Иллюстрациялы материалдар. 2 страница

№ п/п	Тақырыбы	Сағат саны
	Химия-токсикологиялық зертханасында қауіпсіздік техникасы шаралары бойынша нұсқаулық жүргізу. Химия-токсикологиялық талдаудың (сараптамасының, зерттеулерінің) негізгі ережелері. Химия-токсикологиялық сараптамасы аймағындағы жұмысты реттейтін құжаттар. Меңгеру: химик-сарапшы жұмыс журналын дұрыс толтыруды; химия-токсикологиялық зерттеулер актісін дұрыс рәсімдеуді. Химико токсикологиялық сараптамасындағы негізгі ережелер.
	Химико токсикологиялық талдаудың жүйелі әдіснамасы (СХТТ). GLP принциптері. ҚР химико токсикологиялық сараптаманы құқықтық реттеу.
	Ағзадағы бөгде қосылыстардың токсикокинетикасы және биотрансформациясы. Ағзадағы заттардың бөлінуінің жалпы заңдылықтары. Бөтен текті қосылыстардың метаболизмге әсер ететін факторлары.
	Биологиялық материалдан дистилляция әдісімен оқшауланатын «ұшқыш» улар, улы заттар тобы. Биологиялық текті нысандардан оқшаулау әдістері. Дистиллятағы «ұшқыш уларды» анықтау үшін химиялық талдау әдісін пайдалану.
	Дистилляттағы цианидтер, алифаттық қатардағы галоген туындылары: хлороформ, хлоралгидрат, төртхлорлы көміртек, дихлорэтанды табудың және оқшаулаудың техникасымен әдістемелерін меңгеру.
	Талдауда «ұшқыш уларды» идентификациялау және сандық анықтаудағы бөлу үшін газохроматографиялық әдісті пайдалану. Ішкі қалыпқа келтіру талдау әдісімен сандық әдістемелер техникасын меңгеру.
	Алкогольдік мастануды сараптауды заманауи физика-химиялық әдістерді қолдана отырып талдау. «Ұшқыш уларға» бағытталмаған сот-химиялық талдау жүргізудің практикалық міндеттерінің шешімі. Сараптамалық қорытындысын жасау.
	Тақырып бойынша бастапқы білімдерін бақылау (тестілеу, ауызша сұрау және т. б.): . «Биологиялық текті нысандардан «дәрілік уларды» оқшаулаудың жалпы және жеке әдістері».
	«Васильева Әдісі» мысалында модельдік бионысаннан белгісіз заттарды оқшаулаудың техникасын меңгеру. Қышқыл, бейтарап, әлсіз негізді және негізді заттарды анықтаудың әдістерімен техникасын меңгеру.
	«Дәрілік заттарды» сандық анықтаудың әдістерімен техникасын меңгеру.
	Дәрілік заттарды бағытталмаған химико токсикологиялық талдауды жүргізудегі практикалық міндеттердің шешімі. Сараптамалық қорытынды жазу. Тақырып бойынша бастапқы деректерді бақылау (тестілеу, ауызша сұрау және т. б.).
	Жіті уланудың аналитикалық диагностикасы. Жіті улану кезінде жүргізілетін аналитикалық диагностиканың зерттеу нәтижелерінің ерекшеліктерін талдау және түсіндіру. Клиникалық диагностиканың мүмкіндіктері.
	Биологиялық сұйықтықтардағы опиаттар және каннабиоидтарды химико токсикологиялық талдау.
	Пестицидтер. Жалпы сипаттамасы. Жіктелуі. Табиғатты қорғауда пестицидтерді қолдану, экологиялық мәселелер. Пестицидтерді ХТТ әдістері.
	Фосфор органикалық қосылыстар (ФОҚ): хлорофос, дихлофос, карбофос, метафос тобындағы улы химикаттарды анықтау және оқшаулаудың техникасын меңгеру.
	Бөлшектік әдісімен «металлдық уларды» анықтаудың техникасын меңгеру.
Барлығы

