Программа работы с одаренными детьми, имеющими ярко выраженные интеллектуальные способности.

В соответствии с НРК

(Региональная программа дошкольного образования, Р.К.Шаехова)

Возраст 3-4 года:

Формирование культуры общения и доброжелательного отношения к сверстникам, взрослым в процессе народных игр.

Обеспечение освоения основных процессов самообслуживания (самостоятельно или при небольшой помощи взрослого одеваться и раздеваться в определенной последовательности), отдельных процессов в хозяйственно-бытовом труде (расставить игрушки на полках, собрать кубики в коробку), используя малые формы устного творчества своего народа. Формирование представлений об удобном и безопасном способе выполнения простейших трудовых поручений (например, стул удобно взять, аккуратно, медленно не задевая других пронести его к месту).Обращение внимания детей на положительных сказочных героев и персонажей литературных произведений татарского народа. Стимулирование ситуативных проявлений желания принять участие в труде, умение преодолевать небольшие трудности. Расширение и обогащение представления детей о труде людей родного города Ознакомление с зеброй, светофором и правилами поведения на улице: разговаривать негромко, соблюдать чистоту. Передача детям знаний о доступных их пониманию опасных ситуациях, происходящих дома, в детском саду и на улицах родного города. Формирование элементарных представлений о некоторых растениях, о домашних и диких животных родного края.

Возраст 4-5 лет:

Формирование первичных представлений о РТ, России.

Воспитание навыков вежливого обращения к взрослым и сверстникам, стремление вести себя сдержанно. Развитие представлений о справедливости, доброте, дружбе, смелости, правдивости. Обеспечение самостоятельного и качественного выполнения процессов самообслуживания (без помощи взрослого одеваться и раздеваться; складывать и вешать одежду, обувь, контролировать качество полученного результата), поддерживания порядка в группе и на участке под контролем взрослого, самостоятельного выполнения доступных трудовых процессов по уходу за растениями (поливать, рыхлить, опрыскивать, протирать листья) и животными в уголке природы и на участке (насыпать корм, менять воду).Формирование представлений о видах трудовой деятельности, приносящей пользу людям и описанных в произведениях писателей и поэтов своего города, татарского и русского народа.

Возраст 5-6 лет:

Формирование представлений о нравственных качествах: человечности, гостеприимстве, чистоплотности своего народа; почитания обычаев и традиций башкирского, чувашского народа. Воспитание дружеских взаимоотношений между детьми: привычки играть, трудиться, заниматься сообща, стремления радовать старших хорошими поступками. Формирование доброжелательного отношения к сверстникам разных национальностей.Обеспечение самостоятельного, быстрого и аккуратного выполнения процессов самообслуживания (одеваться и раздеваться, складывать одежду), поддержания порядка в группе и на участке, выполнение обязанностей дежурного.Приобщение к коллективной трудовой деятельности, поощрение проявления готовности помочь другим людям в процессе труда.Расширение и систематизирование представлений о труде взрослых, о результатах труда, его значимости.Продолжение формирования представлений о различных сторонах трудовой деятельности детей средствами художественной литературы, через ознакомление с трудовыми традициями и обычаями татарского, русского, башкирского и чувашского народов.Поощрение самостоятельности, настойчивости, ответственности при выполнении трудовых процессов; разделение с ребенком чувства удовлетворения от процесса индивидуального и коллективного труда, чувства гордости, поддерживать стремление получить от взрослого и сверстников положительную оценку результата и своих качеств, проявленных в труде.Приобщение к правилам безопасного для человека и окружающего мира природы поведения Совершенствование правил поведения на проезжей части улиц родного города и в общественных местах: быть скромным, сдержанным, громко не разговаривать, соблюдать порядок, чистоту; уступать место в транспорте старшим и младшим.Формирование осторожного отношения к опасным для человека ситуациям

в окружающем мире.

