Ауіптілікті идентификациялау жөніндегі білімдерін қалыптастыру
- скринингтік бағалау бойынша білімдерін қалыптастыру;
- Потенциалды қауіпті факторларды анықтау бойынша дағдыларын қалыптастыру;
- Адамда зиянды әсерлерді шақыратын факторларды бағалау бойынша білімін қалыптастыру;
- Келесі зерттеулерге басым факторларды таңдау бойынша білімін қалыптастыру.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- Қауіптілікті анықтау;
- Қауіптілік идентификациясының кезеңі;
- Скринингтік бағалау;
- Қауіптілікті идентификациялау үшін қажетті ақпарат;
- беймәлімділік.
5. Білім берудің және оқытудың әдістері:Миға шабуыл, презентация, кіші топтарда жұмыс, пікірталас, тест тапсырмаларын шешу.
6. Әдебиет:
1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/Под ред. У.И. Кенесариева. – Алматы: «Самара-Принт», 2009. - 688 с.
2. Тулебаев Р.К.,Слажнева Т.И., Кенесариев У.И., Белоног А.А., Корчевский А.А. Оценка гигиенических рисков в промышленных регионах Республики Казахстан. – Алматы: Искандер, 2004. – 374 с.
Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду (Р 2.1.10.1920-04), утв. Главным государственным санитарным врачом РФ 05.03.2004 (Guidelines for Human Health Risk Assessment from Environmental Chemicals).
4. Онищенко Г.Г., Новиков С.М., Рахманин Ю.А., Авалиани С.Л., Буштуева К.А. Основы оценки риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду / Под. ред. Рахманина Ю.А., Онищенко Г.Г. М.: НИИ ЭЧ и ГОС, 2002. - 408 с.
5. Авалиани С.Л., Ревич Б.А., Балтер Б.М., Гильденскиольд С.Р., Мишина А.Л., Клиушина Е.Г. Оценка риска загрязнения окружающей среды для здоровья населения как инструмент муниципальной экологической политики в Московской области. Подольск, 2010. - 309 с.
6. Гигиена /Под ред. акад. РАМН Г.И. Румянцева. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА,2000.-608с.
7. Закон Республики Казахстан: «Об охране здоровья народов Республики Казахстан», « О санитарно- эпидемиологическом благополучии населения Республики Казахстан». 2007.
Бақылау
1. Сұрақтар бойынша бастапқы білімін бақылау (білім-құзіреттілігі, коммнуикативтік құзіреттілік):
- Қауіптілігін анықтау;
- Заттардың қауіптілік сыныптары;
- Қауіптілікті идентификациялау кезеңдері;
- Кезеңнің мақсаты;
- Скринингтік бағалау;
- Қауіптілікті идентификациялауды жүргізу үшін қажетті ақпарат;
- Шектік-жіберілген концентрация;
- Референттік доза;
- Референттік концентрация;
- Қатерлі ісікті зерттеу бойынша халықаралық агенттікті жіктеу;
- Адам үшін U.S. EPA дәлелденген деңгейін жіктеу;
- Канцерогенді потенциал факторлары үшін ауыз және тыныс жолдары арқылы түсу жолдары;
- Ингаляциялық әсер кезінде бірлі жарым қауіп;
- Қауіптілік коэффициенті;
- Химиялық қосындыларды ранжирлеу әдістері;
- Қауіптілікті идентификациялаудың беймәлімділігінің сипаты.
2. Тапсырманы орындау нәтижесі бойынша қорытынды білім деңгейін бақылау:
Тапсырма №1: ситуациялық есепті шешу (білім, практикалық және құқықтық дағдылар)
Идентификациялау кезеңінің мақсаты ҚМГКК (қарашығанақ мұнай газ конденсат кеніші) аймағында анықталған химиялық заттардан олардың ағзаға зиян әкелу мүмкіндігін ескере отырып, денсаулық үшін қауіп қатерді орнату болып табылады.
Кезеңнің негізгі міндеті басым, индикаторлы химиялық заттарды таңдау болып табылады. Бұл тұрғындар денсаулығы үшін қауіп қатер деңгейін сипаттау және олардың пайда болу көздерін сипаттауға мүмкіндік береді.
Бірінші кезеңде тұрғындар денсаулығына потенциалды қауіп туғызатын химиялық заттарды анықтау мақсатында технологиялық үрдістерді ескере отырып, талдау жүргізілді. Штаттық тәртіпте және бір рет көп мөлшерде шығарылған шығарындылардың суммарлы көлемі мен шығарындылардың шамалары анықталды.