2.7.3. ОБСӨЖ тақырыптық жоспары

№ п/п	Тақырыбы	Сағат саны
1.	Улар және уланулар туралы түсінік. Улы агенттердің жіктелінуі. Уыттылығы. Уыттылық рецепторлары. Химиялық заттардың уыттылық рецепторларымен өзара байланысы.
2.	Зерттеу нысандары (айғақтық заттар)- жануарлар және адамдардың мәйіттерінің ішкі ағзаларынан, азық-түлік өнімдерінен, адамдар, киім-кешек, су, ауа және басқа да сыртқы орта нысандарын бөлу.
3.	Сот-химиялық зерттеуге айғақтық заттарды қабылдап алу, жіберу және қабылдау ережесі.
4.	Химико токсикологиялық талдаудағы аналитикалық химия әдістері (физикалық, химиялық, физика-химиялық және биологиялық)
5.	Аналитикалық токсикология: бионысандардан сынама алу тәсілдері, талданатын сынамаларды алдын-ала сынау.
6.	Аралық бақылау.
7.	Токсиканттарды биологиялық материалдардан полярлы еріткіштермен оқшаулау әдістері.
8.	Қышқылдар, сілтілер, тұздар сілтілік металдардың химико токсикологиялық сипаттамасы. Осы топтың заттарын оқшаулау (бөлу) үшін диализді қолдану және мембраналық сүзуді пайдаланудың келешегі
9.	Биологиялық нысандардан минерализация арқылы оқшауланатын заттар тобы. Жалпы сипаттамасы. Күшән және ауыр металл қосылыстарымен уланудың таралуы және қоршаған орта экологиясы.
10.	Минерализатта мүшелермен биосұйықтықтардан «металдық уларды» химико токсикологиялық талдаудағы атомды-абсорбционды және атомды-эмиссионды спектроскопия.
11.	Дистилляттан оқшауланатын заттар тобының жалпы сипаттамасы. Оқшаулау әдістерінің заманауи түрлерін (су бумен дистилляция, қарапайым және азеотроптық айдау, дистилляцияның басқа да түрлері) салыстырмалы бағалау. Уыттылықтың физика-химиялық қасиеттері мен механизмдері. Токсикокинетика сұрақтары (сіңуі, таралуы, шығарылуы)
12.	Дистилляттарды зерттеудің химиялық әдісі. Талдаудың жалпы сызбанұсқасы. Пайдаланылатын реакциялардың түрлері, олардың сезімталдығы мен ерекшелігі. Химиялық әдістердің артықшылықтары мен кемшіліктері.
13.	Аралық бақылау.
14.	Газохроматографиялық әдіс «ұшқыш уларды» идентификациялау және сандық анықтауда қолданылатын зерттеудің заманауи және жоғары тиімді әдісі
	Всего

2.7.4. СӨЖ тақырыптық жоспары

№ п/п	Тақырыбы	Өткізілу түрі	Сағат саны
1.	Биологиялық тектес нысандардан органикалық және бейорганикалық табиғатты улы және күшті әсер етуші заттарды талдау әдістерінің теориясы құрудағы ТМД ғалымдардың рөлі.	СӨЖ тақырыбы бойынша өз бетінше әдебиетпен жұмыс істеу
2.	Биохимиялық және аналитикалық токсикология мәселелерін зерттеу кезінде улы заттардың физика-химиялық сипаттамасы қолдану.	Презентация
3.	Жіті улану және нашақорлықты СХС талдамалық диагностика жүргізу кезіндегі иммундық әдістер.	Презентация
4.	Абсорбциялық спектроскопия әдістері. Металлдық уларды электрондық зерттеу кезіндегі сызбанұсқадағы жұтылу спектрінің маңыздылығы.	СӨЖ тақырыбы бойынша өз бетінше әдебиетпен жұмыс істеу
5.	Ұшқыш уларды (ГХ және ГСХ масс спектроскопия әдісімен ұштастыра) химико токсикологиялық талдауда үйлескен аспаптық әдістер.	Реферат
6.	Металлдық уларды зерттеулердегі органикалық реагенттер	Кроссворд
7.	Тірі адамдар тұрғысында алкогольдік ішімдіктермен опиаттарды қолданғандығын куәландыру. Зерттеу нысандары және ережесі, зерттеуге арналған сынама алу. Тірі адамдарды сараптаудағы нәтижелерін бағалау.	Презентация
8.	Спектрофотометрия (тікелей, дифференциалды). Улы заттарды ХТТ қолдану.	СӨЖ тақырыбы бойынша өз бетінше әдебиетпен жұмыс істеу
9.	Клиникалық токсикология. Клиникалық диагностика. Ағзаның детоксикация әдістері. Жіті уланудың аналитикалық диагностикасы.	СӨЖ тақырыбы бойынша өз бетінше әдебиетпен жұмыс істеу
	Барлығы