Возраст 6-7 лет:

Совершенствование знаний о традициях и обычаях своего народа. Формирование представлений о том, что в Татарстане живут люди разных национальностей в мире и дружбе. Ознакомление с традициями, обычаями, обрядами марийского, удмуртского и мордовского народа.Воспитание у детей организованности, дисциплинированности, уважения к старшим, заботливого отношения к малышам; умения и желания самостоятельно объединяться для совместной игры и труда, оказывать друг другу помощь, доброжелательно оценивать поступки сверстников. На основе расширения знаний о Республиках Поволжья воспитание патриотических чувств к родному краю и толерантного отношения к народам других национальностей. Обеспечение осознанного и самостоятельного выполнения процессов самообслуживания, самостоятельного контроля качества результата. Формирование знаний о соблюдении правил безопасности в разнообразных видах трудовой деятельности, активных форм общения с детьми и взрослыми в процессе трудовой деятельности. Расширение и систематизирование представлений о различных видах труда народов Поволжья, удовлетворяющих потребностей общества и государства. Поддерживание положительного отношения ребенка к собственному труду, его результату, труду взрослых и его результатам как к ценности. Ознакомление с реками РТ, правилами безопасного поведения на водоёмах. Формирование элементарных представлений о работе ГИБДД. Совершенствование осмотрительного отношения к опасным для человека и окружающего мира ситуациям.

Приложение № 4

Минһаҗетдинова Г. М. «Киңәшле эш яктылыкка илтә» мәктәпкәчә яшьтәге балаларга рухи-әхлакыйтәрбия бирү буенча парциаль программа.

Балаларның рухи-әхлакый дөньясын үстерү һәм баету — укыту-тәр-бия эшенең төп бурычларының берсө булып тора.

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларда шәхес нигезләре салына. Шуңа кү­рә, рухилык, уңай әхлак сыйфатларын һәм билгеләрен формалашты­ру, балаларның иҗадилыгын, фикерләү сәләтен үстерү балалар бак­часының иң мөһим эш юнәлеше булырга тиеш. Ата-аналар белән ты­гыз элемтәдә эшләү — балаларга рухи-әхлакый тәрбия бирүдә пози­тив үзгәрешләр булдырачак. Чөнки гаилә аша мәдәни байлык, гореф-гадәтләр, традицияләр саклана һәм буыннан-буынга тапшырыла.

Педагоглар балаларның гаиләдәге проблемаларын күбрәк беләләр, шуңа күрә алар балаларга уңай эмоциональ шартлар тудырырга тиеш. Шулай ук гаилә тәрбиясендәге ялгышларны булдырмауда ата-ананың балаларны тәрбияләүдәге рольләрен ачыклауда, аларның үрнәк булу­ларына педагоглар ярдәм итәргә тиеш. Бары тик педагог һәм ата-ана­ның тыгыз элемтәсе аша гына балалар тәрбияләүдә уңай нәтиҗәләргә ирешеп була.

Актуальлек,һәр милләтнең үсеше рухи-әхлакый байлыкка нигез­ләнгән. Рухи байлыклар дөньялыкның киләчәген билгелиләр. Россия­нең элекке президенты В.В.Путин, илнең үсеш бурычларын билгелә­гәндә, кешенең рухи-әхлакый сыйфатларын формалаштырмыйча со-циаль-экологик үсешне хәл итеп булмаячагын ассызыклады

Мәктәпкәчә чор балаларының холкында әхлакый сыйфатлар үсеше формалашу бик әһәмиятле чор. Педагогик һәм психологик тикшерүләр мәктәпкәчә чорда шәхеснең әхлак, әдәп сыйфатлары нигезен раслый­лар.

Мәктәпкәчә яшьтәге балалар югары дәрәҗәдә тиз төшенүчәнлек, җиңел укыту белән аерылалар, чөнки аларның нерв системасы бик сы­гылмалы һәм тирә-юньгә актив тәэсир итәләр. Ләкин кечкенә балалар­ның тормыш тәҗрибәсе бик аз. һәм алар яхшыны яманнан аера ал­мыйлар Шуңа күрә, тәрбиячеләр, ата-аналар балаларга үрнәк булыр­га тиешләр.

Максат:кечкенә балаларда рухи-әхлакый тәрбия нигезләре форма­лаштыру.

Бурычлар:

— тискәре һәм уңай сыйфатлар аша, рухи-әхлакый кыйммәтләрнең нигезен формалаштыру;

— федераль дәүләт стандарты таләпләренә нигезләнеп, дин нигезләре белән та­ныштыру (сүрәләр Һ.6.);

— үзләренә, шөгыльгә һәм башка балаларга бәяләмә бирергә өй­рәтү, балаларның иҗади күзаллавын үстерү.

— туган илгә мәхәббәт хисләре тәрбияләү һәм башка милләт ха­лыкларына хөрмәт белән карау

Фәнни яңалык:

— иҗади үсеш технологиясен кулланып, балаларның логик фикер­ләү сәләтен үстерү.