Инвентаризация бланкісіне сәйкес Қарашығанақ кен орнынан шыққан ластаушы заттар 272 көздерден шығады, олардың ішінде 164 ұйымдастырылған нүктелі және ұйымдастырылмаған түрі 108. Талдау үшін небәрі атмосфераны ластайтын 44 заттар берілді. (Кесте 1).
Осыған сәйкес қауіптілікті идентификациялау кезеңінде таңдалынып алынған заттардың басымдылығы жөнінде нәтиже шығарындылардың бөлшектерін шашыратып моделдеу көмегімен ластағыштың болжамдалған деңгейін алдын ала есептеуден кейін жүргізіледі.
Кесте 1 – Атмосфераға шығарылатын ластайтын заттардың тізімі
| № | Заттардың аталуы | Код | жылына шығарылуы/т | ШРЕКсс | Rfc | Sfi | HRI | HRIc | HRI бойынша Ранг | HRI бойынша Ранг |
| 1. | Күкірттің қос тотығы | 9857,425 | ||||||||
| 2. | Көміртегі тотығы | 3069,9791 | ||||||||
| 3. | Азот тотығы | 2340,841 | ||||||||
| 4. | Көмірсутектер С1-С5 | 1113,5417 | ||||||||
| 5. | Азот тотығы | 403,1997 | ||||||||
| 6. | Көмірсутектер С6-С10 | 381,0103 | ||||||||
| 7. | Көмірсутектер С12-19 | 239,9359 | ||||||||
| 8. | Метан | 125,0303 | ||||||||
| 9. | Күйе | 98,5822 | ||||||||
| 10. | Қалқыған заттар | 93,3894 | ||||||||
| 11. | Бейорг шаң: SiO2 20-70% | 69,7955 | ||||||||
| 12. | Бейорг шаң.: 20% SiO2 төмен | 46,137 | ||||||||
| 13. | Күкірт сутек | 31,8639 | ||||||||
| 14. | 2,2'-Оксидиэтанол (Диэтиленгликоль) | 9,7559 | ||||||||
| 15. | Минералды майлар | 6,4986 | ||||||||
| 16. | Үш(2-гидроксиэтил)амин (Триэтаноламин) | 6,4805 | ||||||||
| 17. | Бензол | 4,5885 | ||||||||
| 18. | Метанол (метил спирті) | 3,8111 | ||||||||
| 19. | Ксилол | 3,444 | ||||||||
| 20. | Толуол | 2,8894 | ||||||||
| 21. | 2-Метилпропан-1-ол изобутилді спирт) | 2,4405 | ||||||||
| 22. | Формальдегид | 2,0394 | ||||||||
| 23. | Уайт-спирит | 2,0025 | ||||||||
| 24. | Темір тотығы | 1,0931 | ||||||||
| 25. | Меркаптандар | 0,6154 | ||||||||
| 26. | Тұз қышқылы | 0,6035 | ||||||||
| 27. | Бейорг. шаң: SiO2 70% жоғары | 0,542 | ||||||||
| 28. | Метилмеркаптан | 0,5107 | ||||||||
| 29. | Дициклогексиламина аз еритін тұз (Ингибитор коррозии МСДА) | 0,4166 | ||||||||
| 30. | Этантиол (Этилмеркаптан) | 0,412 | ||||||||
| 31. | Диметилдисульфид | 0,34 | ||||||||
| 32. | Фторлы сутек | 0,229 | ||||||||
| 33. | Пропан-1-тиол (Пропилмеркаптан) | 0,1886 | ||||||||
| 34. | абразивті шаң ( ақ корунд; Монокорунд) | 0,0773 | ||||||||
| 35. | резеңке қалдықтарынан шыққан ұсақ майда шаң (ТУ-17 РСФСР 03024 83-009-90) | 0,0651 | ||||||||
| 36. | 1-Бутантиол (Бутилмеркаптан) | 0,0622 | ||||||||
| 37. | Күкірт қышқылы | 0,042 | ||||||||
| 38. | Марганец тотығы | 0,038 | ||||||||
| 39. | ішкі олефин негізінде Алкилбензолдар С11-14 | 0,0359 | ||||||||
| 40. | 1-Пентантиол (Амилмеркаптан) | 0,0086 | ||||||||
| 41. | Пентилендер (амилены – изомерлер қоспасы) | 0,0055 | ||||||||
| 42. | Фторидтер нашар еріткіш. | 0,0026 | ||||||||
| 43. | Бенз/а/пирен | 0,0002 | ||||||||
| 44. | Этилбензол | 0,0001 | ||||||||
| Барлығы: |
Сұрақтар:
1. Шығарынды көлемі бойынша басым заттарды анықтаңыз.