Ұсынылған әдебиеттер*

Орыс тілінде

Негізгі:

1. Токсикологическая химия: метаболизм и анализ токсикантов учебное пособие СD/под ред. Н.И Калетиной 2008.- 1016 с. Переплет.

2. Токсикологическая химия: учебник / под ред. Т.В. Плетеневой. -2-ое изд. М., 2008.- 512 с. Переплет.

3.Токсикологическая химия: Ситуационные задачи и упражнения: учебное пособие /под ред. Н.И Калетиной -М.,2007- 352 с. Переплет.

Қосымша:

1. Бабаян Э.А. Наркология/ Э.А. Бабаян, М.Х Гонопольский. М.,"Медицина", 1987.-112с.

2. Белова А.В. Руководство к практическим занятиям по токсикологической химии/ А.В. Белова.- М., "Медицина", 1976.-231с.

1. Крамаренко В.Ф. Анализ ядохимикатов/ В.Ф. Крамаренко.- М.,"Химия",1975.-301с.

2. Лужников Е.А. Клиническая токсикология/ Е.А. Лужников.-М.,"Медицина",1994.-189с.

3. Лукнер М. Вторичный метаболизм у микроорганизмов, растений и жи-вотных/ М. Лукнер.- Пер. с англ. М., "Мир", 1979.-347с.

4. Плетеневой Т.В. Токсикологическая химия: Т.В. Плетеневой. – ГЭОТАР- Медиа, 2005-512с.

7. Швайкова М.Д. Токсикологическая химия: М.Д.Швайкова –М., «Медицина», 1975-376 с.

8. Крамаренко В.Ф. Токсикологическая химия: В.Ф. Крамаренко.- Киев, «Высшая школа» 1989-272с.

Қазақ тілінде*

1. Арыстанова Т.А., Шүкірбекова А.Б. Биологиялық материалдан экстракция әдісі арқылы оқшауланатын улы және күшті әсерлі заттар тобы. Оқу құралы – Шымкент, 2005 ж.- 186 б.

2. Арыстанова Т.А., Шүкірбекова А.Б. Биологиялық материалдан минералдау әдісімен оқшауланатын улы және күшті әсерлі заттар тобы. Оқу құралы – Шымкент, 2005 ж.- 100 б.

2.10 Оқыту және жүргізу әдістері:

· Дәріс:Тақырыптарға және мәселелерге шолу

· Тәжірибелік сабақ: Ақпараттық материалмен жұмыс,ауызша және жазбаша сұрақ, лабораториялық жұмыстарды орындау, ситуациалық есептерді шешу,кішігірім топта жұмыс істеу.

· Оқытушының басшылығымен студенттің өзіндік жұмысы (ОБСӨЖ): Оқытушының белсенді кеңесімен, пәннің тақырыбы бойынша студенттің өз бетімен оқып үйренуі.

· Студенттің өзіндік жұмысы (СӨЖ): жеке тапсырмаларды орындау, ұсынылған әдебиеттермен жұмыс істеу, ситуациалық есептерді шешу, глоссаримен жұмыс істеу, сынаққа дайындалу,кроссворд құрастыру.