— шөгыльләр үткәрү формаларының төрлелеге;

— уен эшчәнлеген үстерү һәм психологик этюдлар куллану;

— дин нигезләрен өйрәнүне кертү.
Фаразлау:

Әгәр дә балаларда рухи-әхлакый тәрбия нигезләре формалаша икән, ул вакытта:

— әхлакый нормаларга нигез салына;

— милли-региональ компонент аша толерантлы шәхес тәрбияләнә;

— актив социаль шәхес формалаша: социаль чынбарлыкка үзең тө­шенү, гражданлык, патриотик хисләр тәрбияләнү;

— ата-аналарда әхлак тәрбиясенең төп кагыйдәләре тәрбияләнә.

Методик кулланма шөгыльләр конспектларын, иҗади үсеш техноло­гиясен, дин нигезләре өйрәнүне үз эченә ала. Барлыгы 31 шөгыль конспекты кертелгән һәм атнага бер тапкыр үткәрелү каралган.

Уңай мотивацияне билгеләү критерийлары (+):

· нормаларны үтәү олылар таләбеннән килә;

· социаль нормаларның мәгънәсен аңламыйча гына үти,

· җәмгыять нормаларының эчтәлеген ситуациядән аермый:

· - эмоциональ хискә бирелеп эш итә;

· әхлак сыйфаты тәртип мотивы булып тора.

Тискәре мотивация билгесенең критерийлары(-):

· зурларның авторитетына таяна;

· узенең теләкләренә һәм кызыксынуына өстенлек бирә;

· булачак тискәре эш азагына таяна.

Аңлатма сөйләмне анализлаганда, җавапның тулылыгы әхлак нор­маларын үзләштерүдән торуына игътибар итәргә кирәк.

Тиешле баганага тәрбияче яки әти-әни билгесе куела.

Бала турында тулы мәгълүмат алу өчен, искәртмәдә җавапны һәм сәбәбен билгеләргә кирәк, мәсәлән: «Уенчыкны бирмим, чөнки әни рөхсәт итми»

Приложение № 5

Задачи образовательной области «Социально- коммуникативное развитие»

В соответствии с НРК

Возраст 3-4 года:

Ознакомление с образцами татарского фольклора: потешками, закличками, пальчиковыми играми, сказками.

Формирование умений правильного понимания смысла произведений.

Воспитание эстетических чувств, побуждение интереса к слушанию сказок, небольших рассказов, стихотворений.

Воспитание умения слушать сказки, небольшие рассказы, стихи; обучение пониманию смысла произведения; ознакомление детей с прекрасными образцами татарского фольклора.

Развитие сенсорной культуры, используя образцы национальной одежды.

Расширение знаний детей о своем родном городе – Набережные Челны; воспитание интереса к явлениям родной природы.

Возраст 4-5 лет:Ознакомление детей с малым жанром татарского и русского фольклора, с ярко иллюстрированными книгами писателей и поэтов родного города.

Воспитание эмоционального восприятия содержания произведений.

Формирование умений понимать и оценивать характеры героев, передавать интонацией голоса и характеры персонажей.

Ознакомление с достопримечательностями родного города, столицей России-Москвы и с растительным и животным миром родного края.

Развитие интереса культурному наследию татарского и русского народа.

Возраст 5-6 лет:

Ознакомление с художественной литературой, устным творчеством татарского, русского, башкирского и чувашского народов.

Подведение детей к пониманию смысла поговорок, пословиц, их место и значение в речи; эмоционально-образного содержания сказок, нравственного смысла изображённого.

Формирование интонационной выразительности в речи в процессе исполнения и обыгрывания художественных произведений поэтов и писателей татарского, русского, чувашского, башкирского народов, совершенствование умений рассказать о своём отношении к конкретному поступку литературного персонажа.

Воспитание дружественных чувств к народам других национальностей.

Формирование у детей познавательного интереса, интеллектуального развития, через знакомство с историей, культурой, традицией и природой народов Поволжья (Чувашия, Башкортостан).

Расширение кругозора детей при изучении информационного, наглядного материала о столице и других городов РТ.

Возраст 6-7 лет:

Ознакомление детей с художественной литературой и устным творчеством народов Поволжья.

Закрепление умений понимать главную идею произведений, правильно оценивать поступки героев, различать жанровые особенности произведений, навыков выразительной речи.

Систематизирование знаний детей о творчестве народов Поволжья писателей и поэтов родного края, умений сравнивать, анализировать и обобщать.

