Жағдайлық есептер. Тапсырма №1: жағдайлық есепті шешу (білім, практикалық және құқықтық дағдылар)

Тапсырма №1: жағдайлық есепті шешу (білім, практикалық және құқықтық дағдылар)

Идентификациялау кезеңінің мақсаты ҚМГКК (қарашығанақ мұнай газ конденсат кеніші) аймағында анықталған химиялық заттардан олардың ағзаға зиян әкелу мүмкіндігін ескере отырып, денсаулық үшін қауіп қатерді орнату болып табылады.

Кезеңнің негізгі міндеті басым, индикаторлы химиялық заттарды таңдау болып табылады. Бұл тұрғындар денсаулығы үшін қауіп қатер деңгейін сипаттау және олардың пайда болу көздерін сипаттауға мүмкіндік береді.

Бірінші кезеңде тұрғындар денсаулығына потенциалды қауіп туғызатын химиялық заттарды анықтау мақсатында технологиялық үрдістерді ескере отырып, талдау жүргізілді. Штаттық тәртіпте және бір рет көп мөлшерде шығарылған шығарындылардың суммарлы көлемі мен шығарындылардың шамалары анықталды.

Инвентаризация бланкісіне сәйкес Қарашығанақ кен орнынан шыққан ластаушы заттар 272 көздерден шығады, олардың ішінде 164 ұйымдастырылған нүктелі және ұйымдастырылмаған түрі 108. Талдау үшін небәрі атмосфераны ластайтын 44 заттар берілді. (Кесте 1).

Осыған сәйкес қауіптілікті идентификациялау кезеңінде таңдалынып алынған заттардың басымдылығы жөнінде нәтиже шығарындылардың бөлшектерін шашыратып моделдеу көмегімен ластағыштың болжамдалған деңгейін алдын ала есептеуден кейін жүргізіледі.

Кесте 1 – Атмосфераға шығарылатын ластайтын заттардың тізімі

№	Заттардың аталуы	Код	жылына шығарылуы/т	ШРЕКсс	Rfc	Sfi	HRI	HRIc	HRI бойынша Ранг	HRI бойынша Ранг
	Күкірттің қос тотығы		9857,425
	Көміртегі тотығы		3069,9791
	Азот тотығы		2340,841
	Көмірсутектер С1-С5		1113,5417
	Азот тотығы		403,1997
	Көмірсутектер С6-С10		381,0103
	Көмірсутектер С12-19		239,9359
	Метан		125,0303
	Күйе		98,5822
	Қалқыған заттар		93,3894
	Бейорг шаң: SiO2 20-70%		69,7955
	Бейорг шаң.: 20% SiO2 төмен		46,137
	Күкірт сутек		31,8639
	2,2'-Оксидиэтанол (Диэтиленгликоль)		9,7559
	Минералды майлар		6,4986
	Үш(2-гидроксиэтил)амин (Триэтаноламин)		6,4805
	Бензол		4,5885
	Метанол (метил спирті)		3,8111
	Ксилол		3,444
	Толуол		2,8894
	2-Метилпропан-1-ол изобутилді спирт)		2,4405
	Формальдегид		2,0394
	Уайт-спирит		2,0025
	Темір тотығы		1,0931
	Меркаптандар		0,6154
	Тұз қышқылы		0,6035
	Бейорг. шаң: SiO2 70% жоғары		0,542
	Метилмеркаптан		0,5107
	Дициклогексиламина аз еритін тұз (Ингибитор коррозии МСДА)		0,4166
	Этантиол (Этилмеркаптан)		0,412
	Диметилдисульфид		0,34
	Фторлы сутек		0,229
	Пропан-1-тиол (Пропилмеркаптан)		0,1886
	абразивті шаң ( ақ корунд; Монокорунд)		0,0773
	резеңке қалдықтарынан шыққан ұсақ майда шаң (ТУ-17 РСФСР 03024 83-009-90)		0,0651
	1-Бутантиол (Бутилмеркаптан)		0,0622
	Күкірт қышқылы		0,042
	Марганец тотығы		0,038
	ішкі олефин негізінде Алкилбензолдар С11-14		0,0359
	1-Пентантиол (Амилмеркаптан)		0,0086
	Пентилендер (амилены – изомерлер қоспасы)		0,0055
	Фторидтер нашар еріткіш.		0,0026
	Бенз/а/пирен		0,0002
	Этилбензол		0,0001
	Барлығы:

Сұрақтар:

8. Шығарынды көлемі бойынша басым заттарды анықтаңыз.

9. Канцерогенді заттарды анықтаңыз.

10. Канцерогенді қауіп қатерді есептеңіз.

11. Қауіптілік коэффициентін есептеңіз.

12. Қауіптілік бойынша заттарды ранжирлеңіз.

13. Әрбір заттың әсер ету бағытын анықтаңыз.