2.11 Білім бағасының ережелері мен критерилері:әр деңгейдегі білім бағасының критерилері (ағымдағы , қорытынды бақылау), барлық оқу түрлерінің баға ережелері (аудиторлық, СӨЖ, ОБСӨЖ )

Студенттердің біліміне бақылау жүргізу технологиясы

I = R x 0,6 + E x 0,4

I –қорытынды баға

R –жіберілу рейтингінің бағасы

E –қорытынды бақылау бойынша баға(пән бойынша экзамен)

Рейтинг құралады60% дан

экзамен40% дан

Оқудағы рейтинг бағасы ағымдағы және қорытынды бақылаудың

Бірінші рейтингті мына формула бойынша есептейді:(орысша тексті қара)

t –ағымдағы бақылау=тәжірибелік сабақтың орташа бағасы(тәжірибе, семинар) +ОБСӨЖ орташа бағасы + СӨЖ орташа бағасы

r –қорытынды бақылау

Күнделікті тәжірибелік сабақ,СБСӨЖ,СӨЖ, қорытынды бақылаудағы 100 баллының 100% ға қатынасын есептеу

Екінші рейтингті мына формула бойынша есептейді:(орысша тексті қара)

t –ағымдағы бақылау=тәжірибелік сабақтың орташа бағасы(тәжірибе, семинар) +ОБСӨЖ орташа бағасы + СӨЖ орташа бағасы

r –қорытынды бақылау

Жіберілу рейтингі: студенттің қорытынды бағасы 60 % -дан кем болмау керек, сондықтан оқыту пәні бойынша семестрлік бағаны мына формула бойынша есептейді:

(орысша тексті қара)

Семестрлік бағасы 30% дан көп немесе тең болса ғана экзаменге жіберілді.

Қорытынды бақылау бағасы болмаған жағдайда, жіберілу рейтингісіне тек ағымдағы баға саналады.

Егерде қорытынды бақылау бағасы көп болған жағдайда, рейтинг көлеміне сәйкес есептейді, семестрдің соңында рейтингтің орта бағасын есептейді.

Жүргізу технологиясы және экзаменнің бағасы

Максималды пайыздық құрамы қорытынды бақылаудың 100 % құрайды. Экзаменатор қорытынды бақылаудың бағасын экзаменнің (ведомость) мәліметтер парағына қояды. Қорытынды оқу білімін тексеру құралдарын қолданады.

Ауызша сұрақ қою арқылы қорытынды оқу білімін тексеру(экзамен билет бойынша жүргізіледі, билетте 3 сұрақтан болады).

Жұмыстың сапалы орындалуы	Баға диапазоны
Орындалмаған Себепсіз экзаменде болмауы	0 %
Әрбір сұраққа білім деңгейінің бағасы	0-30%
Қосымша сұрақтардың бағасы	0-10%
Қорытынды:	0-100%

Қорытынды оқу білімін тексеру тест түрінде жүргізіледі

Экзаменде студентке 50 сұрақ беріледі,әрбір сұрақ 2 балды немесе пайызды құрайды.

Жұмыстың сапалы орындалуы	Баға диапазоны
Орындалмаған Себепсіз экзаменде болмауы	0%
Әрбір дұрыс жауапқа баға	2%
Қорытынды:	0-100%

Пән бойынша қорытынды баға 40 % болуы тиіс, сондықтан экзаменнің бағасы(Э) пән бойынша 0,4коэффициентке көбейтіледі.

Э х 0,4

Қорытынды бағаны есептейді

I = R x 0,6 + E x 0,4

· Ағымдағы бақылау: тәжірибелік сабақ және ОБСӨЖ ді ауызша сұрақ қою арқылы бағалайды. Сабақтың безендірілу нәтижесін тексеру,СӨЖ реферат немесе баяндаманы қорғау арқылы бағаланады.

· Бақылау: коллоквиум тест немесе билет түрінде жүргізіледі.

· Қорытынды бақылау: Орталықтағы тестілеуде ағымдағы бақылаудың нәтижесі ескеріледі.