Формирование представлений о государстве, республике (президент, правительство, армия, полиция), о символах России и Татарстана(флаг, герб, гимн)

Закрепление представлений о столице России-Москве, Татарстана-Казани, о государственных праздниках. Расширение представления о родном городе, его достопримечательностях (органный зал, дельфинарий, памятники Г.Тукая, М. Джалиля, завод КамАЗ, река Кама и др.), его природе, выдающихся личности (писатели, композиторы, художники).

Формирование представления о Челнах, как о многонациональном городе.

Воспитание уважения и толерантного отношения к людям разных национальностей. Расширение представления об образе жизни людей, населяющих республику Татарстан, их обычаях, традициях, фольклоре.

Развитие личности дошкольников через взаимодействие культур народов Поволжья (Чувашия, Удмуртия, Марий Эл, Башкортостан, Мордовия)

Приложение № 6

Хакимова Г. М. «Табигатькә сәяхәт» - рецензенты: Киямова А. Г. (өлкән укытучы), Хазратова Ф. В. (педагогия фәннәре кандидиты), НГПИ, 2007 ел. парциаль программасы:

Балаларның нәрсәне дә булса белергә омтылуы, аны тикшерәсе килә, теләге - гадәти күренеш.

Тикшерүчәнлекне күп белем алгач кына башлап була, дигән ялгыш фикер яшәп килә. Ләкин иҗадилыкны, белемгә омтылышны, эзләнүчәнлекне нәкъ менә мәктәпкәчә яшьтә башларга кирәк, чөнки болар бала­ларга әйләнә-тирәне аңларга, үзләренең фәнни дөньяларын ачарга яр­дәм итә. Эзләнү ысулы үзеңнең иҗади эзләнүләрең аша белемгә юл тоту ул.

Безне чолгап алган чынбарлык бала алдыңда күпкырлы рәвештә ки­леп баса, Баланың фикер йөртүен, аңлау дәрәҗәсен, кемгә яки нәрсәгә да булса охшатып эшләвен, кичерешләрен исәпкә алып. аны җәмгыять яшәешенә гарту безнең бурыч булып тора. Мәктәпкәчә яшьтәге балалар инде кайбер матдәләрнең физик үзлекләре. Җир планетасының Кояш системасында тоткан урыны турындагы белемнәрне үзләштерергә сәләт­ле. Боларны өйрәтү балаларда дөньяви күзаллау формалаштыруда, алар-мың интеллектуаль үсешендә зур роль уйный.

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларда, гадәттә, гомумиләштерүнең башлан-гыч формалары, абстракт төшенчәләр формалаша. Бала мәсьәләне образ-лы-күрсәтмә юл белән тәҗрибәләр ясап. үзлегеннән нәтиҗәләр чыгарып, теге яки бу физик күренешләрне күзаллап чишә. Тәҗрибәләр ярдәмендә матдәләрнең физик үзлекләрен ачу. табигать күренешләре белән таны­шу, үзе яшәгән төбәкне географик яктан күзаллау балаларның анализлы фикерләвен, синтезлау, гомумиләштерү, төркемнәргә аера белү үзенчә­лекләрен, кызыксыну чанлыгын, белемгә омтылышын, кү рү. ишетү сәлә­тен киңәйтә, сүзлек запасын баета, сөйләм культурасын үстерә. Бала тар­га әйберне тотып, иснәп, тәмен тоеп карау хас. Инде үсә-үсә алар ни өчен су туңа. көн һәм төн алышына, кар һәм яңгыр ничек ява кебек бик күп сораулар белән баш ваталар. Үзлектән үткәрелгән тәҗрибәләр ба­лага табигый-гыйльми тикшеренүләрнең моделен төзергә, ачышларны гомумиләштерергә, чагыштырырга, нәтиҗәләр чыгарырга ярдәм итә. ба­лаларны интеллектуаль активлыкка дәртләндерә.

Матдәләрнең өч төрле халәттә: сыек. каты, газсыман булуларын ачык­лау балаларда төрле нәрсәләргә карата уңай эмоциональ караш тудыра. Магнит белән үткәрел! ән кызыклы тәҗрибәләр: аларның бер-берсеннән зтелүен, э киресенчә куйгач бер-берсенә тартылуын, тимер әйберләрнең магнитка ябышуын үзаллы ясаган тәҗрибәләрдә күрү һәм нәтижә чыга­ру балаларны кызыксындыра. Алар мондый шөгыльләрне көтеп алалар.

Билгеле, тәҗрибәләр үткәргәндә куркынычсызлык кагыйдәләрен үтәүнең дә әһәмияте ачыклана.