14. Қауіптілік идентификациясының кезеңінің беймәлімділігін көрсетіңіз.

Тапсырма №2: жағдайлық есепті шешу (білім, практикалық және құқықтық дағдылар құзіреттілігі)

«Азғыр» ядролық сынақ аймағында ауыз су көзі ретінде шахталық құдықтар пайдаланылады. Қауіп-қатерді бағалау үшін келесі мәліметтер бойынша қауіптіліктерін идентификациялау қажет:

Кесте 2. Азғыр» ядролық сынақ аймағындағы шахталық құдық суының канцерогенді және канцерогенді емес қауіп қатерлері

№	Заттың аталуы	Код	Концен-трация	ШРЕК	Rfd (референтті доза)	Sfo (канц. потен-циал факторы)HR	HQ (канц емес қауіп қатер)	HLO (канцер. қауіп қатер)
	Темір		0,34	0,3
	Мыс		0,09	1,0
	Никель		0,00025	0,1
	Цинк		0,12	5,0
	Марганец		0,0002	0,1
	Кобальт		0,0012	0,1
	Сынап		0,0003	0,0003
	Кадмий		0,009	0,001
	Қорғасын		0,19	0,03
	Аммиак		0,6
	Нитриттер		0,5	0,002
	Нитраттар		1,2
	Кальций		200,4	75-200
	Магний		136,6
	Фтор		1,5	0,7-1,5

Сұрақтар:

8. Шығарындылар көлемі бойынша басым заттарды анықтаңыз.

9. Канцерогенді заттарды анықтаңыз.

10. Жеке канцерогенді қауіп-қатерді есептеңіз.

11. Қауіптілік коэффициентін есептеңіз.

12. Қауіптілік бойынша заттарды ранжирлеңіз.

13. Әрбір заттың әсер ету бағытын анықтаңыз.

14. Қауіптілік идентификациясының кезеңінің беймәлімділігін көрсетіңіз.

Тақырып:«Доза-концентрация-әсер» тәуелділігін бағалау.

Тапсырма №1.

№1 есеп негізінде 2 сабақ

- Канцерогенді емес қауіп –қатерді бағалау параметрлерін анықтаңыз;

- Жеке қауіп- қатерді анықтаңыз;

- Канцерогенді емес ластаушылардың әсерінен денсаулық үшін қолайсыз әсерлерді сипаттаңыз;

- Канцерогенді емес ластаушылардың әсерінен денсаулыққа қолайсыз әсерлерді сипаттаңыз;

- «доза/концентрация-әсер» тәуелділігін бағалау кезеңінде беймәлімділікке талдау беріңіз;

Тапсырма №2.

№2 есеп негізінде 2 сабақ

- Канцерогенді емес қауіп қатерді бағалау көрсеткіштерін анықтаңыз;

- Жеке қауіп қатерді анықтаңыз;

- Канцерогенді емес ластаушылардың әсерінен денсаулық үшін қолайсыз әсерлерін сипаттаңыз;

- Канцерогенді ластаушылардың әсері үшін мүмкін қолайсыз әсерлерін сипаттаңыз;

- «доза/концентрация-әсер» тәуелділігін бағалау кезеңіне талдау беріңіз

Тақырып:Экспозицияны бағалау.

Тапсырмаларды орындалу нәтижелері бойынша қорытынды білімін бақылау:

Тапсырма №1.

№1 есеп негізінде 2 және 3 сабақ:

- Әсер ету аумағын сипаттаңыз;

- Адамға қоршаған ортада химиялық заттардың таралу жолдарын анықтаңыз;

- Әсер ету деңгейін анықтаңыз (экспозицияны сандық сипаттау);

- Экспозиция мен дозаны есептеңіз;

- Экспозиция кезеңінде беймәлімділікке талдау беріңіз.

Тапсырма №2.

№2 есеп негізінде 2 және 3сабақ:

- әсер ету аумағын сипаттаңыз;

- қоршаған ортада химиялық заттардың таралу жолдары мен адам ағзасына әсерін анықтаңыз;

- әсер ету деңгейін анықтаңыз (экспозицияны сандық сипаттау);

- экспозиция және дозаны есептеңіз;

- экспозиция кезеңінде беймілімділікті талдау беріңіз.

Тақырып.Қауіп қатерді сипаттау. Беймәлімділікті бағалау.

Тапсырма №1.

№1 есеп негізінде 2, 3 и 4сабақ:

- Канцерогенді және канцерогенді емес қауіп- қатерге сипаттама беріңіз;

- Экспозиция кезеңінде беймәлімділікке талдау жасаңыз.

Тапсырма №2.

№2 есеп негізінде 2, 3 и 4 сабақ:

- Канцерогенді және канцерогенді емес қауіп- қатерге сипаттама беріңіз;

Экспозиция кезеңінде беймәлімділікке талдау жасаңыз.