Ікірлерді толықтырыңдар.

СӨЖ №2.

Тақырып: Геометриялық кристаллография негізі

Сабақтың мақсаты:

1.Кристаллдық жағдай сипаттамасы. Анизотропия қасиеті. Кристаллографияның эмпирикалық заңдары. Кристалл сипаттамаларының геометриялық тәсілдері. Кеңістіктік торлар, координатаның кристаллографиялық жүйелері.

Тапсырма:

1.Тапсырма.

Кестені толтырыңдар.

Қасиеттері	Қасиеттердің сипаттамасы
1. Біркелкілік 2. Анизотропиялық 3. Өздігінен қырлану мүмкіндігі

ағдаршалар арқылы сәйкестігін көрсетіңіз.

ікірдің дұрысын көрсет?

1. кристалл заттардың осы заттың бірдей нүктесінен алынған кеңістікте бірдей таралған екі бірдей элементарлы көлемінде барлық қасиеттері абсолютті түрде бірдей болғанда біркелкілік байқалады.
2. Металл кристаллдарының әдетте көлемдері бірдей болады. Сондықтан металл бұйымдар үлкен санды кристалдардан тұрады, мұндай жағдай поликристалдық агрегат деп аталады.
3.Шынайы кристалл құрылымында барлық бірдей орналаспаған нүктелер шексіз дұрыс симметриялық қатарлармен орналасады.
4. элементарлы тор қарапайым болады, егер оның ішінде бірнеше түйіндер болса.
5. кристалл затты макроскопиялық тұрғысынан қарағанда үш негізгі қасиеттермен сипаттауға болады: біркелкілік, анизотроптық және өздігінен қырлану мүмкіндігі
6. кристаллдардың торлық құрылымы оның біркелкілігімен байланысты
7. Қабатты құрылымы бар кристаллдар – слюда, гипс, графит , тальк қатарлардың бағытына қарай жұқа парақшаларға бөлінеді, бірақ оны көлденең бағытта сындыруға және кесуге өте қиын.

ікірлерді толықтырыңдар.

1. Шынайы кристалдық заттардың көпшілігінде қандай-да болмасын кемшілік болады, сәйкесінше олар да бір-бірінен ажыратылады. Осының нәтижесінде шынайы кристалдардың абсолютті біркелкілігі......

2. Кристалдардың біркелкілігі көлемдерді қарастыру кезінде көрінеді, ол оны құрайтын материалдық бөлшектердің көлемінен айтарлықтай дәрежеде артады. Субмикроскопиялық жағдайда кристалл ортаны қарау кезінде оны ..... деп санауға болады.

3. Кейбір кристалл заттарда бір немесе басқа қасиеттер изотропты (түрлі қасиетті), яғни олардың ..... қасиеттері бірдей көрінеді.

4. Кристаллдар көпқырлы болып өседі, өйткені .....

5. Кристаллохимия ..... кристалл құрылымдарының байланысын оқытады.

6. Шынайы кристаллды ..... жол арқылы құрастыруға болады.

Глоссарий:

Кристаллдар –көпқырлы формасы бар қатты заттар, ал оларды құрайтын бөлшектер (атомдар, молекулалар, иондар) заңды түрде орналасқан.

Біркелкілік – барлық көлемде бірдей болатын физикалық дененің қасиеті.

Анизотроптық (әртүрлі қасиетті) – дененің қасиеті параллельдік бағыт бойынша бірдей және параллельсіз бағыттар бойынша әртүрлі болатын дененің біркелкі ерекшелігі

Өздігінен қырлану мүмкіндігі– белгілі бір өсу жағдайларында кристаллдардың көпқырлы формасын қабылдау қасиеті

Қарапайым тор– қырлары элементарлық тасымалдаулар болатын торлар (периодтар, торлар)

Изотро́птық— тордың бағытына, инварианттылығына, бағытты таңдауға қатысты кристаллдардың физикалық қасиеттері (анизотропияға қарама-қарсы)

Симметрия- жазықтықта немесе кеңістікте заттардың орналасуының қайталану заңдылығы

Блиц-тест:

1. Шынайы кристалдарда неліктен абсолютті біркелкі болмайды?