Тәҗрибәләрдән чыгып, балалар табигатьтә була торган гаҗәеп хәл­
ләрнең: җәйге яңгырдан соң чыккан салават күпере, кояшның баюы һәм чыгуы, чык, томан төшү, явым-төшемнәр һәм башка күренешләрнең физик законнарга нигезләнгәненә төшенәләр. Балаларда Жир шарының төрле илләрдә яшәүче халыкларга, аларның гореф-гадәтләренә, йолала­рына, көнкүрешенә карата хөрмәт хисе тәрбияләнә.
Шулай итеп. мәктәпкәчә яшьтәге балаларга галәм киңлекләрен, әйләнә-ти­рә дөньяны физик һәм географик яктан күзаллау очен шартлар тудырыла.

Максат.Иҗади үсешнең нигезе буларак, физик тәҗрибәләр, геогра­фик күзаллаулар аркылы мәктәпкәчә яшьтәге балаларда дөньяви караш­ларны формалаштыру өчен шартлар тудыру.

Бурычлар:

1) балаларның иҗади мөмкинлекләрен үстерү;

туган төбәккә, туган телгә мәхәббәт тәрбияләү, сүзлек хәзинәсен ба­ету;

ойрәнә торган фән белән кызыксыну уяту. дөньяны ганыи-белүгә кы­зыксыну чан-сизгер мөнәсәбәт тәрбияләү:

2) акыл эшчәнлеген анализлау, синтезлау, чагыштыру, гомумиләште­рү ысулларын куллану;

3)балаларның шәхесен рухи. интеллектуаль, физик яктан ныгыту, тәҗ­рибәләр ясаганда куркынычсызлык кагыйдәләрен үтәүне формалаштыру

Балалар нәрсәләр турында белә алалар:

1. Әйләнә-тирәне фәнни яктан күзаллый аталар.

2. Тәҗрибәләр ясаганда куркынычсызлык кагыйдәләрен үти алалар.

3. Гади тәҗрибәләр ясап. үзлектән нәтиҗә чыгаралар.

4. Төрле ситуацияләрне чишкәндә иҗади фикер йөртәләр.

5. Төп хәрәкәт юнәлешләрен билгели һәм әйтә алалар.

6. Төрле матдәләрнең (су, кар. ком һ.б.)тәҗрибәләр ярдәмендә физик үзлекләрен әйтә һәм чагыштыра алалар.

7. Туган ягыбызның табигать күренешләрен даими күзәтә алалар.

Мәктәпкә әзерлек төркеме балаларының табигый-гыйльми күзаллау­ларын үстерүне тәэмин игүнең төрләре:

· шөгыльләр һәм аларнын тулы эшләнеше; әңгәмәләр;

· хикәяләр уку;

· дидактик уеннар;

· тәҗрибәләр; күзәтүләр; экскурсияләр; тагар халык авыз ижагы белән таныштыру;

· әдәби әсәрләр белән таныштыру;

· - магнитофон язмалары, слайдлар, музыка.
Балаларга гамәли-белешмәле темаларны бирү әчеп сөйләм алымы;

· - балаларның күзәтүчәнлеген, игьтибарлылыгын үстерү йөзеннән
күрсәтмә алым;

· -тәгълимат белән тәҗрибәләрне бер-берсе белән бәйләү өчен гамә­ли алым;

· гомумиләштерү, фикри нәтиҗәләр чыгару өчен индуктив алым;

· Эшкә иҗадилык күзлегеннән чыгып, проблемалы этләнү алымы;

· эзләнү сәләтен үстерү өчен фәнни-тикшеренү алымы;

· проблемалы ситуацияләр өстендә мөстәкыйль уйланырга теләк ту­дыру очен мөстәкыйльлек алымы;

· балаларны пробл.емалы ситуацияне үзлектән чишүгә әзерләү өчен эвристик алым;

· уен шартларында белемне инануга әйләндерү өчен танып-белү алымы кулланылды.

Һәр бүлектән соң йомгаклау интеллектуаль уеннар формасында уз­дырыла.

Балалар уку елы дәверендә Җир шары, галәм киңлекләре турында шактый күп белешмәләр алалар, алармы гади тәҗрибәләр нигезендә кү­залларга өйрәнәләр, нәни эзләнүчеләргә әверелеп, кечкенә фәнни ачыш­лар ясыйлар.

