Іштің тік бұлшықеті

Мазмұны

І КІРІСПЕ

ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ

а) Іш бұлшықеттері туралы жалпы түсінік..........2

б) Іш бұлшықеттердің қызметі..............................

в) Іш бұлшықеттерінің қынабын моделдеу............

ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ ...................................................................................8

ІV ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР....................................................10

Іштің тік бұлшықеті

Іштің тік бұлшықеті, ортаңғы сызықтан латералды екі жағында жатады және вертикалды бағытта жүретін бойлық бұлшықет будаларынан тұрады. Ол V, VI және VII қабырға шеміршектерінің алдыңғы беттері мен төстің семсер тәрізді есіндісінен басталып, содан кейін, біртіндеп жіңішкеріп, төмен қарай, мықты сіңір арқылы симфиз бен арасындағы кеңістікте қасаға сүйегіне бекиді. Жануарлармен салыстырғанда адамда түзу жүру мен еңбек етуге байланысты (адам тәрізді маймылдар мен адамда) қол бұлшықеті тірекке айналып, кеуде торы кеңейеді. Бұлшықет көлденең (3-4) өтетін сіңірлі дәнекерлер, түзеді. Дәнекерлер, т. орналасқан қынаптың алдыңғы қабырғасымен бітісіп-өседі. вентралды бұлшықеттің бұрынғы сегментті дамуының іздері болып табылады. Олардын қызметтік те маңызы бар: бұлшықеттерді жеке сегменттерге бөліп, олар әр сегменттің дербес жиырылуына мүмкіндік береді.

Пирамидалық бұлшықет, қасаға симфизі үстінде тік бұлшықет қынабы алдыңғы қабырғасының астында жататын кішкене үшбұрышты бұлшықет. Ол клоакалылар мен қалталыларда төлін алып жүретін қалтаны қоршайтын бұлшықеттің рудименті болып табылады.

Іштің тік бұлшыкетінің қынабы. Іштін әрбір тік бұлшықеті қынаппен, қаусырылған, ол қынап үш жалпақ іш бұлшықетінің апоневроздарынан түзілген (132-сурет). Қынап кіндіктен жоғары бөлімінде былай құрылған. Іштің сыртқы қиғаш бұлшықетінің апоневрозы т. гесіиз алдынан өтеді, ал көлденеі бұлшықет апоневрозы - артынан өтеді, ішкі киғаш бұлшықеттің апоневрозы екі табақшаға бөлінеді, олар тік бұлшықетті алды-артынан қаусырып, сыртқы қиғаш және көлденең бұлшыкеттердің апоневрозымен бітісіп-өсіп және солармен бірге қынаптың алдыңғы жәні артқы қабырғаларын түзеді. Кіндіктен 4-5 см төмендеу жерде қынаптың

құрылысы басқаша: бұл жерде барлық үш іш бұлшықеттерінің апоневроздары тік бұлшықеттің алдынан, оның қынабының алдыңғы қабырғасының құрамында өтеді, ал қынаптың артқы қабырғасын іш қабырғасын іштей астарлайтын көлденең шандыр түзеді. Қынаптың артқы апоневроздык қабырғасы осы жердің үстінде біраз төмен қарай ойыстанған жиекпен аяқталады. Тік бұлшықеттің төменгі жағында оның қынабының артқы қабырғасының жұқа болуы, сірә қасаға симфизі жиегі үстіне көтеріліп, осы жерге ығысатын несеп қуыктың толуына байланысты болу керек. Алдыңғы қабырғаның төменгі жағының қалыңдауы адам денесінің тік қалпына байланысты. Бұл жағдайда іш қабырғасының төменгі бөлігіне барынша көп қысым түседі.

