Леуметтік – этникалық қауымдастықтар және ұлт саясатты

1) Этнос және ұлт. Ұлт мәселесі және оның құрылымы, формалары.

2) Қазақстандағы ұлттық қатынас мәселелері.

ХХ ғасыр әдеттен тыс ғажайып жағдайларға толы. Соның бірі – этникалық жаңару, қайта өркендеу мәселесі (этнос деген грек сөзі, тайпа, халық деген мағынаны білдіреді).

Этнос – көне термин. Ол белгілі бір дәрежеде ұлттық деген сөзге сәйкес келеді, яғни ұлт қай аумақта тұратындығына қарамастан бір ұлтқа жататын адамдардын жиынтығы болып табылады..

Ұлт деп жер, тіл, экономикалық қатынастар, мәдениет ерекшеліктері мен психологиялық құрылымының ортақтығы негізінде қалыптасқан адамдардың тарихи әлеуметтік этникалық бірлестігін айтады.

Белгілі бір жуйенің ұлттарында қандай ортақтық бар, оларды өзара, шын мәнінде, не жақындастырып, туыстастыратындығын білдіреді. Ұлттың құрамында тіл, жер, ұлттық сана-сезім, мәдениет этникалық аспектіні көрсетеді. Ол арқылы біз ұлттардың бір-бірінен қандай ерекшелігі бар екендігін, қалайша ажыратылатындығын білеміз. Соңғы онжылдықтарда Батыс саясаттануында этникалық саясат деген жаңа бағыт пайда болды. Ол-дүние жүзіндегі болып жатқан этникалық дау-жанжалдарды, ұлттық шиеленістерді түсіндірүге, оларды шешу жолдарын анықтап, сондай-ақ белгілі бір аймақтарда мұндай дау-дамайлардың болуын алдын ала болжай білүге арналған жалпы теория. Бұл теория этникалық дау-жанжалдарға плюралистік қоғамда әрдайым кездесіп тұратын әдеттегі жағдай сияқты қарайды. Ұлттық саясат әр кезенде әр түрлі болуы мүмкін. Бүгінгі танда бұл салада ассимиляция, сегрегация, геноцид сияқты саясаттар белгілі.Ассимиляция деп бір халықтың өз тілін, мәдениеттән, ұлттық сана сезімін жоғалтып, екінші халыққа сіңіп кетуін айтады. Сегрегация деп елдің халқын нәсілі бойынша еріксіз топтарға бөлушілікті айтады. Бұл адамдар арасындағы айырмашылықтыбекітіп, «екінші» халықты тендік жөнінде қандай болмасын мәселе көтерүге мүмкіншілік бермейді. Соңғы кезде сегрегация Оңтүстік Африка Республикасында бой көрсетті. Геноциддеп адамдарды шығу тегіне, бір ұлттың өкілі болуына байланысты қыруды немесе қудалауды айтады.

2сұрақ. Бұрыңғы Кеңес Одағы кезінде Қазақстан Ресей империясына тәелді басқа елдер сияқты езгінің астында болды. Ол патша өкіметінің отаршылдық саясатын одан әрмен жүргізді. Адамдардың жаңа тарихи қауымдастығы – Кеңес халқын құрамыз деген желеумен орыстандыру саясатын жүзеге асырмақ болды. Тарихымыз аяусыз бұрмаланды. Тілімізден, діңімізден айырылып қала жаздап, рухани мәдениетіміз небір зобаланды басынан кешірді.

Қазақстан Республикасы егемендігін алғаннан кейін жағдай өзгере бастады. Аяулы ана тілімізге мемлекеттік мәртебе берілді. Тұған жерімізде бірталай өзгерістер болып жатыр. Солардың ішінде ең бастыларының бірі тату-тәтті ынтымағы жарасқан көп ұлтты халқымыз бар. Республика халқының жартысына жақыны орыс тілділер болғандықтан болар, Қазақ Республикасының жаңа Конституциясының 7-бабында «Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады» делінген. (Қ.Р. Конституциясы, Алматы, 1999, 8-бет ). Ата-Заңның 14-бабында: «1Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең. 2Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлттына, тіліне, дінге көзқарасына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдайлар бойынша ешкімді ешқандай кемсітүге болмайды » деп атап көрсетілген. Қазақстанда қазір 130-ға жұық ұлттар мен ұлыстардың, этникалық топтардың өкілдері өмір сүріп жатыр. Олардың әрқайсысы өз ұлтының көркеюін қалайды, өз ана тілінде сөйлегілері келеді, өздерінің балалрын, немерелерін өз ұлттық дәстүр, әдет-ғұрып, мәдениетіне сай тәрбиелеп, баулығылары келуі – табиғи, заңды нәрсе. Соңдықтан біз өзге ұлт өкілдерін кемсітпеуіміз, шеттетпеуіміз керек. Біз Қазақ Республикасын мекендеуші әр халықтың санасында «қазақстандық ұлтжандылық», «жалпықазақстандық мақтаныш» рухын, сезімін оятып, қалыптастырғанымыз жөн.

Осымша тапсырма

1Ұлттық саясат деп нені айтамыз.

2. Қоғамның әлеметтік құрылымы қалай жіктеледі.

3. Республикамыздағы әлеуметтік құрылымның даму үрдісін қалай түсінеміз.