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларның дөньяны танып-белү үсешен һәр бүлек буенча үткәрелгән диагностика нәтиҗәләре күрсәтә. Уку елы ба­шында диагностика нәтиҗәләре түбәнрәк дәрәҗәдә булса, уку елы ахы­рындагы диагностика нәтиҗәләренең югары булуы аларга дөньяны, фи­зик күренешләрне фәнни яктан өйрәнү кызыклы булуны күрсәтә, һәм шул ук вакытта шәхси якын килү балаларның интеллектуаль, аналитик-синтетик эшчәнлек дәрәҗәләрен үстерүгә ярдәм итә. Бу - балаларны мәктәпкә әзерләүдә дә ышанычлы адым булып тора.

Хакимова Г. М. «Табигатьнең сафлыгы – күңелеңнең пакьлеге» - консультанты: Мингазетдинова Г. М. , 2004 г. парциаль программасы:

Экология дөньякүләм әһәмиятле, мөһим мәсьәләләрнең берсе булып тора. Ул үзенең актуальлеге, үткенлеге белән бүген бөтен кешелек алдына килеп басты. Чөнки киләчәк буыннар язмышын фән-техника казанышлары түгел, ә җир-суларның экологик торышы хәл итәчәк, җитештерү эшчәнлегенең тизлеге арт­кан саен, экологик проблемалар күбәя бара, әйләнә-тирәнең пычрануы кешеләрнең сәламәтлегенә зур зыян китерә. Бигрәк тә балаларның организмнары зарарлы азык-төлеккә, һавага, суга бик сизгер. Кешеләр табигать байлыкларын ишәйтүгэ караган­да күбрәк файдаланырга омтылалар. Экология проблемасының глобаль проблема булып, аның үзебез яши торган урында да чагылуы тәрбиячедә борчылу тудыра һәм төрле педагогик эшчәнлеккә этәрә. Экологик аңлылык, фикерләү дәрәҗәсе, культу­ралылык - болар килеп туган хәлдән чыгуның бердәнбер юлы булып тора. Бу эшләр­не ата-аналар, тәрбиячеләр белән берлектә башкару аңны, фикерләүне экологияләш-терә. Мәктәпкәчә яшьтәге балаларга экологик тәрбия бирү концепциясе кеше шәхе­сенә экологик культураның нигезен үз вакытында яшьтән үк салын калдырырга кирәклегенә басым ясый. Концепция, әйләнә-тирә мохитка булган карашыннан чы­гып, балага фикер йөртү һәм тере табигать белән аралашу мөмкинлеген бирә, аңа шәхес буларак үсәргә шартлар тудыра.

Әгәр завод-фабрикалар пычрак төтеннәрен, суларын чистарту җайланмаларын кулланса, кешеләр калдырган чүп-чардан урманнарга ут чыгу куркынычы янамаса, кыргый җәнлекләрне аулауда хокук бозулар булмаса Һ.6., без киләчәк буын өчен чиста табигать калдырабыз дип әйтә алыр идек.

МАКСАТ:Табигатьне яратырга, сакларга, аңларга, матурлыгына сокланырга, та­бигый байлыкларны ишәйтергэ омтылучы экологик яктан культуралы, әхлакый аңлы, иҗади фикер йөртүче шәхесләр тәрбияләү.

БУРЫЧЛАР:

- терек һәм тере булмаган табигать, аларныц үзара тыгыз бәйләнештә торуын балалар аңына җиткерү;

-кешенең биологик төзелешенә элементар аңлатма бирү һәм сәламәтлекне сак­лау кешенең әйләнә-тирә мохитка булган карашына бәйле булуны аңлату;

-балаларда табигатькә карата эмоциональ-уңай караш тәрбияләү: сәнгать әсәрлә­рен, матур әдәбиятны җиткерүне, табигатькә экскурсияләр оештыруны тәэмин итү;

-уеннар аша балаларны иҗадл фикерләүгә өйрәтү: хәлнең экологик дөрес чише­лешең табарга юнәлеш бирү;

-әйләнә-тирә мохитның пычрануын булдырмау юллары белән таныштыру;

-тәҗрибәләр белән шөгыльләнеп, тикшерелгән әйберләр турында яңа мәгълү­матлар алу, нәтиҗәләр чыгарырга өйрәнү;

-көчләреннән килгәнчә, табигатьне саклау, чистарту буенча оештырылган эш­ләрдә катнашу.

