Иілу.Иілу деформациясы кезінде арқалықтың қима ауданында пайда болатын ішкі күштік факторлар.

Машина жасау өнеркәсібінде ұзындық өлшемі қима аудан өлшемдерінен әлдеқайда жоғары бөлшектер жиі кездеседі. Оларды сырық деп аталады. Ал егер олар белгілі бір тірекке орналасып, кӛлденең түскен күштерді, жүктерді ұстап тұрса, олар арқалық болады. Бұл арқалық түскен күштердің әсерінен иіледі, майысады. Кӛлденең түскен күш арқалыққа шоғырланған немесе бірқалыпты таралған күйінде немесе бір нүктеге түскен күш моменті ретінде түседі. Арқалық ретінде машина жасау ӛнеркәсібінде білікті, осьті, ұзынша келген жүк кӛтергіш винттерді, Қабырғаға бекітілген діңгектерді, кронштейндерді алсақ, ал құрылыс ӛнеркәсібінде еденге тӛсейтін тақтай немесе оны ұстап тұратын бӛрене алынады. Яғни арқалық деп, иілуге жұмыс істейтін ұзын денелерді айтады. Осы арқалықтардың барлығы тіректерге орналасады немесе сүйенеді. Арқалық тіректерге қозғалмайтын, қозғалмалы түрде орналасады. Осы тіректердің қозғалу мүмкіншілігіне байланысты әр түрлі реакция күші пайда болады. Егер арқалықтың бір ұшы бекітілген болса, онда ол оған түсетін күштің бағыты қандай болса да, қозғалмайды.

Егер қимада күш факторы ретінде тек қана июші моменті болса, онда иілу таза иілу деп аталады. Бұл жағдайда қимада кӛлденең күш болмайды. Ал егер көлденең қимада ию моменті мен бірге көлденең күштерде болса, онда иілу көлденең иілу деп аталады. Арқалықтың иілуінде көлденең қимада ішкі күш факторлары - ию моменттері әсер етеді Ми.

Арқалықтың кез-келген қимасында июші момент Ми (сандық түрде) арқалыққа әсер ететін сыртқы күштердің қарастырылып жатқан қимадан бір бөлігінде орналасқан қиманың ауырлық центріне қатысты моменттерінің алгебралық қосындысы түрінде анықталады:

21. Иілу моменті, көлденең күш және біркелкі таралған күш қатынастары. иілу момент көлденең күш және q сыртқы күштердің қарқындылығы өзара белгілі тәуелділікте болады:

иілу моментінің z бойынша алынған бірінші туындысы қимадағы көлденең күшке тең болады:

иілу моментінің z бойынша алынған екінші туындысы қимадағы таралған күштің қарқындылығына тең болады:

22. Көлденең күш пен иілу моменттерінің эпюрін салу. Иілу кезінде мына дифер. тәуелділіктер әділ болады:

;

Бұл өрнектерді алынған эпюраларды байқау үшін қолдануға болады:

а) Егер арқалық Ғ күшімен және моментпен жүктелсе, онда Q=const, ал М эпюрасы сызықты.

б) Егер арқалық біркелкі таралған күшпен (q) жүктелсе, онда Q эпюрасы сызықты, М эпюрасы парабола.

в) Егер бір аралықта Q=0 болса, онда М=const (таза иілу).

г) Q=0 нүктесінде момент экстримальді.

д) Ғ күш әсер ететін қимада, Q эпюрада күш шамасына тең секіріс пайда болады, ал М эпюрада сыну болады.

е) Июші момент эпюрада секіріс момент әсер еткен қимада болады, секіріс момент шамасына тең болу керек.