A. шынайы кристалдардың дискреттілігіне байланысты қасиеттер

B. шынайы кристалл заттарында қандай-да кемшіліктің болуынан

C. әртүрлі бағытталған кристалдардың үлкен мөлшерінен

D. кристаллизациядағы үзілістерден немесе кристаллизацияның белгілі бір кезеңдеріндегі қандай-да бір қоспалардың және бояғыш заттардан

E. дұрыс жауабы жоқ

2. Анизотроптылық дегеніміз не?

A. параллель бағыттағы денелердің бірдей қасиеті және параллель емес бағыттағы бірдей емес біркелкі денелердің ерекшелігі

B. барлық көлемдегі бірдей физикалық денелердің қасиеті

C. белгілі бір өсу жағдайларында кристаллдардың көпқырлы формасын қабылдау қасиеті

D. жылтырақ беттердің түзілуімен кристаллографиялық жазықтықтар бойынша кристалдардың бөліну мүмкіндігі

E. дұрыс жауап жоқ

3. Макроскопиялық тұрғыдан кристалл заттардың қандай негізгі қасиеттерімен сипатталады?

A. біркелкілік, анизотроптық және өздігінен қырлану мүмкіндігі

B. біркелкілік, анизотроптық және симметрия.

C. жылуөткізгіштік, анизотроптық және симметрия

D. біркелкілік, жылуөткізгіштік

E. анизотроптық және симметрия

4. Кристаллохимияның теориялық негізін орнатудағы кімнің ілімі негізгі рольде болды?

A. Е.С.Федорова.

B. М. В. Ковальчука.

C. А. В. Шубникова.

D. Г. В. Вульфа.

E. Е. Е. Флинта.

5. Қандай жағдайларда тор қарапайым болады?

A. егер оның ішінде кем дегенде үш түйін болса

B. егер оның ішінде түйін болмаса

C. егер оның ішінде 3 түйіннен артық болса

D. егер оның ішінде шексіз түйін болса

E. егер элементарлық торлардағы параллель тасымалдар арқылы кристалл құрылымының барлық кеңістігін толтыруға болатын болса

6. Физикалық денелердің қасиеттері барлық көлемде бірдей болса:

A. формасыздық

B. біркелкілік

C. анизототроптық

D. зональдық

E. біркелкілік

7. Қандай кристалдарды бірдей құрылымдық бірліктердің шексіз жазықтығында заңды түрде құруға болады?

A. идеалдық

B. шынайы

C. ковалентті

D. металлдық

E. иондық

8. Түрлі өлшемдегі және дұрыс емес формадағы ұсақ кристалдардың агрегаттары ретсіз бағытталған:

A. поликристаллдық агрегаттар

B. жерлік агрегаттар

C. бүршікті агрегаттар

D. біркелкі тарыдай агрегаттар

E. біркелкі емес тарыдай агрегаттар

9. Кристалдардың қасиеттері қалыпты жағдайларда олардың өсуі үшін көпқырлы формаларды қабылдайды:

A. өздігінен қырлану мүмкіндігі

B. Изотроптық

C. Анизороптық

D. біркелкілік

E. біркейіптік

10. Кеңістікте немесе жазықтықта заттардың немесе олардың бөліктерінің орналасуының заңды қайталануы:

A. симметрия

B. изотроптық

C. зональдық

D. біркелкілік

E. анизотроптық

ақылау сұрақтары.

1. Кристаллдардың біркелкілігі қалай байқалады?

2. Кристаллдардың изотроптық қасиеттерін қалай түсінесіз?

3. Неліктен кристаллдар көпқырлы болып өседі?

4. Үшөлшемді периодты орналасуда материалдық бөлшектер қалай кескінделеді?

5. Біркелкілік қалай байқалады?

6. Кристалдар дегеніміз не?

7. Кристаллдардың қаттылығы неге тәуелді?