^*Ескертпе:

Максималды баллы (бір семестрге)

§ Дәріс = 0,6 баллдан( 1дәріс = 0,4 баллдан , барлығы 15 дәріс,қорытынды 0,4 х 15 = 6,0 баллдан);

§ Тәжірибелік сабақ =15,0 баллдан (1тәжірибелік сабақ = 1,0 баллдан, барлығы 15 сабақ, қорытынды 1,0 х 15 = 15,0 баллдан);

§ ОБСӨЖ = 16,0 баллдан(1 ОБСӨЖ = 1,0 баллдан ,барлығы 16 ОБСӨЖ қортынды 1,0 х 16 = 16,0 баллдан);

§ СӨЖ = 15,0 баллдан( 1СӨЖ = 2,5 баллдан,барлығы 6 СӨЖ, қорытынды 2,5 х 6,0 = 15,0 баллдан);

§ Қорытынды бақылау = 8,0 баллдан (1 қорытынды бақылау = 2,0 баллдан, барлығы 4 қорытынды бақылау, қорытынды 2,0 х 4 = 8,0 ).

Ағымдағы қорытынды + қорытынды бақылау: 60 баллдан.

Баға критериі:

ЖР (жіберілу рейтингі) = ағымдағы бақылаудың (дәріс + тәжірибелік сабақ) + СӨЖ- дің орт. баллы ОБСӨЖ – ның орт. баллы + бақылаудың орт. баллы

Ағымдағы бақылау

1. Дәріс – максимум 0,6 баллдан

Критерилер	1 дәріске балы	Семестрге баллы (15дәріс)
Қатысуы мен бақылау сұрақтарына толық жауаптары	0,3-0,4	4,5-6,0
Қатысуы мен бақылау сұрақтарына толық емес жауаптары	0,1-0,25	1,5-3,75
Қатысқанымен бақылау сұрақтарына жауап жоқ	0,05	0,75
Дәріске қатыспауы
Дәріске кешігуі	Минус 0,1	минус 1,5

2. Тәжірибелік сабақ – максималды 15,0 баллдан

Дәстүрлі баға	Критерилер	1 сабаққа балы	Семестрге баллы (15дәріс)
«5»	Қатысуы, ауызша сұрақтарға толық жауап беруі, тесттен «86 - 100%» алу,тапсырмалардың барлығын орындау.	0,86-1,0	12,9-15,0
«4»	Қатысуы, ауызша сұрақтардан қателер жіберілуі, тесттен «75-85%» алу, тапсырмалардың толық орындалмауы.	0,75-0,85	11,25-12,75
«3»	Қатысуы, ауызша сұрақтардан көп қателердің жіберілуі, тесттен «60 -74 %» алу, тапсырмалардың толық орындалмауы.	06-074	9,0-11,1
«2»	Қатысуы, ауызша сұрақтардың материалдарын білмеуі, тесттен «60 %» алу, тапсырмаларды орындайалмауы.	0,1-0,59	1,5-8,85
	Сабаққа қатыспауы
	Сабаққа кешігуі	минус 02	минус 30

3. ОБСӨЖ – максималды 16,0 баллдан

Дәстүрлі баға	Критерилер	1 ОБСӨЗЖ баллы	Семестрге баллы (16 ОБСӨЗЖ)
«5»	Қатысуы, ауызша сұрақтарға толық жауап беруі, тесттен «86 - 100%» алу,тапсырмалардың барлығын орындау.	0,86-1,0	13,76-16,0
«4»	Қатысуы, ауызша сұрақтардан қателер жіберілуі, тесттен «75-85%» алу, тапсырмалардың толық орындалмауы.	0,75-0,85	12,0-13,6
«3»	Қатысуы, ауызша сұрақтардан көп қателердің жіберілуі, тесттен «60 -74 %» алу, тапсырмалардың толық орындалмауы.	0,6-0,74	9,6-11,84
«2»	Қатысуы, ауызша сұрақтардың материалдарын білмеуі, тесттен «60 %» алу, тапсырмаларды орындай алмауы.	0,1-0,59	1,0-9,44
	Сабаққа қатыспауы
	Сабаққа кешігуі	минус 0,2	минус 3,2