- экологик программаның татар телендә булуы мәктәпкәчә яшьтәге балаларга тәрбия һәм белем бирү эшендә уңайлыклар тудыра;

- балаларның иҗади эшчәнлегенә зур игътибар бирелүе;

- үткәрү формаларының төрле уен формаларына басым ясаьы;

- балаларның эзлекле фикерләү дәрәҗәләрен исәпкә алып төзелүе;

- үткәрү формаларының системалылыгы;

- шөгыльләрнең тулы итеп эшләнеше.

Программада:

- әңгәмәләр;

- шөгыльләр;

- иҗади һәм дидактик уеннар;

- матур әдәбият белән таныштыру;

- экскурсияләр;

- үзлектән эшләр;

- тәҗрибәләр каралган.

Программа мәктәпкә әзерлек төркемнәре өчен предметара бәйләнешне, регио­наль үзенчәлекне, кешелеклелек сыйфатлары тәрбшгләү максатын исәпкә алып төзел­де. Кече яшьтән туган якны өйрәнү максатын күздә тотып, программада балаларны Татарстанның хайваннар, үсемлекләр дөньясы белән таныштыруга зур әһәмият бире­лә. Алар җир шарының төрле ягындагы хайваннар һәм үсемлекләр дөньясы белән чагыштырып күрсәтелә.

Бу системада сезонлылык та күздә тотыла. Мәсәлән: гыйгшар аенда кошлар, алар* га ярдәм итү турында сөйләнә. Март аенда су темасы алына, язгы тамчылар, аларның шаярулары белән сурәтләнә. Җәй көне балаларны чәчәкләр, гөмбәләр, дару үләннә­ре белән таныштыру каралган.

Программада бирелгән тәҗрибәләр ярдәмендә бала яңа әйберләр белергә омты­ла, иҗади эзләнә, аның күңелендә яңа сораулар туа, ул үзлектән, төрле юллар белән нәтиҗәләр ясарга өйрәнә. Ә театрлаштырылган күренешләр белән баланын сөйләм теле, аңы үсә. Аның үз-үзенә булган ышанычы ныгый.

Программада каралган шөгыльләр. 'Тирә-юнь белән танышу" шөгыльләрендә көннең беренче яртысында 30-35 мин., калган өлешләр көннең икенче яртысында 30-35 мин., тәҗрибәләр саф һавада булган вакытта үткәрелә.

Ата-аналар белән эш

1. Балалар белән экологик тәрбия турыңда төрле әңгәмәләр үткәрү.

2. Экологиягә багышланган ачык шөгыльләр күрсәтү.

3. Гаилә белән бергәләп, елның төрле вакытларында табигатькә чыгу.

4. Өйдә табигый байлыклардан, гамәлгә яраксыз әйберләрдән уенчыклар, файда­лы әйберләр ясарга балаларны тарту.

5. Ата-аналар ярдәмендә балаларда "кече туганнарыбызга" миһербанлы караш тәрбия­ләү.

6. Бакча эшләрендә балаларны хәлләреннән килерлек эшләргә (суган, чәчәк утыр­ту, су сибү, чүп утау һ.б.) тартырга кирәклеге турында сөйләшү.

7. Балалар белән өйдә экологик тәрбия алып барылуын ачыклау максатыннан, ата-аналар өчен анкета үткәрү.

Балалар белән эшләүнең нәтижәлелеге диагностикадан күренә. Ел башында һәм ел азагында үткәрелгән диагностика балаларның экологик белемнәре, фикерләү дә­рәҗәләре, экологик күзаллаулары үсешен һәм гади генә булса да, нәтиҗә чыгара белүләренең дәрәҗәсен күрсәтте, динамик үсеше 65% булды.

Билгеле, бөтен балаларның да уйлау, фикерләү һәм белемне кабул итү дәрәҗәсе бер үк төрле түгел, шуна күрә мин һәр баланын шәхси үзенчәлеген күз алдында тотып эшләдем.

Тагын шуны әйтәсем килә, мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен уенның әһәмияте бик зур һәм мин уен аша балада әйләнә-тирәгә, табигатькә кызыксыну уятырга, шөгыльләрдә, әңгәмәләрдә, экскурсияләрдә уен элементларын кулланырга тыры­шам. Болай эшләгәндә зуррак нәтиҗәләргә ирешеп була.

Кече яшьтән табигатьне аңлап, аны яратып үсү бик мөһим. Киләчәктә балалар­ның табигать сакчылары булуына ышанычым зур.

Приложение № 7

Задачи образовательной области «Речевое развитие»

В соответствии с НРК

Возраст 3-4 года:

Развитие всех компонентов устной речи.

Практическое овладение воспитанниками нормами речи родного языка.