2. Канцерогенді заттарды анықтаңыз.
3. Канцерогенді қауіп қатерді есептеңіз.
4. Қауіптілік коэффициентін есептеңіз.
5. Қауіптілік бойынша заттарды ранжирлеңіз.
6. Әрбір заттың әсер ету бағытын анықтаңыз.
7. Қауіптілік идентификациясының кезеңінің беймәлімділігін көрсетіңіз.
Тапсырма №2: Ситуациялық есепті шешу (білім, практикалық және құқықтық дағдылар құзіреттілігі)
«Азғыр» ядролық сынақ аймағында ауыз су көзі ретінде шахталық құдықтар пайдаланылады. Қауіп-қатерді бағалау үшін келесі мәліметтер бойынша қауіптіліктерін идентификациялау қажет:
Кесте 2. Азғыр» ядролық сынақ аймағындағы шахталық құдық суының канцерогенді және канцерогенді емес қауіп қатерлері
| № | Заттың аталуы | Код | Концен-трация | ШРЕК | Rfd (референтті доза) | Sfo (канц. потен-циал факторы)HR | HQ (канц емес қауіп қатер) | HLO (канцер. қауіп қатер) |
| 1. | Темір | 0,34 | 0,3 | |||||
| 2. | Мыс | 0,09 | 1,0 | |||||
| 3. | Никель | 0,00025 | 0,1 | |||||
| 4. | Цинк | 0,12 | 5,0 | |||||
| 5. | Марганец | 0,0002 | 0,1 | |||||
| 6. | Кобальт | 0,0012 | 0,1 | |||||
| 7. | Сынап | 0,0003 | 0,0003 | |||||
| 8. | Кадмий | 0,009 | 0,001 | |||||
| 9. | Қорғасын | 0,19 | 0,03 | |||||
| 10. | Аммиак | 0,6 | ||||||
| 11. | Нитриттер | 0,5 | 0,002 | |||||
| 12. | Нитраттар | 1,2 | ||||||
| 13. | Кальций | 200,4 | 75-200 | |||||
| 14. | Магний | 136,6 | ||||||
| 15. | Фтор | 1,5 | 0,7-1,5 |
Сұрақтар:
1. Шығарындылар көлемі бойынша басым заттарды анықтаңыз.
2. Канцерогенді заттарды анықтаңыз.
3. Жеке канцерогенді қауіп-қатерді есептеңіз.
4. Қауіптілік коэффициентін есептеңіз.
5. Қауіптілік бойынша заттарды ранжирлеңіз.
6. Әрбір заттың әсер ету бағытын анықтаңыз.
7. Қауіптілік идентификациясының кезеңінің беймәлімділігін көрсетіңіз.
1. Тақырып:«Доза-концентрация-әсер» тәуелділігін бағалау.
2. Мақсаты: «Доза-концентрация-әсер» тәуелділігін бағалаужөніндегі білімі мен дағдыларын қалыптастыру.
Оқыту міндеттері.
- «доза/концентрация-әсер» тәуелділігі жөнінде білімін қалыптастыру;
- канцерогенді емес бағалау параметрлері жөніндегі білімін қалыптастыру;
- Әсердің референтті де ңгейін қолдану бойынша дағдыларын қалыптастыру;
- Канцерогенді қауіп қатерді бағалау параметрлері жөніндегі білімін қалыптастыру;
- «доза/концентрация-әсер» тәуелділігін бағалаудың беймәлім кезеңінде талдау бойынша дағдыларын қалыптастыру
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- «Доза/концентрация-әсер» бағалау кезеңі жөніндегі түсінік;
- Атрибутивті қауіп қатер;
- Салыстырмалы қауіп қатер;
- Қосымша популяциялық қауіп қатер;
- Популяциялық қауіп қатердің қосымша үлесі.
- Канцерогенді емес қауіп -қатерді бағалау көрсеткіштері;
- Әсердің референтті деңгейін қолдану;
- Канцерогенді қауіп қатерді бағалау көрсеткіштері;
- «Доза/концентрация –әсер» тәуелділігін бағалау кезеңінде беймәлімділігін талдау
- Қауіп- қатерді бағалау үшін «доза-жауап» тәуелділік көрсеткішін таңдау.