4. СӨЖ – максималды 15,0 баллдан

Дәстүрлі баға	Критерилер	СӨЖ баллы	Семестрге баллы (СӨЖ)
«5»	Барлық талаптарға сай СӨЖ түрлерінің толық орындалуы.	2,0-2,5	13,76-15,0
«4»	Қателер жіберілуі, тапсырмалардың дұрыс орындалмауы.	1,5-1,9	12,0-13,6
«3»	Көп қателердің жіберілуі,тапсырмалардың толық орындалмауы.	1,1-1,4	9,6-11,84
«2»	Материалдарын білмеуі, тапсырмаларды орындамауы.	0,5-1,0	1,0-9,44
	СӨЖ критерилері
	СӨЖ болмауы

Қорытынды бақылау:

1 ҚБ – максималды баллы 2

Қорытынды бақылаудың баллы мына формула бойынша анықталады:

§ 86-100% - 1,72 - 2,0 баллы

§ 75-85% - 1,5 - 1,7 баллы

§ 50 – 74% - 1,0 - 1,48 баллы

50 %-дан төмен -0,98 баллдан аз емес

ҚБР (қорытынды бақылау бойынша рейтинг) – макс. 40 б.= тесттің баллы немесе ауызша экзаменнің баллы.

ҚР (қорытынды рейтинг) = ЖР (жіберілу рейтингі) + ҚБР (қорытынды бақылау бойынша рейтингі) макс.100 баллы

ҚР = бағаға пайыздық қатынасы.

Пән бойынша қорытынды баға экзаменнің(ведомость) мәліметтер парағына баллдар сан немесе әріптерге байланысты қойылады.

Пән бойынша баға рейтинг – баллдары - әріппен белгіленген

Бағаның әріптік системасы	Баллдардың сандық эквиваленті	% -дық құрамы	Дәстүрлі баға жүйесі
А	4,0	95-100	өте жақсы
А-	3,67	90-94
В+	3,33	85-89	жақсы
В	3,0	80-84
В-	2,67	75-79
С+	2,33	70-74	қанағаттанарлық
С	2,0	65-69
С-	1,67	60-64
D+	1,33	55-59
D	1,0	50-54
F		0-49	өте нашар

ДӘРІСТІК КЕШЕН

Несие № 1

1. Тақырып 1-2. Токсикологиялық химияға кіріспе. Токсикологиялық химияның ғылым ретінде даму тарихы. Токсикологиялық химияның негізгі бөлімдері. Химия – токсикологиялық талдау (ХТТ), негізгі бағыттары және қолдану аймақтары

2. Мақсаты:Студенттерді токсикологиялық химия және химика-токсикологиялық талдау пәндерімен; ХТТ қазіргі заманға сай этаптарының мәселелерімен; уланғандарға жасалынған соттық-химиялық сараптама міндеттерімен; негізгі құжаттармен, регламентирлеуші өндіріс соттық-химиялық сараптамалармен сонымен қатар студент өздерінің практикалық жұмыстарын басшылыққа ала отырып танысулары қажет.

3. Дәрістердің тезистері

Токсикологиялық химия –токсикология және химиямен айтарлықтай тығыз байланыстағы ғылым.

Токсикология –медициналық ғылым. Токсикология (грек тілінен аударғанда. toxicon - у,logos –оқып білу) –физикалық факторлармен удың қасиетін, олардың адам ағзаларына әсер ету механизмдерімен және олардың диагностикаларының таралу әдістері, улануды емдеу және профилактикаларын зерттейтін ғылым.

Токсикологиялық химия бөліну әдістерінің негізгі теоретикалық негіздерін түсіндіріп берумен қатар, улы заттардың тек қана биологиялық құбылыстардан болатын объекттерден ғана емес зерттеулердің басқа да объекттерден болатынын үйретеді.

Фармацевтикалық білім берудің бағдарламалары тек қана 3 бөлімнен тұратыны қарастырылған: