Табиғаттағы ашық термодинамикалық жүйеге мысалдар келтіріңіз.

Жүйе дегеніміз –көп микробөлшек заттар, осы форманы алып жинайды. Бұл жүйе болмайды . осы микробөлшектерді алып, осы жиынтық қоршаған ортадан шектелсе онда бұны жүйе дейміз.Ашық жүйе мәңгілік емес, өте ұзақ уақыт тұра алмайды, өседі өледі, өзіне ұқсас жүйені туғызады, эволюция процесіне түседі, модифицерленеді. Қуатын да затын да береді де алады да. Біз ашық жүйе принципін ұстануымыз керек. Алған затты шығарып отыру принципі орындалу керек. Мысалы: ашық жүйеге барлық тірі организмдер жатады. Классикалық термодинамика оқшауландырылған және тұйық жүйелерді сипаттаумен айналысады. Ашық жүйелер теориясы 20ғасырдың 30- жылдарында пада болды.

51 Табиғаттағы жабық термодинамикалық жүйеге мысалдар келтіріңіз. Жүйе дегеніміз –көп микробөлшек заттар, осы форманы алып жинайды. Бұл жүйе болмайды . осы микробөлшектерді алып, осы жиынтық қоршаған ортадан шектелсе онда бұны жүйе дейміз.термодинамика биожүйеде қуатты процестерді алуын, жиналуын, сақтауын қамтамасыз етеді. Термодинамика унверсалды жүйе. жабық термодинамикалық жүйе ол затын да қуат та бермейді де алмайды да. Жабық жүйе ол дүниеде кездеспейді яғни ол модел түрінде қарастырылады. Бұл мәңгілік жүйе болып есептеледі. Ол шекті. Бұндай жүйе өспейді, өлмейді өзіне ұқсас жүйе туғызбайды, модифицерленбейді, эволюция процесіне түспейді. космос уақыты бой-ша ол өте аз уақыт. Бұл жүе салыстырмалы эталон ретінде болады.

52 Биологиялық жүйелерге арналған Ом заңының теңдеуін жазып беріңіз. . Металдаға дәлме-дәл орындалатын Ом заңы , тірі организмге сол күйінде орындалмайды. Өткізгіш арқылы өтетін токтың шамасы кернеуге тура пропорционал екені белгілі: I~U, немесе I= Бұл Ом заңы. Басқаша айтқанда өткізгішеке берілетін кернеу тұрақты болса, онда өтетін ток күші де тұрақты болады. Ал осы заң тірі организмде орындалмайды екен. Тірі организмнен ток өтіп жатыр делік . Оған берілетін кернеу өзгермесе де,одан өтетін ток өзгереді. Дәлірек айтқанда ,ток күші кемиді. Ток күшінің кемуі тканьде болып жатқан поляризацияға байланысты болады. Атап айтқанда, тканьдардың сыйымдылық ,диэлектрлік қасиеттерінен ток күші азаяды. Биологиялық обьектілер үшін Ом заңы былай өрнектеледі.

Мұндағы U(t)- поляризация қозғаушы күші. Тірі ұлпалардың импедансын эквивалентті схемалардың көмегімен моделдеуге болады.

Суретте осы схемалар берілген және берілген жүйе үшін тәуелділік Z(f) графигі көрсетілген. Суретте берілгендердің ішінен тірі ұлпаларға жақын тәуелділік графигі в схемасында байқалады.

53 Десинхроноздың себептерін жоюға бола ма, түсіндіріп беріңіз? Десинхроноз аса жылдамдықпен және бірнеше сағаттық белдеулерді аз уақыттың ішінде ұшып өтетін реактивті самолеттерді пайдаланумен байланысты зерттеушілердің назарын өзіне аудара бастады. Трансмеридиандық ұшу арқылы жаңа жерге барған адамдардың ұйқысы бұзылып, тәбеті жоғалатын болған, тез шаршап, жұмыс қабілеті төмендеген. Біраз уақыттан кейін бұл құбылыс жоғалады да, адам бұрынғы қалпына қайтып оралады. десинхроноздың мынадай негізгі себептерін бөліп алуға мүмкіндік береді:

телевидение, радиохабар тарату және мәдени-тұрмыстық жұмыстармен байланысты сергектілікті жасанды жолмен ұзарту арқылы оның уақытша шекарасын кеңейту;

тәуліктік циклдағы босаңсу кезеңінің үлесін төмендетіп, сергектік уақытын ұзарту;

трансмеридиандық ұшып өткендегі сағаттық ендіктердің тез ауысуы;

ырғақтылық фазасы бойынша ұйқы-сергектіліктердің уақыт датчиктерінің жергілікті жүйесімен тұрақты келісімді қызметінің бұзылуы, бұл негізінен ауысымдық жұмыстарда, кешкі және түнгі қызметтерде пайда болады.

поляр облыстарында, космосқа ұшуда, оқшауланған камералардағы эксперименттерде және бункерлер мен үңгірлерде байқалатын геофизикалық уақыт датчиктерінің жартылай немесе толықтай істен шығуы.

Организмді істен шығаратын, мысалы, ұзақ мерзімді гипокинезия тәрізді түрлі стрессорлардың әсерлері.

Сонымен, адамның үйреншікті қызмет әрекеттерінің бұзылуы әр түрлі процестердің ырғақтылық фазаларының ара қатынастарының жылжуына, олардың біртінділік және өзара реттеушіліктерінің бұзылуларына, ішкі десинхроноздың өршуіне әкеп соғады.

54 Тірі жүйелерде қайтымсыз термодинамикалық процестерге орын бар ма? Қайтымсыз үдерістер үшін белгілі бір теңсіздіктерді ғана анықтайды, және тепе-теңдікке қозғалыстын бағытын көрсетеді. Қайтымсыз процес қоршаған ортаға өзгеріс енгізеді.Себебі сырттан қосымша көмек алмайды.Ол кезде барлық процес кайтымсыз болады.Мысалы тірі жүйедегі процестің бәрі қайтымсыз.Суды алсақ ол буланганда ол кайтадан суга айналу үшін сыртқы орта температурасы әсер ету керек.

55 Импеданс терминіне сипаттама беріңіз, қайда қолданылады? Импеданс- электр тізбектің ауспалы тоққа қарсы толық кедергісі, ол омикалық, индукциялық, және кеңдік кедергілерінен қосындысынан тұрады Тірі ұлпалардың импедансы оның физиологиялық күйіне тәуелді және импеданс мәндерін диагностикада қолданылады. Ұлпалардың импедансын өлшеуге негізделген диагностикалық әдісті – реография деп атайды.

Тірі ұлпалардың импедансын эквивалентті схемалардың көмегімен моделдеуге болады. 9.2-суретте осы схемалар берілген және берілген жүйе үшін тәуелділік Z(f) графигі көрсетілген. Суретте берілгендердің ішінен тірі ұлпаларға жақын тәуелділік графигі в схемасында байқалады.

56 Табиғатта қайтымды термодинамикалық процестерге орын бар ма? Тұйық жүйеде тепе теңдік үдерісі қайтымды болып табылады. Қайтымды үдеріс дегенімыз қоршаған ортада ешқандай озгерңс болмайтын процесс. Егер үдеріс тепе-теңдік түрде өтсе яғни тепе-теңдік күйлердің үздіксіз бір ізділігі болып табылса онда бұл бір ізділіктін әрбір нүктесінде жүйеде де, қоршаған ортада да озгеріс болмайды. Сондай-ак бұл үдерісті кері бағытта да жүзеге асыруға болады, мұның барысында қоршаған ортада ешбір озгеріс орн алмайды. Осылайша бір температурада екіншісіне кошу барысында квазистикалық үдерісте жүйе қабылдаған жоспар бойынша осы қайтымды үдерістін әрбір нүктесінде қоршаган ортаға кері бірізділікпен оралуы тиіс. Классикалық термодинамикалық қайтымды үдерістерге толық сипаттама береді.Еш жәрдемсіз өзі комегінсіз етсе онда ол қайтымды термодинамикалық процес.Қоршаған ортаға еш әсерін,өзгерісін енгізбейді.Себебі оқшауланған жүйе болады.Табиғатта кездеспейді,өзгерістерін енгізбейді.

57 рН –метрдің жұмыс істеу принципі қандай? рН-метр (орыс. рН-метр) - әртүрлі биологиялық объектілердің сілтілік немесе қышқылдық дәрежесін сипаттайтын сутекті иондардың концентрациясын (1 ... 14 аралықта) өлшеуге арналған аспап. Ол электродтық жүйеден, күшейткіштен, индикатордан (немесе өздігінен жазғыштан), реттеуіш құрылғыдан, орындауыш механизмнен түрады. рН-метрлердің өлшеу принципі жағынан 2 түрі болады: потенциометрлік (нөл-аспаптар) және тура есептейтін

58 Биожүйелерге арналған термодинамиканың бірінші заңының қолданылуын қалай тексеруге болады? Термодинамиканың 1заңы: қуаттың сақталу заңы. дене бір күйден екінші күйге өткенде оның ішкі энергиясының өзгеруі денеге жасалған жұмыс пен дененің қабылдаған жылу мөлшерінің қосындысына тең. du=dA+dQ егер сыртқы күштердің денеге жасаған жұмысын dA¹ дененің сыртқы күштерге қарсы жасаған жұмысымен dA ауыстырсақ, онда ол dA=-dA¹ осыны ескерсек 1ші формула былай жазылады. dU=-dA+dQ осыдан dQ=dU+dA бқл формуланы былай түсіндіруге болады: денеге берілген жылу мөлшері сол дененің ішкі энергиясын өзгертуге және сыртқы күштерге қарсы жұмыс істеуге жұмсалады. Термодинамиканың бірінші заңың энергияның сақталу және айналу заңыныңжылу құбылысына байланысты айтылған түрі деп қарастырамыз. Бұл заң тірі жүйелерде қолданылуына Гесс заң жауап береді «көптеген сатыдан өткен химиялық реакцияның жылу эффектісі рекацияның жүріп өткен жолына байланысты болмайды, ол тек қана химиялық жүйенің бастапқы күйдегі энергиясы мен соңғы күйдегі энергиясының айырмасына байланысты болады». Гесс заңы тамақтың калориялығын анықтау үшін мал дәрігерлігі мен медицинады тамақты өртейді. Ол құралды калориметриялық бомба д.а. сонда бөлініп шыққан жылуды өлшеп алады. Ал осы тамақты адам жесе онда тамақ организмде биохимиялық реакцияға түсіп жылу бөліп шығарады. Гесс заңы бойынша осы екі жылу біріне бірі тең болуға тиіс. Глюкозаның тотығуы биохимиялық реакцияның мысалы бола алады.

59 Биологиялық активті нүктелер дегеніміз, қандай ерекшеліктері болады? Биологиялық активті нүктелер —денедегі ерекше нүктелер. Олар спектрлік потенциалы, зат алмасуы, қызуы жоғары, ал электрлік кедергісі төмен, өте сезімтал клеткалардан тұрады. Биологиялық активті нүктелерден оттек жедел сіңіріліп, көмірқышқыл газы тездетіп шығарылады.Адам денесінде 700 — 1000 биологиялық активті нүктелер табылған. Олар белгілі бір жүйемен орналасқан, әрқайсысы белгілі бір мүшемен байланысты. Әр нүктенің тітіркенуі ерекше сезім тудырады. Ауырған адамды емдеу осыған негізделген. Биологиялық активті нүктелерді күміс, ванадий, сүйектен жасалған инемен сұғып тітіркендіреді немесе қыздырады. Сондай-ақ, биологиялық активті нүктелерді импульстік тогымен тітіркендіру әдісі де бар. 20 ғасырдың басында И.Р. Тарханов төмен потенциалы бар жергілікті бөліктерін адам денесінен тапты, кейіннен А.К. Подшибякин өзгермелі электрлік сипаттамалары бар (төмендеген потенциалды, төмендеген кедергіні, жоғары электрөткізгіштігін) нүктелердің оңтүстік-шығыс елдеріндегі акупунктура нүктелеріне сәйкес келетінін көрсетті (Қытай, Тибет, Жапония т.б.). Осы уақытқа дейін нүктелердің санын білдіретін бірыңғай пікір жоқ, көптеген авторлар 693-тен 10 000-ға дейін, кейбіреулері 120 нүктені білу жеткілікті деп санайды. 12 жұп және 2 тақ каналдары бар. Байланысқан мүшелерінің аттарымен каналдарды атайды, алайда ол нүктелер басқа да мүшелерге әсер етеді. Өмірлік энергиясы Чи түсінігі бойынша Янь және Инь каналдары болады. Янь (еркек бастамасы, күндіз) – Чи бойынша оң полюсті, Инь (әйелдер бастамасы, түн) – Чи бойынша теріс полюсті білдіреді. Каналдардың атау: өкпе (Р), тоқ ішек (GI), көк бауыр және ұйқы безі (RP), жүрек (C), аш ішек (IG), қуық (V), бүйрек (R), перикард (MC), үш жылытқыш (TP), өт іркілетін қалта (VB), бауыр (F) және таңғажайып каналдар (орталық): Янь-Ду Май, Инь – Шэнь Мэнь.