Іштің ак сызығы. Іштің жалпак бұлшықеттерінін апоневроздары орталық сызық бойымен бірімен бірі түйісіп, қосылып, тік бұлшықеттер арасында сінірлі жолақ - ақ сызық, түзеді. Ол сызық төстін семсер тәрізді өсіндісінен қасаға симфизіне дейін созылады. Ақ сызық жоғары бөлімінде едәуір кең (кіндік деңгейінде 2-2,5 см), ал төменде кіндіктен шамалы қашықта тез тарылады, бірақ оның есесіне алдыңғы-артқы бағытта жуандайды. Ортасында дерлік кіндік терісімен қосылатын тыртық тінмен толған кіндік сақинасы, жатады. Сызықтың ақшыл түсті болуы сіңір талшықтарының фронталды жазықтыкта (бір жағынан екінші жағына ауысқанда) және сагитталды жазықтықта (бет жағынан тереңге қарай ауысқанда) адам тәрізді маймылдарда ағаштан ағашқа секіруге, ал адамда еңбек құралы ретінде қызмет етуге арналған қол бұлшықеттерінің күшеюіңе байланысты. Қол бұлшыкеттеріне үлкен тіректің қажеттігінен кеуде торы ұзарып, оған бекитін іштің қиғаш және тік бұлшықеттері төмең қарай ығысады. Сыртқы киғаш бұлшықеттер талшықтары сыртқы қабырға аралық бұлшыкеттердін жалғасы сиякты, осы бағытта қиғащ жоғарыдан төмен және арттан алға қарай жүреді. Бұл филогенез үрдісінде қабыргалар жоғала басталуымен қосарлана қабырға аралық бұлшықеттер өзара бітісе-өсіп, тұтас бұлшықет қыртыстарын түзумең түсіндіріледі. Артқы будалар мықын кырына бекиді. Бұлшықеттің қалған талшықтары іштің тік бұлшықеті, алдынан және іштің орта сызығына, өтіп, басқа жағының апоневрозымен қосылады. Сыртқы қиғаш бұлшықеттің апоневрозының төменгі бос жиегі және арасында орналасып, науа түрінде ішке қарай бұрылады. Апоневроздың қалған бөлігінен жасанды түрде бөліп қарастырылатын бұл жиек шап байламы.

Приматтарда шап байламы іштің төменгі қабырғасын сүйейді және эрекция үшін маңызы бар, Адамда ол шап өзегінің төменгі қабырғасы ретінде ғана бөлІнеді.

Шап байламының медиалды бекитін жерінде, оның фиброзды талшықтары төмен қасаға сүйегінің қырына қарай иіліп, тесіктік байлам, түзеді. Шап байламының медиалды бөлімінің үстінде сыртқы киғаш бұлшықет апоневрозының үшбұрышты саңылауы - беткей шап сақинасы, жатады. М. оЫі§Ішз ехіегпиз етті бөлігінің артқы жиегінде және басталатын жердің арасында төменгі жағынзн мыкын қырымен шектелген кішкене бел үшбұрышы түзіледі. Бұл үшбұрыштын түбін іштің ішкі қиғаш бұлшықеті сыртқы беті шандырлы жапыракшамен жабылған, ол бұлшықеттін апоневрозына жалғасады. Осы жапырақшаның үстінде құрсақасты аймағында тері асты шелмайынын терең қабатында жататын тағы бір, беткей шандыр, кездеседі, ол төменгі жакта шап байламымен бітісіп-өседі.

2. Іштін ішкі қиғаш бұлшықеті, сыртқы киғаш бұлшықеттің астында жатады (131-сурет). Ол артында мықын қырынан және шап байламынын латералды үштен екі бөлігінен басталады. Бұлшықет талшықтарының бағыты жалпы алғанда жоғары қараған желпуіш тәрізді. Бұлшықеттін артқы будалары жоғары көтеріліп, XII, XI және X қабырғалардыи төменгі жиегіне бекиді. Олардың кабырғалар арасындағы жалғасы тт. болып табылады. Бұлшықеттің алдыңғы будалары жалпақ апоневрозға ауысады, ол латералды жиегінде, аталған бұлшықет қынабын түзуге қатысатын екі жапырақшаға

бөлінеді. Қарама-карсы жақтың апоневроздарымен қосылады. Сыртқы және Ішкі беттері шандырлармен жабылған.

3. Іштін көлденең бұлшыкеті, жалпақ іш бұлшықеттері ішіндегі ең тереңі және жұқасы. Ол төменгі алты қабырғаның ішкі бетінен басталады. Көкеттен жоғары оның жалғасын құрайды. Одан әрі бұлшықет төмен және артқа қарай терең жапырақшасынан, мықын қырының ең төменгі жағы мен шап байламының латералды үштен екі бөлігіңен басталады. Осы басталатын жерлерінен бұлшықет талшык