!Фосфордың аса жоғары мөлшері кездесетін азық-түлік
*+балық, ірімшік, бұршақ
*кондитерлік өнімдер
*картоп, қырыққабат
*қияр, қызанақ
*алма
#122*!Организмде фосфордың физиологиялық қызметі
*өт бөлінуін жоғарылатады
*қан ұюы үрдісіне әсер етеді
*гемоглобин синтезіне қатысады
*+кальций алмасуымен тығыз байланысты
*ішек жиырылғыштығын ынталандырады
#123*!Калийдің жоғары мөлшері кездесетін азық-түлік
*+кептірілген жемістер,жеміс-жидектер
*қант, рафинадталған қант
*майдағы балық консерві
*кондитерлік өнімдер
*өсімдік майы
#124*!Организмнің калийге қажеттілігін қамтамасыз ететін азық-түлік
*күріш жармасы
*өсімдік майы
*бұршақтар
*+картоп
*қант
#125*!Темірге бай азық-түлік
*кондитерлік өнім
*голланд ірімшігі
*өсімдік майы
*картоп
*+бауыр
#126*!Темірдің сіңімділігін қиындататын азық-түлік
*+дән өнімдері
*көкөністер
*жемістер
*балық
*ет
#127*!Минералды элементтердің жіктелуі
*+электр теріс және электр оң заряд түзуіне
*белок молекуласымен байланысу қабілетіне
*Мендеелев кестесінде орналасуына
*организмдегі атқаратын қызметіне
*жүйке жүйесіне әсер етуіне
#128*!Йодталған азық-түлік көзі болып табылады
*су
*ет
*+тұз
*сүт
*жарма
#129*!Кальцийге бай азық-түлік
*кондитерлік
*+сүт өнімдері
*көкөністер
*ет өнімдері
*соя
#130*!Әйелдер үшін рациондағы темірдің қажеттілігі (мг/тәулік)
*2-3
*5-8
*15
*+18
*20
#131*!Ерлер үшін рациондағы темірдің қажеттілігі (мг/тәулік)
*2
*5
*7
*+10
*12
#132*!Құрамындағы темірі организмде оңай сіңетін азық-түлік
*ет
*сүт
*балық
*жұмыртқа
*+көкөністер
#133*!Эндемиялық аурумен байланысты микроэлемент
*кальций
*магний
*фосфор
*+йод
*сера
#134*!Ерлер үшін йодтың орташа қажеттілігі (мкг/тәулік)
*10
*40
*70
*100
*+150
#135*!Жүкті және емізулі әйелдер үшін йодтың тәуліктік қажеттілігі (мкг/тәулік)
*50
*100
*150
*+200
*250
#136*!Организмде темірдің сіңуін тежейтін өнім
*тұз
*+шәй
*ет
*қант
*дән өнімдері
1*Органимдегі заттек және энергия алмасу *2*77*1*
#137*!Ассимиляция және диссимиляция үрдістерінің ересек адамда қалыпты жағдайдағы сипаты
*ассимиляция процесінің диссимиляция процесінен басым болуы
*диссимиляция процесінің ассимиляция процесінен басым болуы
*алмасу процестерінің қарқындылығының жоғарылауы
*зат алмасу қарқындылығының төмендеуі
*+салыстырмалы түрде тепе-тең
#138*!Адекватты тамақтанбауда жұмсалған энергия шығынының орнын қабылдаған тамақтың қуаттылығы толтырмаған жағдайда туындайтын энергетикалық баланс
*оң
*+теріс
*оңтайлы
*бейтарап
*динамикалық
#139*!Жұмсалған энергия шығынынан тағам рационының қуаттылығы ұзақ уақыт артқанда туындайтын энергетикалық баланс
*+оң
*теріс
*бейтарап
*оңтайлы
*қалыпты
#140*!Теріс энергетикалық баланстың организмдегі салдары
*+белок жеткіліксіздігі
*гипертониялық ауру
*артық дене салмағы
*атеросклероза
*семіздік
#141*!Негізгі алмасуға жұмсалатын энергия шығыны
*+тіршілік етуге қажетті энергияның ең аз мөлшері
*тағамның қорытылуы және сіңуі
*физикалық белсенділік
*ақыл-ой жұмысы
*енбек қызметі
#142*!Адамның негізгі алмасуына әсер етеді
*+ жасы мен жынысы
*тамақтану тәртібі
*жұмыс жағдайы
*тәулік уақыты
*мамандығы
#143*!Еңбек етуде жұмсалатын энергия шығынының көлемін анықтайды
*+физикалық, бұлшық ет жұмысының көлемі мен сипаты