5. Оқыту және сабақ беру әдістері:Миға шабуыл, презентация, кіші топпен жұмыс, пікірталас, тест тапсырмаларын шешу.
6. Әдебиет:
1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/Под ред. У.И. Кенесариева. – Алматы: «Самара-Принт», 2009. - 688 с.
2. Тулебаев Р.К.,Слажнева Т.И., Кенесариев У.И., Белоног А.А., Корчевский А.А. Оценка гигиенических рисков в промышленных регионах Республики Казахстан. – Алматы: Искандер, 2004. – 374 с.
Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду (Р 2.1.10.1920-04), утв. Главным государственным санитарным врачом РФ 05.03.2004 (Guidelines for Human Health Risk Assessment from Environmental Chemicals).
4. Онищенко Г.Г., Новиков С.М., Рахманин Ю.А., Авалиани С.Л., Буштуева К.А. Основы оценки риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду / Под. ред. Рахманина Ю.А., Онищенко Г.Г. М.: НИИ ЭЧ и ГОС, 2002. - 408 с.
5. Авалиани С.Л., Ревич Б.А., Балтер Б.М., Гильденскиольд С.Р., Мишина А.Л., Клиушина Е.Г. Оценка риска загрязнения окружающей среды для здоровья населения как инструмент муниципальной экологической политики в Московской области. Подольск, 2010. - 309 с.
6. Гигиена /Под ред. акад. РАМН Г.И. Румянцева. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА,2000.-608с.
7. Закон Республики Казахстан: «Об охране здоровья народов Республики Казахстан», « О санитарно- эпидемиологическом благополучии населения Республики Казахстан». 2007.
Бақылау
1. Сұрақтар бойынша ауызша сұрау арқылы бастапқы білім деңгейлерін бағалау (практикалық дағды) :
- «Доза/концентрация-әсер» бағалау кезеңі жөніндегі түсінік;
- Атрибутивті қауіп- қатер;
- Салыстырмалы қауіп қатер;
- Қосымша популяциялық қауіп қатер;
- Популяциялық қауіп- қатердің қосымша үлесі.
- Канцерогенді емес қауіп- қатерді бағалау көрсеткіштері;
- Әсердің референтті деңгейін қолдану;
- Канцерогенді қауіп- қатерді бағалау көрсеткіштері;
- «Доза/концентрация –әсер» тәуелділігін бағалау кезеңінде беймәлімділігін талдау
- Қауіп- қатерді бағалау үшін «доза-жауап» тәуелділік көрсеткішін таңдау.
2. Тапсырмаларды орындауына байланысты қорытынды білім деңгейін бағалау:
Тапсырма №1.
№1 есеп негізінде 2 сабақ
- Канцерогенді емес қауіп –қатерді бағалау параметрлерін анықтаңыз;
- Жеке қауіп- қатерді анықтаңыз;
- Канцерогенді емес ластаушылардың әсерінен денсаулық үшін қолайсыз әсерлерді сипаттаңыз;
- Канцерогенді емес ластаушылардың әсерінен денсаулыққа қолайсыз әсерлерді сипаттаңыз;
- «доза/концентрация-әсер» тәуелділігін бағалау кезеңінде беймәлімділікке талдау беріңіз;
Тапсырма №2.
№2 есеп негізінде 2 сабақ
- Канцерогенді емес қауіп қатерді бағалау көрсеткіштерін анықтаңыз;
- Жеке қауіп қатерді анықтаңыз;
- Канцерогенді емес ластаушылардың әсерінен денсаулық үшін қолайсыз әсерлерін сипаттаңыз;
- Канцерогенді ластаушылардың әсері үшін мүмкін қолайсыз әсерлерін сипаттаңыз;
- «доза/концентрация-әсер» тәуелділігін бағалау кезеңіне талдау беріңіз
1. Тақырып:Экспозицияны бағалау.
2. Мақсаты: Экспозицияны бағалау бойынша білімі мен дағдыларды қалыптастыру.
Оқыту міндеттері
- Экспозиция жөніндегі түсінікті қалыптастыру;
- Экспозицияны бағалау әдісі жөнінде білімін қалыптастыру;
- Экспозиция кезеңі жөнінде түсінікті қалыптастыру;
- Экспозиция және дозаны есептеу бойынша дағдыларын қалыптастыру.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- Экспозицияны бағалау, анықтамасы және негізгі түсініктері.
- Экспозиция бағалаудың бірінші кезеңі- әсер ету аумағының сипаты
- Экспозицияны бағалаудың екінші кезеңі- қоршаған ортада химиялық заттардың таралуы және олардың адам организміне әсері.
- Әсер ету бағыты/ химиялық заттың жолы
- Қоршаған ортада химиялық заттардың таралуы, жиналуы, және тасымалдану үрдістері. Орта аралығы арқылы таралуы.
- Экспозиция бағалаудың үшінші кезеңі – әсер ету деңгейін анықтау (экспозицияны сандық сипаттау);
- Әсер ету нүктесінде концентрацияны анықтау;
- Қоршаған орта нысандарының мониторингі;
- Қоршаған ортада химиялық заттарды таратылуын моделдеу;
- Әсер ету нүктесінде концентрацияны сипаттау
- Экспозиция және доза
- Тәуліктік дозаны есептеу
5. Оқыту және сабақ беру әдістері:Миға шабуыл, презентация, кіші топтарда жұмыс, пікірталас, ситуациялық есептерді шешу.
6. Әдебиеттер:
1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/Под ред. У.И. Кенесариева. – Алматы: «Самара-Принт», 2009. - 688 с.
2. Тулебаев Р.К.,Слажнева Т.И., Кенесариев У.И., Белоног А.А., Корчевский А.А. Оценка гигиенических рисков в промышленных регионах Республики Казахстан. – Алматы: Искандер, 2004. – 374 с.
Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду (Р 2.1.10.1920-04), утв. Главным государственным санитарным врачом РФ 05.03.2004 (Guidelines for Human Health Risk Assessment from Environmental Chemicals).
4. Онищенко Г.Г., Новиков С.М., Рахманин Ю.А., Авалиани С.Л., Буштуева К.А. Основы оценки риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду / Под. ред. Рахманина Ю.А., Онищенко Г.Г. М.: НИИ ЭЧ и ГОС, 2002. - 408 с.
5. Авалиани С.Л., Ревич Б.А., Балтер Б.М., Гильденскиольд С.Р., Мишина А.Л., Клиушина Е.Г. Оценка риска загрязнения окружающей среды для здоровья населения как инструмент муниципальной экологической политики в Московской области. Подольск, 2010. - 309 с.
6. Гигиена /Под ред. акад. РАМН Г.И. Румянцева. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА,2000.-608с.
7. Закон Республики Казахстан: «Об охране здоровья народов Республики Казахстан», « О санитарно- эпидемиологическом благополучии населения Республики Казахстан». 2007.
Бақылау
1.Ауызша сұрау арқылы бастапқы білім деңгейлерін бақылау (білім құзіреттілігі, коммуникативті дағды):
- Экспозицияны бағалау, анықтамасы және негізгі түсініктері.
- Экспозиция бағалаудың бірінші кезеңі- әсер ету аумағының сипаты
- Экспозицияны бағалаудың екінші кезеңі- қоршаған ортада химиялық заттардың таралуы және олардың адам организміне әсері.
- Әсер ету бағыты/ химиялық заттың жолы
- Қоршаған ортада химиялық заттардың таралуы, жиналуы, және тасымалдану үрдістері. Орта аралық таралуы.
- Экспозицияны бағалаудың үшінші кезеңі – әсер ету деңгейін анықтау (экспозицияны сандық сипаттау);
- Әсер ету нүктесінде концентрацияны анықтау;
- Қоршаған орта нысандарының мониторингі;
- Қоршаған ортада химиялық заттарды таратылуын моделдеу;
- Әсер ету нүктесінде концентрацияны сипаттау
- Экспозиция және доза
- Тәуліктік дозаны есептеу
- Экспозиция кезеңіндегі беймәлімділік
2. Тапсырмаларды орындалу нәтижелері бойынша қорытынды білімін бақылау:
Тапсырма №1.
№1 есеп негізінде 2 және 3 сабақ:
- Әсер ету аумағын сипаттаңыз;
- Адамға қоршаған ортада химиялық заттардың таралу жолдарын анықтаңыз;
- Әсер ету деңгейін анықтаңыз (экспозицияны сандық сипаттау);
- Экспозиция мен дозаны есептеңіз;
- Экспозиция кезеңінде беймәлімділікке талдау беріңіз.
Тапсырма №2.
№2 есеп негізінде 2 және 3сабақ:
- әсер ету аумағын сипаттаңыз;
- қоршаған ортада химиялық заттардың таралу жолдары мен адам ағзасына әсерін анықтаңыз;
- әсер ету деңгейін анықтаңыз (экспозицияны сандық сипаттау);
- экспозиция және дозаны есептеңіз;
- экспозиция кезеңінде беймілімділікті талдау беріңіз.
1. Тақырып.Қауіп қатерді сипаттау. Беймәлімділікті бағалау.
2. Мақсаты: Қауіп-қатерді бағалау бойынша білімі мен дағдыларын қалыптастыру.
Оқыту міндеттері.
- Қауіп- қатерді сипаттау кезеңі жөнінде білімін қалыптастыру;
- Қолдануға болатын және болмайтын қауіп қатер жөніндегі білімін қалыптастыру;
- Қауіп- қатерді сипаттау бойынша дағдыларын қалыптастыру.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
- Жалпы ережелер;
- Қолайлы және колайсыз тәуекел;
- Канцерогенді әсерлері бар қауіп қатерді бағалау;
- Канцерогенді емес қауіп-қатерлерді бағалау;
- Әртүрлі орта, үйлескен және кешенді әсер ету кезінде қауіп қатерді бағалау;
- Қауіп- қатер деңгейлерін жіктеу;
- Қауіп- қатер ақпаратын қорытындылау;
- Қауіп -қатерді бағалау мүмкіндігіне әсер ететін факторлар.
5. Оқыту және сабақ беру әдістері:Миға шабуыл, презентация, кіші топпен жұмыс, пікірталас, тест тапсырмаларын шешу.
6. Әдебиеттер:
1. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/Под ред. У.И. Кенесариева. – Алматы: «Самара-Принт», 2009. - 688 с.
2. Тулебаев Р.К.,Слажнева Т.И., Кенесариев У.И., Белоног А.А., Корчевский А.А. Оценка гигиенических рисков в промышленных регионах Республики Казахстан. – Алматы: Искандер, 2004. – 374 с.
Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду (Р 2.1.10.1920-04), утв. Главным государственным санитарным врачом РФ 05.03.2004 (Guidelines for Human Health Risk Assessment from Environmental Chemicals).
4. Онищенко Г.Г., Новиков С.М., Рахманин Ю.А., Авалиани С.Л., Буштуева К.А. Основы оценки риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду / Под. ред. Рахманина Ю.А., Онищенко Г.Г. М.: НИИ ЭЧ и ГОС, 2002. - 408 с.
5. Авалиани С.Л., Ревич Б.А., Балтер Б.М., Гильденскиольд С.Р., Мишина А.Л., Клиушина Е.Г. Оценка риска загрязнения окружающей среды для здоровья населения как инструмент муниципальной экологической политики в Московской области. Подольск, 2010. - 309 с.
6. Гигиена /Под ред. акад. РАМН Г.И. Румянцева. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА,2000.-608с.
7. Закон Республики Казахстан: «Об охране здоровья народов Республики Казахстан», « О санитарно- эпидемиологическом благополучии населения Республики Казахстан». 2007.
Бақылау
1. Сұрақтар бойынша ауызша сұрау арқылы бастапқы білім деңгейлерін бақылау (білім бойынша):
- Жалпы ережесі;
- Қолайлы және колайсыз тәуекел;
- Канцерогенді әсерлердің қауіп қатерін бағалау;
- Жедел және созылмалы кезінде канцерогенді емес қауіп-қатерді бағалау;
- Әртүрлі ортадағы, үйлескен және кешенді әсер ету кезінде қауіп қатерді бағалау;
- Қауіп- қатер деңгейлерін жіктеу;
- Қауіп- қатер ақпаратын қорытындылау;
- Қауіп -қатерді бағалау мүмкіндігіне әсер ететін факторлар.
2. Тест тапсырмаларының орындалу нәтижелері бойынша қорытынды білім деңгейін бақылау:
Тапсырма: Тесттік сұрақтарға жауап беру (білім құзіреттілігі)
Тапсырма №1.
№1 есеп негізінде 2, 3 и 4сабақ:
- Канцерогенді және канцерогенді емес қауіп- қатерге сипаттама беріңіз;
- Экспозиция кезеңінде беймәлімділікке талдау жасаңыз.
Тапсырма №2.
№2 есеп негізінде 2, 3 и 4 сабақ:
- Канцерогенді және канцерогенді емес қауіп- қатерге сипаттама беріңіз;
Экспозиция кезеңінде беймәлімділікке талдау жасаңыз.