Бақылау сұрақтары мен жаттығулар. 1. Химиялық анализ әдістері мен әдістемелерінің метрологиялық сипаттамаларын атаңыз.

1. Химиялық анализ әдістері мен әдістемелерінің метрологиялық сипаттамаларын атаңыз.

2. Келесі реакциялардағы эквивалентті, эквиваленттік факторды және эквиваленттің молярлы массасын көрсетіңіз:

H₂PO₃+KOH KH₂PO₄+H₂O

H₂PO₃+2KOH K₂HPO₄+2H₂O

H₂PO₃+3KOH K₃PO₄+3H₂O

H₂C₂O₄+2KOH K₂C₂O₄+2H₂O

2HCl+Ba(OH)₂ BaCl₂+2H₂O

2RCOOH+ Ba(OH)₂ Ba(RCOO)₂+2H₂O

2KCN+AgNO₃ KAg(CN)₂+KNO₃

CuSO₄+2KI CuI+1/2I₂+K₂SO₄

2KMnO₄+5H₂C₂O₄+3H₂SO₄ K₂SO₄+2MnSO₄+10CO₂+8H₂O

4KMnO₄+5As₂O₃+12HCl 4KCl+4MnCl₂+As₂O₅+6H₂O

FeCl₃+TiCl₃ FeCl₂+TiCl₄

SnCl₂+Fe₂(SO₄)₃+2HCl SnCl₄+2FeSO₄+H₂SO₄

3. Бақылау тәжірибесін жүргізген кезде аналитикалық сигналдың шамасына әсер ететін қандай факторларды ескеру қажет?

4. Егер а) аналитикалық сигнал-құрам функциясы түзу емес; б) үлгінің матрицасы аналитикалық сигналға айтарлықтай әсер ететін болса компоненттің құрамына қандай есептеу әдісін қолдану қажет?

5. Анализдің дұрыстығын қандай әдістермен тексеруге болады?

6. Гравиметриялық және титриметриялық әдістердегі жүйелі қателіктердің белгілі көздерін атаңыз.

7. Жүйелі қателердің кездейсоқ қателерден айырмашылықтары қандай?

8. Химиялық анализ мәліметтерінің таңдамалы бірлігінің өнімділігін қандай шамалар сипаттайды?

9. Компонентті анықтаудың сезімталдығын арттыру үшін қандай әдістерді қолдануға болады?

10. Жүйелі және кездейсоқ қателер мен өрескел қатенің себептері қандай?

11. Анализдің кездейсоқ қатесі қалай сипатталады?

12. Анализ нәтижесінің дәлдігін бағалау үшін қандай мәнді қолданады?

13. Сенімді аралық неге тең және ол немен сипатталады?

14. Әдістің жүйелі қатесін табу үшін сенімді аралықты қалай қолданады?

15. Орташа мәннің стандартты ауытқуын қалай есептейді?

16. Q-критерийі деген не және ол қандай факторларға байланысты болады?

17. Әдістің жүйелі қатесін анықтау үшін ықтималдық интервалын қалай қолданады?

18. Анықтаудың дәлдігі деген не?

Тест тапсырмалары

1. Сұрыптаудың стандартты ауытқуын (S_x) қайсы формула бойынша есептеу қажет?

1) ; 2) ; 3) ;

4) ; 5) .

2. Салыстырмалы стандартты ауытқу шамасы қайсы формула бойынша есептелінеді?

1) ; 2) ; 3) ;

4) ; 5) .

3. Қандай шамалар анализ нәтижелерінің қайталанымдылығын сипаттайды?

1) сенімді аралық;

2) бас жиынтықтың стандартты ауытқуы (?х) және сұрыптаудың стандартты ауытқуы (S_x );

3) анализ топтамасы (сериясы) нәтижелерінің орта мәні;

4) анализ нәтижелерінің жүйелі айырмашылығы;

5) барлық келтірілген шамалар.

4. Аз өлшеулер үшін өрескел қатені қалай бағалауға болады?

1) S_r шамасы бойынша;

2) қатынасы бойынша есептелген Q мәнін таблицалық мәнімен салыстыру: егер болса, онда өрескел қате бар екені дәлелденеді;

3) нәтижелерді мөлшерлеу (нормалау) және шеткі мәндерді алып тастау;

4) F-критерийді таблицалық мәнмен F(f₁,f₂,p) салыстыра отырып пайдалану: егер F > F(f₁,f₂,p) болса, онда өрескел қатенің бар екені дәлелденеді;

5) дұрыс жауабы келтірілмеген.

5. Көрсетілген факторлардың қайсысы ерітінді көлемін өлшем колбасымен өлшеуде жіберілетін жүйелі қателіктің себебі бола алады?

1) колбаның ішкі бетінің лас болуы;

2) зерттелетін сұйықтықтардың әртүрлі құрамы;

3) колба белгісінің дұрыс салынбауы;

4) көлемнің колба белгісі бойынша дәл өлшенбеуі;

5) колба ішіндегі заттың араластырылмауы.

6. Жүйелі қателіктерді қалай жоюға болады?

1) жүйелі қателіктерді тәжрибені көп қайталап жүргізу арқылы жоюға болады;

2) жүйелі қателіктерді жоюға болмайды;

3) жүйелі қателіктерді өлшем ыдыстарын, аспаптарды калибрлеу арқылы және нәтижелерді стандарттармен салыстыру арқылы жоюға болады;

4) жүйелі қателіктер екі аналитиктің алған нәтижелерін салыстыру арқылы жойылады;

5) дұрыс жауабы келтірілмеген.

7. Q-критерий не үшін пайдаланылады?

1) әр түрлі топтамалар (серия) тәжрибелерінің салыстырмалылығын анықтау үшін;

2) орта мәннің қателігін анықтау үшін;

3) жеке өлшеудің қателігін анықтау үшін;

4) өрескел қателіктерді анықтау үшін;

5) тура өлшеудің дәлдігін анықтау үшін.

8. "Бос бақылау тәжірибесі" қандай мақсатта жүргізіледі?

1) өлшем ыдыстарының қателіктерін жою үшін;

2) өлшеу аспаптарының қателіктерін жою үшін;

3) өлшеу қателіктерін жою үшін;

4) реактивті жүйелі қатені жою үшін және градуирлеу графигінің дәлдігін (барабарлығын) дәлелдеу үшін;

5) дұрыс жауабы келтірілмеген.

9. “Анықталатын мөлшердің төменгі шекарасы” деп нені түсіну керек?

1) компонентті анықтау дәлдігі;

2) берілген қателіктен (Sr =0,33 немесе 0,5%) аспай аныталуы м‰мкін минимальды мөлшер не концентрация;

3) p=0,99 болғандағы сенімді аралық шамасы;

4) анықтау шегі;

5) нәтижелер айырмашылығының мүмкіндігінше минимальды аз болуы.

10. Жүйелі қателіктерді қандай тәсілдермен анықтап табуға болады?

1) сынама мөлшерін өзгерту арқылы;

2) "енгізілген – табылған" тәсілі бойынша жұмыс істеу арқылы;

3) берілген нәтижені тәуелсіз әдіспен алынған нәтижемен салыстыру арқылы;

4) стандартты затты анализдеу арқылы;

5) барлық көрсетілген тәсілдер жарайды.

ТАРАУ