*жұмыс уақытының ұзақтығы
*жұмыс орны
*климаттық жағдайы
*денсаулық жағдайы
#144*!Тағам қабылдағанда энергия шығынының жоғарылауы байланысты
*+тағамдық заттектердің ыдырауы үшін тотығу үрдістерінің күшеюіне
*интервалом между приемом пищи
*тұтынған тағамның көлемі
*тамақты тұтыну жиілігі
*тамақтану тәртібі
#145*!Алиментарлы дистрофияның ауыр сырқаты қалыптасу кезінде маңызды рөл атқарады
*күрделі көмірсулардың аз сіңімділігі
*+белокты-калориялық жеткіліксіздігі
*минералдық заттардың жеткіліксіздігі
*қиын балқитын майдың аздығы
*гиповитаминоз
#146*!Организмнің энергия шығынын анықтайтын әдіс
*респираторлық энергометрия
*тікелей калометрия
*+хронометражды
*алиментарлы
*зертханалық
#147*!Бір уақытта және қарама-қарсы жүретін зат алмасу үрдісі
*қышқылдану және органимнен ыдыраған өнімдердің шығуы
*биосинтез және жаңа құрылымдардың пайда болуы
*қажетті заттектердің синтезі мен сіңімділігі
*заттектердің ыдырауы және энергия бөлуі
*+ассимиляция және диссимиляция
#148*!Ағзадағы зат алмасуды реттейтін негізгі жүйе
*ас қорыту жүйесі
*тыныс алу жүйесі
*зәр шығару жүйесі
*қан айналым жүйесі
*+орталық жүйке жүйесі
#149*!Организмдегі теріс азоттық баланс дамиды
*алмастырылатын аминқышқылдарының артық мөлшерде болуы
*+рационда белоктың жеткіліксіз болуы
*рационда көмірсулардың артық болуы
*минералдық заттардың жеткіліксіздігі
*дәрумендер жеткіліксіздігі
#150*!Құнды белоктарға жатады
*құрамында кем дегенде бір алмастырылмайтын аминқышқылы болса
*азықта кем дегенде бір алмастырылатын аминқышқылы жетіспесе
*+азықта алмастырылмайтын аминқышқылдары түгел кездессе
*өнімде барлық алмастырылатын аминқышқылдары сирек кездессе
*азықта екі алмастырылатын аминқышқылдары болса
#151*!Аминқышқылының биологиялық құндылығы мен физиологиялық рөлін анықтайтын негізгі критериі
*алмастырылмайтын аминқышқылдарының синтезіне қатысу
*күрделі көмірсулардың ыдырауын күшейту
*+бойды өсіру және белок синтезін қамтамасыз ету
*фермент синтезін жеделдету
*гормон синтезін жабдықтау
#152*!Тағамның толыққұндылығын анықтайтын аминқышқылдардың «үштігі»
*треонин, триптофан, метионин
*+лизин, триптофан, метионин
*метионин, валин, цистин
*лизин, валин, гистидин
*валин, глицин, цистин
#153*!Астық тұқымдас өнімдердің белок құндылығын төмендететін негізгі фактор
*алмастырылмайтын аминқышқылдарының жеткіліксіздігі
*фенилаланин синтезінің бұзылуы
*метиониннің артық болуы
*+лизиннің жеткіліксіздігі
*валиннің болмауы
#154*!Күшті липотропты әсері бар аминқышқыл
*фениаланин
*+метионин
*аланин
*валин
*лизин
#155*!Темірдің биологиялық ролі
*+оттегі тасымалдайды
*көмірсуды ыдыратады
*зат алмасуды күшейтеді
*зат алмасуды бәсеңдетеді
*организм қартаюын кешеуілдетеді
#156*! Арибофлавиноз мына тағамдық заттектің жеткіліксіз түсуінен дамиды
*майдың
*+белоктың
*көмірсудың
*витаминнің
*минералдық заттектің
#157*!Бой өсуінің кешеуілдеуі мен салмақтың төмендеуі, бүйректегі және қалқанша бездегі өзгерістерімен сипатталатын аминқышқылының жеткіліксіздігі кездеседі
*глютаминде
*+лейцинде
*тирозинде
*аланинде
*серинде
#158*!Сүйек түзілу бұзылыстары, эритроциттер санының азаюына және гемоглобиннің төмендеуіне алып келетін аминқышқылының жеткіліксіздігі байқалады
*тирозинде
*лейцинде
*+лизинде
*аланинде
*серинде
#159*!Метилдеу, трансметилдеу процестерін қалпына келтіруде маңызды роль атқаратын аминқышқыл
*+метионин
*тирозин
*аланин
*лизин
*серин
#160*!Алмастырылатын аминқышқылына жатады
*триптофан
*метионин
*+аланин
*валин
*лизин
#161*!Алмастырылатын аминқышқылы болып табылады
*лизин
*валин
*метионин
*+глютамин
*фенилаланин
#162*!Белоктың ағзадағы ролі
*жаңа май санын түзеді
*оттегі тасымалдаушысы
*А және Д витаминдерінің ерітушісі
*ішек перистальтикасын ынталандырады
*+гемоглобиннің, бұлшық еттегі миозин мен актиннің құрамына кіреді
#163*!Белоктың биологиялық құндылығын анықтайды
*сіңімділігі
*қорытымдылығы
*тасымалдаушылығы
*+аминқышқыл құрамы
*энергетикалық құндылығы
#164*! Күшті липотропты заттек болып табылатын, бауырды май басудан сақтайтын аминқышқыл
*+метионин
*глицин
*аланин
*серин
*валин
#165*!Аталған азық-түліктің қайсысы жоғары биологиялық қасиетке ие
*нан
*қант
*алма
*картоп
*+жұмыртқа
#166*!Толыққұнды белок көзі болатын өнім
*нан
*қияр
*+сүт
*ұнтақ
*баклажан
#167*!Тамақтануда ұзақ уақыт тек өсімдік текті тағамдарды қолдану, яғни вегетариандық, алып келеді
*+аминқышқыл дисбалансына
*су балансының бұзылуына
*йоджеткіліксіздігіне
*остеопорозға
*семіздікке
#168*!Жоғары биологиялық белсенділікке ие, аса күшті липотропты заттек болып табылатын метиониннің әсері
*+бауырды май басудан қорғайды
*бауырдағы өзгерістерді ұлғайтады
*қимыл қозғалыстың бұзылуын реттейді
*эритроциттер саны азаюының алдын алады
*сүйек кальцификациясының бұзылуын ынталандырады
#169*!Тағамда лизин жеткіліксіздігі алып келеді
*бауырды май басудың алдын алу
*+қан түзілу бұзылыстарына
*дене салмағының артуына
*оң азоттық балансқа
*атеросклерозға
#170*!Триптофанның негізгі тағамдық көздері
*+ет, балық, сүзбе, жұмыртқа
*көкөністер
*жидектер
*жемістер
*жүгері
#171*!Триптофанның маңызды қызметі
*холин синтездейді
*қозғалысты күшейтеді
*тамыр қабырғасының өткізгіштігін арттырады*бойдың өсуін тежеу және дене салмағын төмендетеді
*+ағзаның өсуі және азоттық тепе-теңдікті ұстап тұрады
#172*!Құнды белоктың көзі болып табылатын азық-түліктер
*+сүт өнімдері
*дән өнімдері
*көкөністер
*жаңғақтар
*жемістер
#173*!Оң азоттық баланс байқалатын кезең
*+регенерация үрдісінің қарқындылығында
*құнсыз белогы бар тағамдарды тұтынуда
*тағамда белоктың мүлдем болмауында
*өсу және ағзаның дамуында
*белоктық ашығуда
#174*!Теріс азоттық баланс пайда болады
*+тағамда белоктың жеткіліксіз мөлшерде болуы немесе мүлдем болмауында
*синтетикалық үрдістің белок шығынынан басым болуында
*қандай да бір ағзада белоктың жиналуында
*регенерация үрдісінің қарқындылығында
*өсу және ағзаның дамуында
#175*!Ересек адам үшін аскорбин қышқылының тәуліктік қажеттілігі (мг)
*1-3
*5-10
*20-30
*50-60
*+70-80
#176*!Өсімдік жапырағында кездесетін, аты сонымен байланысты витамин
*алма қышқылы
*лимон қышқылы
*+фолий қышқылы
*пантотен қышқылы
*аскорбин қышқылы
#177*!С витаминінің негізгі көзі болып табылатын азық-түліктер
*нан-бөлке өнімдері
*макарон өнімдері
*+қара қарақат
*ет өнімдері
*балық
#178
*!Адам ағзасында синтезделмейтін витамин
*+аскорбин қышқылы
*пантотен қышқылы
*рибофлавин
*тиамин
*биотин
#179*!Бұлшық ет әлсіздігі, жаяу жүргенде аяқтың ауыруымен өтетін витамин жеткіліксіздігі байланысты
*аскорбин қышқылымен
*рибофлавинмен
*пиридоксинмен
*+тиаминмен
*ретинолмен
#180*!Рибофлавиннің маңызды қызметі
*+өсу процесіне қатысады
*қан ұю процесіне қатысады
*түнгі көргіштікке әсер етеді
*қышқылдыққа қарсы қасиетке ие
*жасушаның тыны салу үрдісіне қатысады
#181*!Қараңғылық адаптациясын, түс ажыратуды жоғарылатып, түнгі көргіштікті жақсартатын витами
*тиамин
* Р витамині
* С витамині
*+рибофлавин
*линоль қышқылы
#182*!В1 авитаминозы дамитын жағдай
*тиімді тамақтануда
*тамақтану режимін ұстанбағанда
*+ұзақ уақыт ақталған күрішті тұтынғанда
*көмірсудің тамақ рационында қиын сіңірілуінде
*көп қанықпаған май қышқылдарының қарқынды түсуінде
#183*!Май алмасуда тиаминнің қызметі
*қан ұю процесіне қатысады
*+май қышқылдарының синтезіне қатысады
*карбоксил тобының ыдырауын катализдейді
*амин қышқылдарды дезаминдеу процесіне қатысады
*амин қышқылдарды қайта аминдеу реакциясына қатысады
#184*!В1 витаминінің жеткіліксіздігінің ерте көрінісі
*+қандағы және зәрдегі пирожүзімқышқылының мөлшерінің жоғарылауы
*шаш түбі фолликуласына қан құйылуы
*капилляр қызметі бұзылыстарының туындауы
*жүйке жүйесі мен психиканың өзгеруі
*асқазан секрециясының бұзылуы
#185*!Витамин жеткіліксіздігінің ең айқын және ауыр түрі
*гипоавитаминоз
*+авитаминоз
*квашиоркор
*бери-бери
*маразм
#186*!Витаминдердің жіктелу негізі
*суда ерімеуімен
*спиртте еруімен
*+суда және майда ерігіштігі
*витаминдердің басқа тағамдық заттектермен байланысы
*жасушаның құрылымдық элементінің түзілуіне қатысуы
#187*!А коэнзимінің негізгі бөлігі болып табылатын витамин
*сүт қышқылы
*фолий қышқылы
*аскорбин қышқылы
*+пантотен қышқылы
*пирожүзім қышқылы
#188*!Жеткіліксіздігі ағзадағы ісік ауруларының туындауына әкелетін витаминтәрізді заттек
*инозит
*биотин
*+холин
*карнитин
* U витамині
#189*!Витамин жеткіліксіздігі кезінде эритроциттер саны азайып, қандағы холестерин мөлшері көбеюімен сипатталады
*рибофлавинде
*пиридоксин
*+биотинде
*тиаминде
*ниацинде
#190*!Асқазан және он екі елі ішектің ойық жарасын емдеуге қабілетті витаминтәрізді зат
*холина
*инозит
*биотин
*картинин
*+ U витамині
#191
*!Бірнеше глистті инвазияда қай витаминнің тапшылығы байқалады
*аскорбин қышқылы
*пантотен қышқылы
*+ В12витамині
*тиамин
*биотин
#192*!Барлық алмасу мен жасушаның тыныс алу реакцияларына қатысатын витамин
*тиамин
*ретинол
*+ниацин
*рибофлавин
*филлохинон
#193*!Тіс тазалауда қызыл иектің қанауына алып келетін витамин жеткіліксіздігі кездеседі
*А
*РР
*+С
*В 1
*В 6
#194*!Түнгі көргіштікті жақсартатын және түс ажыратуды жоғарылататын витаминге жатады
*аскорбин қышқылы
*фолий қышқылы
*+рибофлавин
*кальцеферол
*тиамин
#195*!Родопсиннің түзілуін кешіктіретін немесе тежейтін, кешқұрым көздің көргіштігі төмендеуіне әкелетін витамин жеткіліксіздігі
*Д
*С
*В1
*+А
*холин
#196*!Организмдегі көбею қызметін ынталандыруға қатысатын витамин
*А
*С
*В1
*+Е
*холин
#197*!Сілтілі сипаттағы минералдық элементтері бар өнім
*дән өнімдері
*жұмыртқа
*балық
*+сүт
*ет