Развитие свободного общения с взрослыми на родном языке.

Ознакомление с образцами татарского фольклора: потешками, закличками, пальчиковыми играми, сказками.

Формирование умений правильного понимания смысла произведений.

Воспитание эстетических чувств, побуждение интереса к слушанию сказок, небольших рассказов, стихотворений.

Воспитание умения слушать сказки, небольшие рассказы, стихи; обучение пониманию смысла произведения; ознакомление детей с прекрасными образцами татарского фольклора.

Возраст 4-5 лет:

Формирование у детей интереса к изучению родного и второго государственного языка через создание национального культурного пространства в ДОУ. Побуждение детей к общению, используя информационно-коммуникативные технологии, игры- ситуации, наглядность

Ознакомление детей с малым жанром татарского и русского фольклора, с ярко иллюстрированными книгами писателей и поэтов родного города.

Воспитание эмоционального восприятия содержания произведений.

Формирование умений понимать и оценивать характеры героев, передавать интонацией голоса и характеры персонажей.

Возраст 5-6 лет:

Воспитание культуры общения.

Совершенствование диалогической речи.

Общение с взрослыми и детьми в повседневной жизни на татарском и русском языках.

Ознакомление с художественной литературой, устным творчеством татарского, русского, башкирского и чувашского народов.

Подведение детей к пониманию смысла поговорок, пословиц, их место и значение в речи; эмоционально-образного содержания сказок, нравственного смысла изображённого.

Формирование интонационной выразительности в речи в процессе исполнения и обыгрывания художественных произведений поэтов и писателей татарского, русского, чувашского, башкирского народов, совершенствование умений рассказать о своём отношении к конкретному поступку литературного персонажа.

Возраст 6-7 лет:

Обогащение словарного запаса детей словами используемыми в повседневной, общественной жизни, применение слов и словосочетаний в различных ситуациях, во всех видах детской деятельности.

Развитие навыков устного общения с взрослыми и детьми на основе освоения культурных языковых традиций.

Практическое овладение воспитанниками нормами речи.

Ознакомление детей с художественной литературой и устным творчеством народов Поволжья.

Закрепление умений понимать главную идею произведений, правильно оценивать поступки героев, различать жанровые особенности произведений, навыков выразительной речи.

Систематизирование знаний детей о творчестве народов Поволжья писателей и поэтов родного края, умений сравнивать, анализировать и обобщать.

Приложение № 8

Парциаль программа: Сахабиева А. С. «Мәктәпкәчә яшьтәге балаларда уен эшчәнлеге аша сөйләм үстерү» - рецензенты Зарипова З. М., Хазратова Ф. В (кандидаты педагогических наук), НГПИ, 2010 г.

Уеннар балаларның психик һәм физик үсешенә тәэсир итә, иҗади сәләтләрен үстерә. Ул мәктәпкәчә яшьтәге баланың шәхесен формалаштыруда, сөйләм үстерү мохитен киңәйтүдә, сүз байлыгын. Аваз культурасың үстерүдә, сүзлекне тулыландыруда гаять әһәмиятле урынны алып тора.Мәктәпкәчә яшьтәге балалар белән эш ләү дәверендә балаларның сөйләм үсешенә без аеруча игътибар бирдек.

Сөйләм үстерү шөгыльләрендә генә авазлар системасы, диалогик, монологик сөйләмнәр өстендә эшләү әллә ни нәтиҗәләр бирмәвен күреп, шөгыльләрдән тыш базалар белән бергәләп аваз культурасын, грамматиканы формалаштыруны уеннар аша бирә башладык.Уеннар безгә шулай ук һәр баланың сәләт дәрәҗәсен, оештыру мөмкинлекләрен күрергә, холыкларын. гадәтләрен аңларга булышты. Балаларны уеннар аша үз ана телендә дәрес, матур итеп сөйләшергә өйрәтү, аларга зелпең аралашу чарасы гына түгел, ә киләчәктә белем алу чарасы да булуын аңларга ярдәм итте.

Кечкенәләр төркемендә бәйләнешле сөйләмне рәсемнәр, предметлар белән аңлатуны, аларны әңгәмәгә тартуны кулайрак күрдек. Сөйләмдә берлек, күплек саннары кергән сүзләрне, исемнәрнең килеш белән төрләнешен кертеп уеннар уйнау нәниләргә сүзләрне дөрес итеп формалаштырырга этәргеч бирде.

Уртанчылар төркемендә эш-гамәлләрне чагылдыручы фигыльне кертеп уеннар оештыру